Güçlü ve Zayıf Ağbağlar, Zayıf Bağların Gücü ve Yapısal

sınıflandırılabilir. Bu yöndeki en tanınmış ayrım Granovetter’in (1973: 1360-1380) güçlü ve zayıf bağlar şeklindeki ayrımıdır. Derin, duygusal yoğunluğu yüksek ve sürekli bağlantıları içeren yakın ilişkilerden (aile bireyleri ya da yakın arkadaşlar arasındaki güçlü bağlar gibi) türeyen bu bağlar sosyal normların, güven ve dayanışmanın taşıyıcısı olup uyumu yaratırlar (Connors, 2006: 9; Ferlander, 2007: 118; Chan vd., 2004: 316; Parks-Yancy vd., 2006: 87; Barros, 2006: 4). Yarattıkları uyuma ilaveten bu bağlar, aktörler arasındaki bilgi akışını ve bilgiye ulaşımı da etkileyecek, herkese açık olmayan özel bilgiler birbirlerine güçlü ilişkilerle bağlı olan bireyler arasında sıkça ve güvenilir bir biçimde aktarılacak, bu da daha çabuk ve kapsamlı bilgiye ulaşan aktörleri sosyal ve ekonomik hayatta daha avantajlı konuma getirecektir (Öztaş, 2007: 84; Barros, 2006: 4).

Ancak bu noktada güçlü bağların, özellikle de kapalı ağbağlardaki güçlü bağların, arzulanmayan bir özelliği karşımıza çıkmaktadır. Güçlü bağlar yarattıkları uyuma ve bilgi akışını kolaylaştırmalarına ilaveten, toplulukları hiziplere bölebilmekte ve hizipler içindeki bireyler her ne kadar birbirleriyle yakın ve güçlü bağlara sahip olsalar da hizip dışındakilerle ilişki kuramamaktadırlar. Yani söz konusu güçlü bağlar, birlikteliği ve uyumu yarattıkları gibi, aynı zamanda da dışlayıcı olabilmekte ve ağ içindeki aktörlerin ağ dışındaki kaynaklara erişimini engelleyici bir mekanizmaya da dönüşebilmektedir (Granovetter, 1973: 1360-1380). Yine güçlü bağlar, ortak yapı içerisinde güçlü ilişkilerle birbirlerine bağlı olan aktörleri ortak kararlardan cayamama ve grubun normlarına uygun hareket etme zorunluluğuna sokacağından, bu durum hizip içerisindeki bireylerin aynılaşması sonucunu ya da en azından tehlikesini beraberinde getirecektir (Öztaş, 2007: 89). Benzerlikler üzerinden işlediğinden, bu ağ yapısı içerisinde yeni bilgilerin ortaya çıkması da zorlaşacak ve zaman içerisinde güçlü bağlar yeniliklere kapalılığın nedeni haline gelebilecektir (Burren III, 2004: 9). DeFilippis’in (2001) iddia ettiği gibi; bir yerde herkes birbiriyle aynı ağlarla bağlantılıysa ve herkes sosyal sermayeden aynı edinimleri sağlıyorsa, sonrasında aktörler farklı ağlara sahip olmayı bırakacaktır. Şayet herkes herkesle bağlantılıysa, bağlantı faydasını yitirecektir çünkü artık

aktörler onlardan sermaye edinemeyecektir. Oysa ki sosyal düzlemdeki yüzeysel bağlantılarla, mesafeli ve seyrek etkileşimlerden türeyen zayıf bağlarda (tanışıklıklar gibi) sosyal yapının diğer üyelerinden gelen yaptırımlar ya da uyum için baskı olmadığından, bu ağ yapısındaki bağlar -dayanışma ve türdeşliği artıran güçlü bağların tersine- hem bireylerin daha fazla kaynağa ve bilgiye ulaşmasına imkan tanıyacak hem de çeşitliliği ve yaratıcılığı beraberinde getirecektir (Connors, 2006: 9; Ferlander, 2007: 118; Zhang, 2006: 29; Parks-Yancy vd., 2006: 87). Söz konusu şey, Granovetter’in (1973: 1360-1380) “zayıf bağların gücü” olarak isimlendirdiği şeydir.

