Görüşme Formları

Görüşme, sözlü iletişim yolu ile veri toplama tekniği olarak tanımlanır. Ayrıca görüşme, bireylerin, çeşitli konulardaki bilgi, düşünce, tutum ve davranışları ile bunların olası nedenlerinin öğrenilmesinde en kısa yol olarak nitelendirilir. Görüşmede söylenenlerin gerçek derinliğine inilebilir ve görüşme ile veri toplamanın geniş uygulama alanı bulunmaktadır (Karasar, 2004: 165-166).

Nitel araştırmaların çoğunda görüşme ve gözlem birlikte kullanılır. Böylece elde edilen verilerin birden fazla yöntemle teyit edilmesi sağlanmış olur ve görüşme ile abartılan bazı konular gözlem ile ortaya çıkarılabilir. Aynı zamanda gözlemle elde edilen verilere bakış açısı ve derinlik kazandırmak mümkündür. Bununla birlikte araştırma sürecinde gözlenen ortamlarda bulunan kişilerle görüşme yapma gerekliliği ortaya çıkabilir. Bu süreçte araştırmacı önce gözlenen ortamla ilgili veri edinebilecek bireyleri saptar ve daha sonra bu bireylerle ya gözlemden hemen sonra ya da daha sonraki bir zaman diliminde görüşmeler yapar (Yıldırım ve Şimşek, 2006: 182). Bu çalışmada da önce gözlem süreci işletilmiş ve gözlemin hemen sonrasında görüşmeler yapılmıştır. Böylece gözlem sürecinde elde edilen verilerin teyit edilmesine ve olası hataların ortadan kaldırılmasına çalışılmıştır.

Araştırmada gözlem bulgularını desteklemek, veri çeşitlemesi yapmak ve durum çalışması mantığına uygun hareket etmek için gözlem ve görüşme bir arada kullanılmıştır. Görüşme nitel araştırmada en sık kullanılan veri toplama aracı olarak kabul görmektedir. Özellikle sosyal bilimler alanında görüşme etkili bir veri toplama yöntemi haline gelmiştir. Kolay bir veri toplama yöntemi gibi görünse de beceri, duyarlılık, yoğunlaşma, kişilerarası anlayış, öngörü, zihinsel uyanıklık ve disiplin gibi pek çok faktörden etkilenmektedir (Patton, 1987: 108: Akt: Yıldırım ve Şimşek, 2006: 119). Çalışmada görüşme formu yaklaşımı benimsenmiştir. Bu yaklaşımda benzer konulara yönelerek farklı bireylerden aynı tür verilerin alınması amacı vardır. Görüşmeci üzerinde çalıştığı konu ve veya alanlara sadık kalarak önceden hazırladığı soruları sorma ve gerekirse, daha ayrıntılı bilgi almak için ek sorular sorma yetkinliğine sahiptir. Soruların belirli sıraya konma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu tür görüşmeciye zaman esnekliği sağlar (Yıldırım ve Şimşek, 2006: 122). Bununla birlikte görüşme türlerinde farklı sınıflandırmalarda mevcuttur. Bunlardan biri yapılanmış, yarı yapılanmış ve yapılanmamış görüşme türleri olarak ayrılan sınıflandırmadır. Yapılanmış görüşmede önceden yapılan görüşme planına aynen uyulan hangi soruların nasıl sorulacağı önceden belirlenmiş bir durum söz konusudur. Burada araştırmacıya hareket özgürlüğü tanınmaz. Bunun aksine yapılanmamış görüşmede görüşmeciye büyük bir hareket ve yargı özgürlüğü verilir. Sorulacak soruların önceden ana hatları ile belirlenmiş olmasına rağmen görüşme esnasında yeni sorular düşünmek ve sormak mümkün olmaktadır. Yarı yapılanmış görüşme türü ise bundan önceki iki teknik yani iki

uç arasında olup en çok kullanılanıdır. Bu sınıflandırma türüne göre ise araştırma yarı yapılanmış görüşme türündedir. Hazırlanan görüşme formları gözlem süreci sonunda her bir okulda görev yapan öğretmenler, seçilen öğrenciler ve gönüllü olan velilere uygulanmıştır.

