Tanışma aşamasında sosyal hizmet uzmanları kendi davranış ve tavırları ile grupta kabul etme, doğru empati ve içgörü oluşturmaya çalışırlar. Daha sonrasında üyelerin hedeflerinin gerçekleşmesini sağlayacak ilişkilerin gelişmesini
kolaylaştırmak için kullanılan sosyal hizmet uzmanının becerilerine karşı birçok meydan okuma ortaya çıkar. Etkili bir iş ilişkisi kurmak için sosyal hizmet uzmanları kendi kişilerarası ihtiyaçlarına karşı hassas olmalıdır. Her biri üyenin kendileri için psikolojik olarak bir anlamı olduğunu öğrenmelidirler. Sosyal hizmet uzmanları korku, düşmanlık, ilgi veya aşırı korumacılık gösterebilirler ve bu duygular üyeler tarafından tetiklenebilir. Bağımlı bir insan sosyal hizmet uzmanının kendi çözülememiş bağımlılık sorunlarını tetikleyebilir. Yaşlı bir müracaatçı yetersizlik, yaşlanma korkusu ve ölüm gibi duyguları ortaya çıkarabilir. Sürekli başkalarından şikayet eden bir üye sabırsızlık duygusunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Bazı sosyal hizmet uzmanları için çatışmaları sorun çözmek için yapıcı ve yardımcı olarak kabul edemezler ve bu nedenle çatışmaları inkar etme eğilimi gösterebilirler.
Eğer sosyal hizmet uzmanının grup sürecine inancı yoksa her bir üyenin bir birey olduğunu anlamak da zorluk çeker. Sosyal hizmet uzmanı her bir üye ile ve grubun bütünü ile empati kurabilmelidir. Kimi sosyal hizmet uzmanları sert
tartışmalarda, provokatif sorularda veya yorumlarda ya da zarar verici aktivitelerde kendilerini rahat hissetmeyebilirler. Kaos olmasından korktukları için ipleri çok gergin tutarak kontrol sağlayabilirler. Kendileri ve grup için tartışmayı hafif ve tehdit edici olmayan bir havada tutabilirler. Üyeler ile etkili ilişkiler kurabilmenin ilk adımı kendi zorluklarının farkına varmaktır. Bundan sonra öz farkındalıktan
özdenetime geçiş yapılabilir. Özdenetim kişinin sıcak, düşünceli ve empatik ilişki
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
kurmasının önünde engel olan kişilik özelliklerini denetleyebilmesidir. Uygulayıcılar zorluklarının farkına vardıkça onları denetleyebilirler ve üyelerin psikososyal olarak yakınlaşması ile sonuçlanan grup bağlılığının gelişmesine yardımcı olacak yetkinliğe sahip olurlar. Bu bağlılık sonrasında üyelerin güçlü motivasyon ile gruba devam etmelerini sağlar.
Streotipleştirme etkili ilişkiler kurulmasının önündeki en önemli engeldir.
Bazı uygulayıcılar farklılığı olan insanları ayrı bir birey olarak değil o farklılığın temsili olarak görebilirler. Farklılıkların fark edilmesi ve saygı duyulması çok önemlidir. Fakat farklılıklara odaklanmak bireyselleştirme sonucunu getirmemelidir. Farklılıklara fazla önem verilirse müracaatçılar bireysel zenginliklerini ve karmaşalarını kaybederler ve sadece insanları değil farklılığı tedavi etmek durumuna gelinir.
Sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçılar arasındaki farklılıklar fark edilmeli ve ilişkinin ilk aşamalarında üstesinden gelinmelidir. Eğer sosyal hizmet uzmanı farklılıkları hassas bir şekilde ele alabiliyorsa yardımcı ilişki geliştirme potansiyeli artmış olur. Sosyal hizmet uzmanı bu gibi farklılıkları; konuyu sakin bir şekilde ve doğru zamanda ele almalıdır. Ayrımcılığa maruz kalmış üyeler ilk bağlantı kurma aşamasında sosyal hizmet uzmanının tavırlarına karşı çok hassastır. Kendilerine saygılı davranılmasını beklerler. Gruplarla etkili çalışma bu gerekliliklerin önceden sosyal hizmet uzmanı tarafından anlaşılmasını gerektirir. Tanışma aşamasında sosyal hizmet uzmanının görevi farklılığı olan kişilerin kendilerini ifade edebilmesi için güvenli ve destekleyici bir ortam yaratabilmektir.