Granovetter’de “zayıf bağların gücü” olarak isimlendirilen durum, Burt’te (2001: 202-250) biraz değişerek “Yapısal Boşluklar Kuramı”na dönüşür. Ama vurgu zayıf bağların gücü ile anlatılmak istenenle aynıdır. Kurama göre, ilişki örgülerinde güçlü ve yoğun ağlara sahip bireyler aynı bilgi ve kaynaklara erişebildiklerinden dolayı, bu ilişkiler örgüsüne dahil bir aktörün bu örgünün bir parçası olan bir ikinci aktörden sağlayabileceği bilgi ve destek, bu ağın bir parçası olan bir üçüncü kimseden alabileceği bilgiden ve görebileceği destekten çok farklı olamamaktadır. Burt’e göre, sosyal sermayeyi meydana çıkaran ve sosyal sermayenin aktör başarısına katkı sağlamasına neden olan asıl mekanizma, birbirine bağlı olmayan, dolayısıyla da aynı bilgi ve kaynakları paylaşmayan, yani birbirini tekrar etmeyen farklı bilgiler ve kaynaklar sağlayabilecek ikinci ve üçüncü aktörlerle kurulan bağlantılardır (Burt, 1992: 29; Burt, 2000: 9-11’den aktaran Öztaş, 2007: 89).

Yine Burt’e göre, bir ağbağda gruplar içinde ya da arasında bağlantısızlık dolayısıyla yapısal boşluklar ortaya çıkabilmekte ve bu boşluklar gruplar arasında bir çeşit tampon görevi görmektedir. Yapısal boşluğun her iki yanında yer alan kişiler, birbirlerinden farklı bilgi akımlarıyla ilişkilidirler. Her iki yandaki bilgi akımı ve içeriği de farklı olduğu için yapısal boşluğu aşabilen bilgi, karşı taraf açısından yeni ve önemli olma özelliğine sahip olacaktır. Bu nedenle Burt’e göre, eğer bir birey bu boşluğa köprü olabilecek bir ilişkiye sahipse, farklı bilgi nedeniyle rekabetçi bir fayda sağlayacaktır; çünkü o kimse, diğer aktörler arasındaki bilgi akışına aracılık edebilecek ve boşluğun iki yakasında yer alan kimselerin birbirlerini etkileyebilecek faaliyetlerini kontrol edebilecektir. Başka bir deyişle yapısal boşluklar farklı bilgi

içeren ve gerekli olan bilgi kaynaklarını birbirlerinden ayırmakta, söz konusu bilgi kaynakları birbirleriyle örtüşmekten çok birbirlerine eklemlenebilir özellikler taşımaktadırlar. Yapısal boşluğun iki yanındaki grupları bağlayan köprü temelde zayıf bir bağlantıdır ve bu zayıf bağlantı önemli bir güce sahiptir (Sargut, 2006: 5; Öztaş, 2007: 89).

İster Granovetter de “zayıf bağların gücü”, isterse de Burt’de “Yapısal Boşluklar Kuramı” ismini alsın önemli olan şey, sosyal sermaye çalışmalarında hem güçlü bağların hem de zayıf bağların aynı derecede önemli olduğunun farkında olunmasıdır. Söz konusu farkındalık önemlidir, çünkü; güçlü ve zayıf bağlar ayrımı bazı yazarlarda bağlayıcı (güçlü bağlar) ve köprü kuran bağlara (zayıf bağlar) (bkn Tablo 8) dönüşmekte yani sosyal sermayenin farklı bir görünümünü beraberinde getirmektedir (Connors, 2006: 9; Das, 2004: 30; Field, 2006: 93).

Tablo 8: Bağlayıcı, Köprü, Bağlantı Kuran ve Güçlü-Zayıf Ağbağlar Gücün ve çeşitliliğin düzeyi Güçlü Bağlar Zayıf Bağlar

Bağlayıcı (yatay) Bağlar

Köprü Kuran (yatay) Bağlar

Bağlantı Kuran (dikey) Bağlar

Sosyal sınıf veya din gibi benzer sosyal niteliklere sahip yakın

arkadaşlıklar ya da aileler

Yaş, cinsiyet ya da etnisite gibi farklı sosyal niteliklere sahip yakın arkadaşlıklar ya da aileler

Farklı hiyerarşik pozisyonlardaki yakın iş arkadaşlıkları

Gönüllü birliklerdeki benzer çıkar ya da sosyal niteliklere

sahip üyeler

Gönüllü birliklerdeki farklı sosyal nitelikli üyelikler ve

tanışıklıklar

Farklı hiyerarşik pozisyonlardaki mesafeli iş arkadaşlıkları ve vatandaşlarla

kamu çalışanları arasındaki bağlar

1.7.3. Bağlayıcı, Köprü ve Bağlantı Kuran Ağbağlar ve Sosyal Sermaye