Firmaya İlişkin Nedenler

Kredinin sorunlu hale dönüşmesinde firmanın özellikleri açısından etkili olabilecek faktörler incelendiğinde, yönetimin en kritik başarı faktörlerinden biri olduğu görülmektedir. Çünkü işletmelerin başarısızlıklarında kötü yönetimin payı oldukça büyüktür. Kötü yönetim bilgi, uzmanlık ve tecrübe eksikliğinden ortaya çıkabileceği gibi sorumsuzluktan ve kötü niyetten de kaynaklanabilir.197 _{Yöneticilerin} ileriyi görme ve planlama yeteneği ne kadar fazlaysa başarı olasılıkları da o kadar yüksek olmaktadır198_{. Başarılı bir yönetimin ekonomik sıkıntıların yaşandığı} dönemlerde ve daralan sektörlerde dahi firmaları başarıya taşıdıkları görüldüğü gibi, iyi yönetilmeyen firmaların sektörün en parlak zamanında dahi firmaları başarısızlığa sürüklediği bilinmektedir. Ülkemizde halen aile şirketleri yaygınlık taşımaktadır. Bu da zaman zaman yönetim sorunlarının yaşanmasına yol açmaktadır. Aile şirketlerinde en sık karşılaşılan problem, yönetimde söz sahibi tek kişinin firma ortağı olmasıdır. Bu kişilerin rahatsızlanması veya ölümü halinde firmaların günlük

196 _{G.V.Karels ve A.J.Prakash,s.576-577.} 197 _{İyigün, 1996, s.23.}

işleri dahi durma noktasına gelmekte ve önemli bir boşluk doğurmaktadır. İkinci bir sorun ise küçük yapılarda esneklik sağlayan bu yönetim tarzının, firma büyümeye başladığında işlerin yürütülmesine çok ciddi aksaklıklara yol açmasıdır.199

Şirket hisselerinin el değiştirmesi üzerinde durulması gereken bir diğer önemli noktadır. Hisseleri alan kişi ya da kurumun aynı stratejileri benimsememesi ve aynı yönetim başarısını gösterememesi gibi durumlar firmanın geleceğini tamamen değiştirebilmektedir. Ayrıca ortaklar arası anlaşmazlıklar ve/veya bazı ortakların ayrılması firmaların faaliyetlerinin hangi yönde sürdürecekleri konusunda belirsizlik yaratabilmektedir.

Kredinin sorunlu hale dönüşmesinde firmanın özellikleri açısından etkili olabilecek diğer önemli bir faktör firmanın mal ve hizmet üretimidir. Bir firmanın faaliyetlerini kârlı bir şekilde sürdürebilmesi, ürettiği malın piyasadaki üstünlüğünü ve kalitesini istikrarlı olarak koruyabilmesine yakından bağlıdır.200 _{Hammadde veya} enerji teminindeki zorluklar, kaliteli iş gücünün bulunamaması ürünün maliyetini ve hatta üretim hacmini olumsuz olarak etkileyebilir. Öte yandan tüketim tercihlerindeki değişmeler veya yeni teknolojik gelişmeler ürünün piyasadaki durumunu değiştirebilir. Teknolojik açıdan rekabet edememek, yetersiz pazarlama faaliyeti gibi nedenlerle pazarda pay kaybetmek ya da pazar payı küçük olduğundan pazarda belirleyici olamamak, faaliyetlerle fon yaratılamamasına ve firmaların problem yaşamasına yol açan en önemli nedenlerdendir.201 _{İşletmenin ürettiği malı etkileyen} bu faktörlerden herhangi bir tanesi firmanın kârlılığını veya borç ödeme gücünü olumsuz olarak etkileyebilir.

