Gümrük Vergilerinin Genel Denge (Geniş Kapsamlı)

kul-lanmak genellikle yeterli olmaktadır (Krugman ve Obstfeld, 2003, s. 206).

Ancak bunun yanında yukarıda da belirtildiği üzere, gümrük tarifelerinin etkileri kısmi denge analizinde incelenen piyasanın hatta o ülkenin bile öte-sine geçerek diğer ülkelerin ekonomilerini etkileyebilmektedir. Bu itibarla

genel denge analizi kısmi denge analizine göre çok daha geniş kapsamlı olup, gümrük vergilerinin birincil etkilerinin yanında ikincil ya da dolaylı etkileri de analize dahil edilmesini sağlamaktadır. Bu itibarla ekonominin tümü üzerinde ortaya çıkan bu makroekonomik etkiler genel olarak üretim imkanlarının sınırı bağlamında Üretim (Koruma), Tüketim, Ticaret Hacmi ile Mali Gelir Etkisi olmak üzere dört başlık altında ele alınmaktadır.

Gümrük tarifelerinin genel denge etkileri “küçük” ülke varsayımı altında incelenecek olup, “Küçük” ülke varsayımı, bir ülkenin ithalat talebi ile ih-racat arzındaki değişikliklerin dünya piyasaları üzerindeki etkilerinin ihmal edilebilir olduğunu, dolayısıyla ticaret hadlerinde değişiklik yaratmadığını göstermektedir. Gümrük tarifelerinin makroekonomik etkileri aşağıda yer alan Şekil 2.5 üzerinde dönüşüm eğrisi ve sosyal kayıtsızlık eğrileri yardı-mıyla ele alınmıştır.

Şekil 2.5 Gümrük Tarifelerinin Genel Denge Etkileri

Şekilde tarife öncesi durumda, ticaret haddi RR olan dünya fiyatını gös-teren çizginin eğiminin mutlak değerine eşit olup, B malının A malı cinsin-den değerini (B/A) ifade etmektedir. Söz konusu ülkenin üretim ve tüke-tim noktaları ise Üİ üretüke-tim imkânları eğrisi üzerinde sırasıyla E ve E_C’dir.

Ülkenin A malına ilişkin ithalatı E_CAE_A ve buna karşılık B malına ilişkin ihracatı da E_CBE_B’dir_. Bu durumda iken söz konusu ülke A malına bir tarife

uyguladığında, A malının fiyatı artacağından ülke içi nispi fiyatı (B/A) de-ğişeceğinden ticaret haddine eşit olmayacak ve daha düşük olacaktır. A ma-lının, uygulanan tarife dolayısıyla fiyatının artması nedeniyle ülke içindeki üreticiler yurtiçi nispi fiyat değişimine cevap olarak A malı üretimini artır-dığından üretim noktası E’den H’ye kaymıştır. Şekilde H noktasında üretim imkânları eğrisine teğet olan R’R’ doğrusu yeni ülke içi fiyat doğrusu olup tarifeli fiyatı da kapsamaktadır. Doğrunun RR’ye paralel olmasının nede-ni tarife sonrası dünya fiyatının değişmemesidir. Yenede-ni durumda üreticiler fiyatın marjinal dönüşüm oranına, tüketiciler ise fiyat değişimlerine yanıt verdiklerinden fiyatın marjinal ikame oranına eşit olduğu noktada dengeye gelmiş olurlar ki bu nokta da E’_C noktasıdır. Ph’nin sağa kayarak Ph’ haline gelmesinin nedeni ise uygulanan gümrük tarifesi nedeniyledir (Gandolfo, 2014, s. 223-224).

Bu halde, küçük ülke varsayımı altında gümrük tarifelerinin genel denge etkileri; Üretim İmkânlarının Sınırı bakımından Üretim (Koruma), Tüke-tim, Ticaret Hacmi ile Mali Gelir Etkisi başlıkları altında ele alınmaktadır (Gandolfo, 2014, s. 224).