Araştırma sorularını derinlemesine açıklama ve gözlemlerden elde edilen verileri desteklemek amacıyla öğretmen, öğrenci ve veli görüşme formları hazırlanmıştır. Bu formlar hazırlanırken ilgili literatür göz önünde bulundurulmuştur ve sosyal beceri kazandırmada örtük program unsurlarını ortaya çıkaracak açık uçlu sorulara yer verilmiştir. Öğretmen, öğrenci ve veli bakış açısı ile araştırma kapsamına alınan okulların örtük programı ve örtük programın sosyal beceri kazandırmadaki işlevi belirlenmeye çalışılmıştır.

3.4.2.2.1. Öğretmen Görüşme Formu

Görüşme formu içerisindeki sorular, araştırmanın amaçlarına göre ve ilgili literatür incelenerek hazırlanmıştır. Hazırlanan sorular, Eğitim Bilimleri Bölümünden öğretim üyelerinin uzman bilgisine sunulmuştur. Böylece araştırma kapsamında kullanılan öğretmen görüşme formu oluşturulmuştur.

Bu form kapsamında öğretmenlere ilişkin kişisel bilgiler sorulmuştur. Kişisel bilgiler alındıktan sonra araştırmanın amacına uygun hazırlanmış yirmi beş adet soru öğretmenlere tek tek yöneltilmiş ve cevapları ses kayıt cihazı ile kaydedilmiştir.

Öğretmen görüşme formu kullanılarak sosyal beceri düzeyine göre belirlenen dört okuldan on iki öğretmenle görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler gözlem sürecinin sonunda ve öğretmenlerin istekleri doğrultusunda dönem sonu seminer sürecinde yapılmıştır. Böylece öğretmenlerin sorulan sorulara daha rahat cevap vermesi ve görüşmenin sağlıklı yürütülmesi sağlanmıştır. Ayrıca görüşme yerleri öğretmenlerin isteğine ve ortamın uygunluğuna göre belirlenmiştir.

3.4.2.2.2. Öğrenci Görüşme Formu

Öğrenci görüşme formu da öğretmen görüşme formuna paralel olarak araştırmanın amacı ve ilgili alan yazın doğrultusunda oluşturulmuştur. Yine bu formda da uzman yargısına başvurularak formun son hali verilmiştir.

Form kapsamında otuz adet soru üzerinden öğrencilerle görüşme yapılmıştır. Görüşme formları gözlemlerin ve dönemim bittiği hafta öğrencilere uygulanmıştır. Görüşme yapılacak yere ilişkin öncelikle okul yönetimi ile görüşülmüştür. Bu görüşmeler sonucunda dört okulda da var olan rehberlik odası yer açısından uygun görülmüştür. Öğrenciler teker teker rehberlik odasına alınarak görüşmeler sessiz ve sakin bir ortamda yapılmıştır.

3.4.2.2.3. Veli Görüşme Formu

Velilerle yapılan görüşmede kullanılan görüşme formu diğer iki forma paralel olarak ve araştırmanın amacı ve ilgili alan yazın doğrultusunda düzenlenmiştir. Veli görüşme formu da uzman görüşleri doğrultusunda oluşturulmuştur.

Veli görüşme formu otuz adet sorudan oluşmuştur. Sorular çocukların sosyal becerileri ve bu becerileri kazandırmada örtük programın işlevini ortaya koymaya çalışmaktadır. Veli görüşmeleri, öğrenci görüşmeleri yapıldıktan sonra aynı hafta içerisinde yapılmıştır. Her bir okuldan beşer veli olmak üzere toplamda yirmi veli ile görüşme yapılmıştır.

Görüşme yapılacak veliler sınıf öğretmenlerinin görüşü ışığında belirlenmiştir. Aynı zamanda örtük programın kapsamını ortaya koymak için okul ve öğretmen ile iletişimi olan veliler tercih edilmiştir. Görüşmeler öncesinde velilerle irtibata geçilerek yer ve saat ayarlaması yapılarak onlara uygun zaman dilimi belirlenmiştir. Bu tip konularda sınıf öğretmenlerinden yardım alınmıştır.

3.4.3. Araştırmanın Nitel Boyutu için Yapılan Geçerlik ve Güvenirlik