Ölçme Araçları

Araştırma kapsamında bağımsız değişkenler oluşturmak Örneklem grubundaki öğretmenlerin mesleki kıdemi, hizmetiçi eğitime katılma durumu, mezun olduğu program türü ve mezun olduğu yüksek öğretim programı gibi sosyo-demografik bilgilerin yer aldığı “Okul Öncesi Öğretmeni Bilgi Formu” oluşturulmuştur. Okul öncesi öğretmeni bilgi formu 4 sorudan oluşmaktadır (Ek 1).

Yapılan bu araştırmada veri toplama aracı olarak, araştırmanın amacına uygun bir ölçek geliştirilmiştir. Aşağıdaki bölümlerde “Program Niteliği Değerlendirme Ölçeği” (Ek

2) ilgili sırasıyla hazırlık aşaması, geçerlik-güvenirlik çalışması, ölçeğin uygulama süreci, verilerin yorumlanması başlıklarına yer verilmiştir.

4.3.1 Okul Öncesi Öğretmeni Bilgi Formu

Araştırma kapsamında farklı değişkenler oluşturmak için, araştırmaya katılan

öğretmenlerin cinsiyet, mesleki kıdemi, mezun olduğu bölüm, mezun olduğu okul ve hizmet içi eğitim seminerlerine katılımıyla ilgili sosyo-demografik bilgilere yer verilen beş soruluk bir forum araştırmacı tarafından oluşturulmuştur (Ek 1).

4.3.2. Program Niteliği Değerlendirme Ölçeği

4.3.2.1. Program Niteliği Değerlendirme Ölçeğinin Hazırlık AĢaması

“Program Niteliği Değerlendirme Ölçeği” okul öncesi öğretmenlerinin nitelikli bir okul öncesi eğitim programı özelliklerinin, okul öncesi öğretmenleri açısından önem derecesine ilişkin bir değerlendirme yapılması için ilk olarak 2012-2013 yılları içerisinde “NAEYC Early Childhood Program Standards”ı temel alınarak araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Ölçeğin geliştirilmesi aşamasında, öncelikle konuyla ilgili literatür taraması yapılarak, nitelikli okul öncesi eğitim programları ve program standartları hakkında yapılan araştırmalar incelenmiştir. Bu araştırmalar sonucunda National Association for the Education of Young Children (NAEYC) tarafından hazırlanmış olan “NAEYC Early Childhood Program Standards” larına ulaşılmıştır. Hazırlanacak olan “PNDÖ” içerisinde “NAEYC Early Childhood Program Standards” maddelerinin kullanılabilinmesi için NAEYC‟le e-posta yoluyla iletişime geçilerek izin istenmiştir. İlgili kurumun yetkilisinden bu maddelerin kullanımı için gerekli yazışmalar yapılmış ve izin alınmıştır (Ek 4).

“Program Niteliği Değerlendirme Ölçeği”nin hazırlanmasında “NAEYC Early Childhood Program Standards”dan alınan maddeler İngilizce‟den Türkçe‟ye çevrilmiş,

çevrilen maddelerin Türk Dili‟ ne uygunluğu kontrolden geçirilmiştir. “NAEYC Early Childhood Program Standards”dan alınan maddeler gözden geçirilmiş ve Türkiye‟de uygulanmaya başlanan 2013 Okul Öncesi Eğitim Programı‟yla uyumlu olduğu düşünülen maddeler alınmıştır. Bununla birlikte yapılacak olan çalışmanın tam olarak amacına ulaşması için danışmanın önerisiyle çeşitli maddeler eklenmiştir. “PNDÖ” aile, eğitim süreci, değerlendirme, ilişkiler ve program olarak beş alt boyuttan ve 82 maddeden oluşmuştur. Cevaplayıcıların gerçek bir seçim yapabilmeleri ve seçimlerinde her hangi bir zorluk yaşamalarının araştırmanın niteliğini etkileyeceği düşünülmektedir.