2.1.5.2.1. Üretim (Koruma) Etkisi

A malına uygulanan gümrük tarifesi nedeniyle, söz konusu malın fiyatı artmıştır. Söz konusu fiyat artışına karşısında ülke içindeki üreticiler yurtiçi nispi fiyat değişimine cevap olarak A malına ilişkin üretim miktarını artırdı-ğından üretim noktası da E’den H’ye kaymıştır. Üretim etkisi aynı zamanda koruma etkisi olup, gümrük tarifesi, korunan A malının ülke içi üretimini E_AH_A kadar artırmıştır. Buna karşılık yurtiçinde üretilen B malının üretimi ise E_BH_B kadar azalmıştır.

2.1.5.2.2. Tüketim Etkisi

Gümrük tarifesinin tüketim etkisi tüketimin EC noktasından E’C nok-tasına geçişinden oluşmaktadır. Gümrük tarifesiyle korunan A malının iç tüketimi tarife sonrasında E_CAE’_CA kadar azalırken, B malının tüketimi E

C-BE’_CB kadar azalmıştır. Bu durumda doğal olarak gümrük tarifesi uygulanan malın tüketim miktarındaki azalış, tarife uygulanmayan B malının tüketim miktarına kıyasla oldukça fazla gerçekleşmiştir.

2.1.5.2.3. Ticaret Hacmi Etkisi

Tarifelerin ticaret hacmine olan etkisi, ithalat ve ihracat etkilerinden oluşmaktadır. Tarife sonrasında ithalat, E_CAE_A – E’_CAH_A arasındaki fark ka-dar azalmış olup, bu miktar da E_CAE’_CA ile E_AH_A’nın toplamına eşittir. Başka bir ifadeyle tarifenin ithalat etkisi, üretim ve tüketim etkilerinin toplamına eşittir. Diğer taraftan tarife uygulanması sonrasında ihracat da düşüş göster-miştir. İhracattaki bu düşüş E_CBE_B – E’_CBH_A =E_CBE’_CB + E_BH_B miktarı olarak gerçekleşmiştir. Bu da esasen üretim ve tüketim etkisinin toplamına eşit-tir. Bu durumda tarife nedeniyle hem ithalat hem de ihracat azaldığından gümrük tarifesinin nihai etkisi ticaret hacminde azalma olarak karşımıza çıkmaktadır.

2.1.5.2.4. Mali Gelir Etkisi

Mali gelir etkisi, faktör fiyatı cinsinden milli hâsıla değeriyle toplam tü-ketim harcamalarının değerinin, tarife sonrası yeni yerel fiyatlar üzerinden karşılaştırılması suretiyle belirlenebilmektedir. Ülke H noktası üzerinde üretim yaptığı için, milli hâsıla değeri P_hP_h fiyat doğrusunun konumu ile temsil edilmektedir. Bu durumda A malı cinsinden ölçülen reel milli hâsıla, P_h doğrusunun dikey eksende kesişmesiyle elde edilir, bu da 0P_h’dir. P_h fiyat doğrusu, doğru üzerinde A ve B mallarına ilişkin tüm ticaret bileşimlerinin değerini temsil etmekte olup, bu değer aynı zamanda H noktası üzerinde-ki toplam milli hasılaya da eşittir. Bu durumda fiyat doğrusunun A ekseni üzerindeki kesişimi A malı cinsinden milli hâsıla değeri olup 0P_h’ye eşittir.

Milli hasılanın elde ediliş yöntemi uygulanmak suretiyle aynı hesaplama toplam tüketim harcamasının elde edilmesi için de uygulanabilir. Bu du-rumda toplam tüketim harcamasının değeri P’_hP’_h doğrusunun konumu ile temsil edilmekte olup, bu durumda A malı cinsinden ölçülen toplam tüketim harcaması 0P’_h kesişim noktasıdır. Bu itibarla toplam tüketim harcamaları-nın değeri ile milli hasıla değeri arasındaki fark tam olarak tarifeden elde edilen gelire eşittir. Bunun nedeni, tarifenin uygulanması durumunda, top-lam tüketim harcamasının üretilen milli hasılayı aşması olup, arada oluşan bu fark tarife gelirine denk gelmektedir. Gümrük tarifesiyle elde dilen mali gelir etkisi şekilde 0P_h-0_P’h aralığıdır.