Sosyal hizmet uzmanı ve üyeler benzer özelliklere sahip olduğunda sosyal hizmet uzmanının üyeleri kabul etmesi ve empati kurması kolaylaşır. Bu
benzerliklerle üyelere olumlu model olabilir. Fakat benzerliklerin üstünde çok durmak ile her bireyin ve ailenin farklı olduğu gerçeği gözden kaçabilir. Uygulayıcı üyelerle olan benzerliklerini inkar edebilir veya grup üyeleriyle aşırı özdeşleşebilir.
Ortak deneyimi yaşamış olsa bile sosyal hizmet uzmanı kendi karşıt
transferanslarını fark etmeden ve onları kontrol etmeyi öğrenmeden etkili bir çalışma ilişkisi gelişmez.
Sosyal Sınıf
Sosyal sınıf, birçok araştırmaya göre müracaatçının yardım beklentisini en etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Orta sınıftan olan müracaatçılar, grup çalışmasında iç gözlemsel ve yansıtıcı tartışmalar, sözel kalite (bu durumda yardım eden pasif rolde kalır), diğer aile üyelerinin sürece katılımı gibi beklentiler
içindedir. Daha az avantajlı sosyoekonomik şartlardan gelen müracaatçılar ise sosyal hizmet uzmanının daha doğrudan, destekleyici, aktif olmasını ve sosyal hizmet uzmanının hemen derde çare olmasını ve rahatsızlığı çözmesini bekler.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
Taleplerin sözel olarak ifade dökülmesinde sorun yaşayabilirler. Oldukça sık olarak bazı müracaatçıların beklentiler hakkındaki sorulara isteksiz olması ve sosyal hizmet uzmanının rol tanımlarına olan pasif katılımı motivasyon eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Dahası bu gibi davranışlar karmaşa ve belirsizliğin işareti olabilir. Eğer sosyal hizmet uzmanı paranın ve diğer maddi kaynakların önemini kabul etmezse sorun sosyal bir sorun olduğunda bazı sorunların kişiye özel olduğunu düşünürler. Yoksul kültürünün tektipleştirilmesi ya da yoksulların sınırlı potansiyele sahip olduğu onların gelişimine engel olduğu düşünülürse yardım ilişkisi güçlü yönler ve daha iyi bir gelecek umudu üzerine kurulmalıdır.
Cinsiyet
Tanışma aşamasında sosyal hizmet uzmanının cinsiyetinin etkisi dikkate alınması konulardan biridir. Cinsiyet rolleri kalıplarını devam ettirme ve bu nedenle grup üyelerine yardım etmek yerine onlara katı roller ve sağlıksız yaşam koşullarına alışmalarını sağlayacağı konusunda endişe duyulur. Bununla birlikte uygulayıcının cinsiyetinin çalışmanın sonucunu etkilediğine dair bir kanıt bulunmamaktadır.
Bununla birlikte cinsiyetin üye algısı, davranışları veya grup gelişimi, yapısı ve başka ölçütler üzerindeki etkisi hakkında çok az şeyin bilinmektedir. Cinsiyetten ziyade uygulayıcının değerleri ve tavırları sosyal hizmet uzmanı-grup ilişkisi gelişiminde daha temel öneme sahiptir.
Umut ve Motivasyon
Hazırlık yapma ve tanışma aşamasında grup üyelerinin motivasyon düzeyi önemlidir. Grup sürecindeki bu aşamada ilk motivasyon, üyelerin kişisel ve sosyal özellikleri, üyelerin psikososyal işlevselliğinin yeterliliği, sosyal kurum ve kurumun toplumdaki yeri, çevredeki önemli insanlardan gelen desteğin boyutu ve kurumsal kaynakların kullanımının kültüre etkisi faktörlerinden etkilenir. Bu faktörler sıklıkla grup üyesi veya bir başkası tarafından yapılan ilk uygulama veya havale ile başlar.
Ama gönüllü katılım bile grubun bir parçası olma yönünde motivasyon olduğunu göstermez. Çoğu insan yeni deneyimleri hem ister hem de korkar.
İlk motivasyon ne olursa olsun grup içinde kişinin deneyimlerine göre değişir. Çoğu insanın hedeflerinin kişisel yeterlilik ve sosyal işlevsellik kazanmak olması nedeniyle bu durum üyelerin motive edilmesinde sosyal hizmet
uzmanlarının işine yarar. Başka bir yardımcı faktör ise her insanın gelişim ve büyüme için potansiyele sahip olduğu gerçeğidir. Fakat çoğu insan kendilerini bir gruba katmak konusunda direnç gösterir.