Sorunlu kredilerin nedenleri araştırılırken firmanın pazarlama faaliyetleri de yakından incelenmelidir. Kredi borçlusunun iyi tanımlanmış bir pazarlama politikası ve bu politikasını uygulayabileceği etkin araçları olmalıdır. Dağıtım kanallarının doğru olarak seçimi, fiyat politikasının saptanması, reklam kampanyalarının oluşturulması pazarlama faaliyetlerinin temelini teşkil eder. Firma etkin bir pazarlama planı oluşturamaz ve piyasadaki konumunu ve rolünü iyi belirleyemezse, bu tutum satışlarını ve kârlılığın düşerek sorunlu kredilere dönüşmesine neden

199 _{Gülşirin Bodur, “Erken Uyarı Sinyalleri, Sorunlu Krediler ve Yeniden Yapılandırılması”, Analiz Finans}

Eğitimleri ve Danışmanlık Hizmetleri Ltd.Şti.,Ankara, 2003, s.7.

200 _{Takan, 1993, s.448.} 201 _{Bodur, a.g.e., s.3.}

olabilir.202 _{Ayrıca tek bir yerden hammadde temini kadar, tek ya da az sayıda ve} çeşitte müşteriyle iş yapmanın yarattığı önemli riskler vardır. Bu yapı alacak riskini yaygınlaştırılmasını engelleyerek artırdığı gibi, alıcının çok güçlü bir kurum olması koşullarında ise malın fiyat, vade ve teslim koşullarında pazarlık gücünü azaltır. Müşterinin kaybedilmesi durumunda ise kapasite kullanımının önemli derecede düşmesi sonucunu yaratır. Benzer şekilde ihraç pazarı bir ya da birkaç ülkeyle sınırlı olan firmalar, bu pazarlarda oluşabilecek olumsuzluklardan ciddi ölçüde etkilenmektedir. Bunun yanı sıra bu tür riskli ihraç pazarları söz konusu olmasa da bu kez tek bir para birimine bağlı olmanın yaratabileceği problemlerle karşılaşılmaktadır.

Sorunlu kredilerin nedenlerini oluşturan diğer önemli faktörler arasında firmanın kontrol sistemleri yer almaktadır. Bir firma doğru ürünü doğru pazarda etkin bir pazarlama stratejisi ile pazarlayabilir ancak faaliyetlerini gerektiği gibi kontrol edemiyorsa başarısızlık kaçınılmaz olabilir.203 _{Bir işin sağlıklı yönetilebilmesi için} alacakları, stokları genel üretim giderlerini kontrol edecek sistemleri, ürün kalitesini, varlıklarını, giderlerini kontrol altında tutacak, suistimali önleyecek mekanizmaları, bütçeleri, projeksiyonları, planları olmalıdır.204 _{Kontrolsüz bir firmada herhangi bir} sorun teşhis edilemeden büyüyebilir ve çözümü imkansız hale gelebilir.

Sorunlu kredilerin nedenleri arasında gösterilebilecek diğer faktörler; eski teknoloji kullanımı, ar-ge çalışmalarında başarısızlık, politik tercihler ve etik kurallara uymama şeklinde sıralanabilir. Firmanın maliyet ve kalite açısından dezavantaj yaratan eski teknoloji kullanımı pazar kaybı ile sonuçlanabilmektedir. Ya da daha riskli müşteri gruplarına ve satış politikalarına yönelmek tahsil kabiliyeti olmayan alacaklar, vade uzaması gibi sonuçlar vermektedir. Ayrıca, sürdürülen ar-ge çalışmalarının başarısızlıkla sonuçlanması, yapılan harcamaların bir getiri sağlamaması ve piyasa da rekabet avantajının kaybedilmesine yol açmaktadır. Politik tercihleri ile hızlı büyüme sağlayan firmalar iktidarın değişimi ile organizasyonu ayakta tutacak ölçüde iş hacmi yaratamama, finansman kaynaklarının azalması vb. sorunlarla karşılaşmaktadır. Son olarak kanuni

202 _{Şahap Kavcıoğlu, “Ticari Bankalarda Sorunlu Kredilerin Yönetimi, Çözümü ve Takibi için Bir}

Uygulama”, (Basılmamış Doktora Tezi) Marmara Üniv. Bankacılık ve Sig. Enst., İstanbul, 2003, s.83.

203 _{İyıgün, 1996, s.24.} 204 _{Seval, 1990, s.277.}

düzenlemelere uymakta geciken ya da etik olmayan uygulamaları olan kurumların karşılaşabilecekleri yaptırımlarda göz önünde bulundurulmalıdır.