Araştırmanın daha nitelikli olması, cevaplayıcıların “kararsızım” seçeneğini tercih ederek, gerçek bir seçim yapmaktan kaçınılacakları düşüncesi ve çift sayıda tepki kategorisiyle cevaplayıcılar, olumlu ya da olumsuz seçim yapmakta zorlandıkları belirtilmektedir (Akt: Kol, 2012). “PNDÖ” beşli derecelendirme ölçeği şeklinde düzenlenmiştir. Sorularda; “(1) Hiç Önemli Değil”, “(2) Çok Az Önemli”, “(3) Orta Derecede Önemli”, “(4) Oldukça Önemli” ve “(5) Çok Önemli” biçiminde derecelendirilmiştir. En olumsuz ifadeye (1) puan, en olumlu ifadeye (5) puan verilerek, cevap yukarıda belirtildiği gibi 1-5 puan arasında puanlaştırılmıştır (Karasar, 2010:141- 142).

4.3.2.2. Program Niteliği Değerlendirme Ölçeği’nin Geçerlik-Güvenirlik ÇalıĢması

“PNDÖ”de ki beş alt boyut ve 82 madde belirlendikten sonra kapsam geçerliliği için uzman görüşlerine başvurulmuştur. Ölçek içerisindeki her bir madde; Eğitim Fakülteleri‟nin Okul Öncesi Ana Bilim Dalı‟nda akademisyen olan, üç doçent doktor, iki yardımcı doçent doktor olmak üzere toplam beş uzmand, “PNDÖ”nde uygun olmayan maddelerin çıkarılması, uygun görülen maddelerin değiştirilmesi ve uygun olan maddelerin kalması yönünde inceleme yapılmıştır. Maddelerin kalması, değiştirilmesi ve çıkarılması için beş uzmandan üçünün aynı görüşte fikir bildirmesi temel alınarak yapılmıştır. Yapılan inceleme sonunda “PNDÖ”nde ilk olarak 82 madde mevcutken uzmanların incelemesi sonucunda madde sayısı 61 olmuştur (Ek 2).

Uzman görüşlerinin ardından “PNDÖ” nin geçerlik güvenirlik çalışması yapılmıştır. Bu çalışma Adana, Kayseri, Osmaniye ve Van il merkezi sınırları içerisinden görev yapmakta olan okul öncesi öğretmenlerinin gönüllülük esasına dayanan bir çalışma yapılmıştır. “PNDÖ” nün geçerlik-güvenirlik çalışmasına toplam 154 okul öncesi öğretmeni katılmıştır.

4.3.2.2.1. Geçerlik çalıĢması

“NAEYC Early Childhood Program Standards” maddelerinin İngilizce‟ den Türkçe‟ye çevrilmesi, çevrilen maddelerin Türk Dili‟ne uygunluğunun kontrolün yapılması ve kapsam geçerliliği için uzmanlardan görüş alınmasından sonra, ölçeğin kapsam/görünüş geçerliliği sağlanmış ve veri sonuçları elde edildikten sonra ölçeğin yapı geçerliliğini değerlendirmek için açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeği uygun cevaplandıran 154 kişinin bilgileri SPSS 20 programına kaydedilip ölçeğin 61 maddesi de “Temel Bileşenler Faktör Analizi”ne tabi tutulmuştur. Yapılan analiz sonucundan aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır.

Verilerin faktör analizi için uygunluğunu gösteren Kaiser Meyer Olkin ve Bartlett testi sonuçları örneklemin geçerlik-güvenirlik çalışması yapılması için yeterli düzeyde olduğu sonucunu ortaya koymaktadır. Kaiser-Meyer-Olkin değeri incelendiğinde, 0,945 olarak çıkan değer sonucu, verilerin faktör analizi için “çok iyi” sayılabilecek seviyede olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte Sphericity testi sonucu (p< 0,05) ölçekteki maddeler (değişkenler) arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Bu sonuçlar da verilerin faktör analizi için uygun olduğunu göstermektedir (Şencan, 2005).