Direnç, önerilen yardımın kullanılmasının karşısında duran bir eğilimdir.
İlerleme göstermeyi engelleyen davranışlar ve tavırlardan oluşur. Aslında direnç sıklıkla kişinin verilen tavsiye ve diğerlerinin önerilerine karşı güçlü olan egosunu
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
kullanması durumda görülür. Bu öneriler sosyal hizmet uzmanından gelse bile eğer kişinin kendi durumunu gerçekçi anlayışının ve tavsiyeyi dinlerse neler olacağına dair inanışları nedeniyle reddedilir. Değişim rahatsızlık ya da dengesizlik getirir.
Yani kişi hali hazırda rahat olduğunu durumundan bilinmeyen bir duruma geçmek istemez. Bazı insanlar yardıma ihtiyaçları olduğunu kabul etmek konusunda isteksizlerdir. Eğer bağımsızlığın diğer kişilere bağımlı olmaktan daha değerleri olduğuna inanıyorlarsa sorunlarının içinden kendi kendilerini çıkarabileceklerine inanırlar. Bazı kişiler ise geçmişteki benzer hoş olmayan deneyimlerini şimdiki deneyimleri ile bağdaştırırlar.
Bu önemli alan içinde sosyal hizmet uzmanının kendi değer sistemi becerilerini belirler. Her bir insanın değişim kapasitesi olmasına olan inanç sözel olmayan şekilde üyelere aktarılabilir. Eğer bu düşünce bir veya birden çok üye tarafından algılanmaya başlarsa kişiler diğerlerini de daha iyi bir gelecek umuduna çekmiş olur. Sosyal hizmet uzmanının üyelerin üzerinde çalışabilecekleri bir veya daha fazla özel hedef belirlemelidir. Sonuç olarak bir gruba dâhil olma durumuna verilen ortak tepkilerin içinde ilk motivasyonun çok farklı olduğu görülebilir. Bazen istekli bir ait olma duygusu görülür. Bazen de neredeyse hiç olumlu motivasyonu görülmeyebilir. Bu gibi farklı motivasyon çeşitleri üyelerin sosyal hizmet uzmanı hakkındaki düşüncelerini ve sosyal hizmet uzmanına olan tepkisini yansıtır.
İlk oturumda sosyal hizmet uzmanı, direnci azaltmak için esas olan yardım teklif etme becerilerini sergilemelidir. Görünüş ve davranış gözlemleri ile üyelere nasıl yaklaşması gerektiğine dair ipuçları toplamalıdıır. Üyelerle ile konuşarak onları kabul ettiğini göstermeli, kendilerini rahat ve daha az gergin hissetmelerini
sağlamalıdır. Soruları dürüstçe ve savunmacı olmadan yanıtlayarak içtenliğini göstermeli, şikayetleri ise yargılamadan dinlemelidir. Sosyal hizmet uzmanı ilişki kurarak, roller hakkında güvence vererek ve üyelerin onayını alarak destek sağlamalı, duyguların incelenmesini ve grubun olası içeriğine dair
cesaretlendirmelidir. Gruba gerekli olan bilgileri vermeli ve gruba dahil olmaya yönelik endişelerini ele almalıdır.
Müracaatçılar bir hizmetten yararlanmak için önemli kişilerden gelen motive edici desteğe ihtiyaç duyarlar. Grup desteğin ana kaynağıdır ama yeterli
olmayabilir. Sosyal hizmet uzmanı, üyeler için çevrelerindeki kişilerden gelecek desteğin boyutunu da değerlendirmelidir. Grup sürecinin devamlılığı hem de sonucuna yönelik olarak çevresel desteğin önemi göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle grup çalışması yapacak sosyal hizmet uzmanının üyeler için önemli kişilerin desteğini sağlamalıdır.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Oryantasyon
Sosyal hizmet uzmanına, diğer üyelere ve grubun kullanacağı plana uyum sağlamak; belirsizlik ve endişe duygularının azalması, üyeler için grubun değerli hale gelmesi ve üyelerin ihtiyaçlarını karşılamak için grubu kullanmasını sağlamak için gereklidir.
Amaç
Eğer grup üyelerine en üst düzeyde yarar sağlamak istiyorsa grubun amacı açık bir şekilde belirlenmelidir. Grup üyeleri değişime, amaçları ve istekleri diğerleri ile benzer ve sosyal hizmet amacına uygun olduğu zaman açıktırlar.