VUK’A GÖRE KAYIT DÜZENİ

VUK’nun 182’nci maddesine göre Bilanço Esasında aşağıdaki defterler tu-tulur:

3. Envanter Defteri

VUK’nun 183. maddesinde, Yevmiye Defteri; kayda geçirilmesi icap eden muamelelerin tarih sırasıyla ve madde halinde tertipli olarak yazıldığı defterdir.

VUK’nun 184. maddesinde, Defter-i Kebir; yevmiye defterine geçirilmiş olan muamelelerini buradan alarak usulüne göre hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir.

VUK’nun 185. maddesinde, Envanter Defteri’ne işe başlama tarihinde ve müteakiben her hesap döneminin sonunda çıkarılan envanterler ve bilançolar kaydolunur ve bu tarihe “Bilanço Günü” denir. Envanter Defteri ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı olur.

VUK’nun 186. maddesinde, envanter çıkartmak; bilanço günündeki mevcut-ları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle ke-sin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir.

VUK’nun 192. maddesinde, Bilanço; envanterde gösterilen kıymetlerin tas-nifli ve karşılıklı olarak değerleri itibariyle tertiplenmiş hulasasıdır. Bilanço, ak-tif ve pasif olmak üzere iki tabloyu ihtiva eder. Akak-tif tablosunda mevcutlar ile alacaklar (ve varsa zarar), pasif tablosunda borçlar gösterilir. Aktif tablosu ile borçlar arasındaki fark, müteşebbisin işletmeye mevzu varlığını (özsermaye) teşkil eder. Özsermaye pasif tablosuna kaydolunur ve bu suretle aktif ve pasif tablolarının toplamları denkleşir. İhtiyatlar ve kar ayrı gösterilseler dahi özser-mayenin cüzleri sayılırlar.

VUK’nun 193. maddesinde, İşletme hesabı esasında aşağıdaki defterler tu-tulur:

1.İşletme Hesabı Defteri

VUK’nun 194. maddesinde, ‘işletme hesabının sol tarafını gider, sağ tarafını hasılat kısmı teşkil eder’ denilerek; ‘gider ve hasılat kayıtlarının en az aşağıdaki malumatı ihtiva etmesi şarttır’ ifadesinde:

1. Sıra numarası 2. Kayıt tarihi 3. Muamelelerin nev’i 4. Meblağ

sıralanmıştır.

VUK’nun 195. maddesinde, işletme hesabı esasına göre defter tutanlardan

VUK’nun 196. maddesinde, işletme hesabı esasına göre defter tutanların işletme defteri hülasası çıkarmaları anlatılmıştır.

VUK’nun 197. maddesinde, 1. sınıf tüccarlardan devamlı olarak imalat ile uğraşanlar yukarıda yazılı defterlerden gayri ‘imalat defteri’ tutarlar.

VUK’nun 198. maddesi kombine imalatı, VUK’nun 199. maddesi kombine imalat yapanların her müstakil imal işini imalat defterinin ayrı ayrı kısmında gös-termesini;

VUK’nun 200. maddesi, bitim işleri defterini anlatmaktadır.

VUK’nun 203. maddesinin son fıkrasında muhasebe işlemlerini 7/A se-çeneğine göre izleyen mükelleflerin imalat defteri tutma mükellefiyetlerinin 1.1.1996’dan itibaren kalktığı yer almaktadır.

VUK’nun 207, 209, 210, 211, 212, 213üncü maddelerinde tutulması zorunlu olan diğer bazı defterlerden söz edilmiştir.

Maliye Bakanlığı tarafından VUK’nun mükerrer 257inci maddesine dayanıla-rak tutulması zorunlu kılınan defterler ayrı bir grup oluşturmaktadır. Bunlardan biri olan kambiyo senetleri defteri tutma zorunluluğu, ihdas edildiği tarihten bir süre sonra. 01.01.1999 tarihi itibariyle kaldırılmış bulunmaktadır.

Bu hükme istinaden halen tutulması zorunlu olan tek defter damga vergisi defteridir. 20 seri no’lu DVK Genel Tebliği ile ihdas edilmiş olan bu zorunluluk, sadece makbuz karşılığı ve istihkaktan kesinti suretiyle damga vergisi ödeyen anonim şirketleri (ve 32,43 ve 44 seri no’lu DVK Genel Tebliğlerine göre bu uygulamadan ihtiyari olarak yararlanmak isteyen anonim şirket dışındaki kurum-ları, kolektif ve adi komandit şirketleri, bilanço ve işletme hesabı esasına göre defter tutan GV mükelleflerini ve serbest meslek erbabını) ilgilendirmektedir.

VUK’nun 215. maddesine göre; tutulacak defter ve kayıtların Türkçe tutul-ması zorunludur. Ancak, Türkçe kayıtlar bulunmak kaydıyla defterlerde başka dilden kayıt da yapılabilir. Bu kayıtlar vergi matrahını değiştirmeyecek şekilde tasdik ettirilecek diğer defterlere de yapılabilir. Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. Şu kadar ki; yurt dışındaki müşteriler adına dü-zenlenen belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı aranmaz. Yurt içinde yabancı para birimi üzerinden, fatura, sevk irsaliyesi, yazar kasa fişi, serbest meslek makbuzu, gider pusulası vb. belge düzenlenecekse, belge üzerindeki yabancı paranın Türk parası karşılığının gösterilmesi zorunludur. Bu zorunluluk tacirin yurt dışındaki müşterileri adına yabancı para ile düzenleyeceği belgeler-de aranmaz.

VUK’nun 216. maddesinde; tutulması mecburi defterler mürekkeple veya

kadar toplamlar geçici olarak kurşun kalemi ile yapılabilir.

Mürekkepli kalem kullanımı genelde elde tutulan ticari defterler içindir. Günü-müzde defterlerin büyük bir orandaki kısmı bilgisayar ortamında tutulup yazıcı yardımıyla kağıda dökülmekte olduğundan bu şart kendiliğinden sağlanmakta-dır.

VUK’nun 217. maddesine göre; yevmiye defteri maddelerinde yapılan yan-lışlar ancak muhasebe kaidelerine göre düzeltilebilir. Diğer bilumum defter ve kayıtlara rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veyahut ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle yapılabilir.

Defterlere geçirilen bir kaydı kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okuna-maz bir hale getirmek yasaktır.

VUK’nun 218. maddesine göre; Defterlerde kayıtlar arasında usulen yazıl-maya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz. Ciltli defterlerde, defter sayfaları ciltten koparılamaz. Tasdikli müteharrik yapraklarda bu yaprakların sırası bozulamaz ve bunlar yırtılamaz.

VUK’nun 219. maddesine göre; işlemlerin ticari defterlere 10 gün içinde kaydedilmesi gerekir. Kayıtların devamlı olarak muhasebe fişleri, primanota ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafını taşıyan, yazılmış evraklara dayana-rak yürüten kuruluşlarda, işlemlerin bunlara işlenmesi, deftere işlenmesi hük-mündedir. Ancak işlemlerin esas defterlere aktarılması 45 günü aşmamalıdır.

Serbest meslek kazanç defterine ise işlemler günü gününe kaydedilir.