ġekil 1. Açımlayıcı Faktör Analizi Özdeğer Grafiği.

Şekil 1‟de açımlayıcı faktör analizi grafiğinde, genel olarak özdeğeri 1 veya daha büyük olan faktörler önemli faktörler olarak ele alınır. Bu ölçütün sınır değer olarak seçilmesi, bir faktörün en azından varyansı 1.00 olan değişkenlerden biriyle eşdeğere sahip olmasının aranmasıdır. Faktörlerin özdeğerine dayalı olarak oluşturulan çizgi grafiği, faktörlerin özdeğerleriyle eşleme yapılması, ortaya çıkan noktaların birleştirilmesi sonucunda elde edilir. Grafikte yüksek ivmeli, hızlı düşüşlerin yaşandığı faktör, önemli faktör sayısını verir. Yatay çizgilerse faktörlerin getirdikleri ek varyansların katkılarının birbirlerine yakın olduğunun göstergesidir (Akt: Büyüköztürk, 2002:479). Şekil 1‟de özdeğer grafiği incelendiği zaman, tek faktörde özdeğerin 1‟in üstünde olduğu görülmektedir. Genel olarak özdeğeri 1 olan ve daha fazla olan faktörlerin önemli faktörler olduğu göz önüne alınarak, birinci faktörden sonraki düşüşün keskin olması ve 1‟in altında kalması ve de maddelerin özdeğerlerinin birbirlerine yakın olma derecesinin fazla olması nedeniyle ölçeğin tek faktörlü bütüncül bir yapıya sahip olduğu gözlenmiştir.

Okul öncesi eğitim programı nitelik değerlendirme aracı olan, PNDÖ (İlişkiler, Program, Eğitim Süreci, Değerlendirme, Aile) temelinde hazırlandığından ve bu ölçütlerin okul öncesi eğitim programı nitelik değerlendirmenin ilkelerinden oluşturulmasından dolayı ölçeğe ait tek faktör olarak adlandırılmıştır.

Program Niteliği Değerlendirme Ölçeği‟nın doğrulayıcı faktör analizi, erişilebilir örneklem sayısının yetersizliği olması nedeniyle doğrulayıcı faktör analizi yapılmamıştır.

Ölçeğin, faktörüne ait “özdeğeri” ve faktörün ölçülmek isteneni hangi oranda iyi ölçtüğünü gösteren “açıklanan varyans” oranı ise tek faktörlü yapıdaki özdeğerin 42,305, açıklanan varyansın ise % 69,353 olduğu görülmektedir. Tablo 1‟de görüldüğü üzere genel olarak özdeğeri 1 olan ve daha fazla olan faktörler önemli faktör olarak görülmektedir, bununla birlikte PNDÖ‟nün sahip olduğu tek faktörün özdeğerinin yaklaşık 42 olması faktörün önemine işaret etmektedir. Tek faktörlü yapıyla açıklanan varyans ise % 69,353 değeriyse oldukça yüksek bir değere sahip olduğunu belirtmektedir. Bu sonuçsa ölçeğin eğitim programı nitelik değerlendirmesini % 69 gibi oldukça yüksek bir oranla ortaya koyduğunu göstermektedir.

Aşağıdaki tablo 2‟de ise, maddelerin faktörle ilişkisi faktör yük değeri” ile maddeyle toplam ya da maddeyle boyut (alan) arasındaki korelasyon katsayılarının inceleme yöntemi olan “madde-toplam korelasyonları” verilmiştir.

Tablo 2. Faktör Yük Değerleri ve Madde-Toplam Korelasyonları

MADDELER FAKTÖR YÜK

DEĞERĠ

MADDE-TOPLAM