Grubu merkez alan bu yaklaşım Carl Rogers ve onun izleyicileri tarafından geliştirilmiştir. Rogers'in kişi merkezli yaklaşımından yararlanılmıştır. Yaygın bir biçimde çeşitli ortamlarda kullanılan bir modeldir. 1960’lı yıllardan itibaren etkileşim grubu, geleneksel T grupları ve kişi merkezli grupların bir tür karışımı olarak gelişmeye başlamış ve bir ilgi odağı haline gelmiştir. Etkileşim gruplarında genel esas, duyguların ifade edilmesi ve üyelerin başka üyeler tarafından nasıl algılandığını öğrenmeleri üzerinedir. Bu nedenle dürüstlük ve hissedilen şeylerin ne olduğunun başkalarıyla paylaşılmasına açık olma teşvik edilmektedir. Etkileşim grupların duyguların doğrudan ve yoğun bir şekilde ifade edilmesi, duygusal yaşantıların denge düzeyine getirilmesinde ve tedavi sürecinde önemlidir. Bununla birlikte “etkileşim grubu” işlenmemiş, tam doğru olmayan ve çok çeşitli biçimleri içine alan genel bir terimdir. Bu terim, insan ilişkileri grupları, eğitim grupları, T-grupları, duyarlık T-grupları, kişisel gelişim T-grupları, maraton T-grupları, insan gizilgücü grupları, temel etkileşim grupları, gerçeklik laboratuarları, yaşantısal gruplar, yüzleşme grupları ve benzeri gibi grupları kapsamaktadır. Etkileşim gruplarının genel belirleyicileri şu şekilde sıralanabilir. Etkileşim grupları 8-20 üyeden oluşur, bu yüz yüze etkileşimi desteklemek için yeterince geniş ve yine tüm üyelerin etkileşimde bulunmasına yetecek kadar küçüktür. Grupların genellikle zamanı sınırlıdır, çoğu kez saatlere veya günlere sıkışır. Geniş ölçüde burada-ve-şimdi üzerine odaklaşır, genel geçer kuralları aşar ve geleneksel toplumsal görüşten vazgeçilmesi için cesaretlendirir. Bu gruplar sonuçta kişilerarası dürüstlüğe, araştırmaya, yüzleşmeye, artırılmış coşkusal dışavuruma ve kendini açmaya değer verir. Grubun hedefleri çoğu zaman belirsizdir. Bazen sadece bir yaşantının sağlanmasına vurgu yapar; fakat daha sıklıkla kapalı veya açık (davranışta,
tutumlarda, değerlerde, yaşam tarzında, kendini gerçekleştirme derecesinde ya da kişinin başkalarıyla ilişkilerinde, doğasında, fiziksel varlığında veya kişinin dünyada var olma yolunda) bir takım değişiklikler için uğraşlar verir. Grup üyeleri genellikle
“hastalar” olarak adlandırılmaz, yaşantı terapi olarak değil, “büyüme” olarak değerlendirilir.
Etkileşim gruplarında grup üyeleri kendilerini ortaya koyar, birbirlerini etkiler ve bu sayede kişilerarası anlayışlarını geliştirir. Etkileşim gruplarında içinde
bulunulan durumun entelektüel boyutlarından çok duygusal boyutu üzerinde durulur. Bireyin geçmişinden çok şu anki durumu vurgulanır. Terapötik ilişkisin kendisi büyüme yaşantısıdır. Bu tür grup yaşantısı yoğun iletişime dayanır. Bu
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
yöntem her bir grup üyesinin katılımını en üst düzeyde sağlayabilme amacına yöneliktir. Dinamik ve açık bir iletişim içerisinde, kişinin kendisini ve
çevresindekilerle olan ilişkilerini anlayabilmesi, kişisel tutum ve davranışlarını değiştirebilmesi ve bunun sonucu olarak da günlük yaşamında çevresindekilerle daha etkin bir biçimde etkileşime girebilmesi beklenir.
Etkileşim gruplarında tanıya çok az önem verilir. Aynı tedavi ilkelerinin hem normallere hem de nörotik ve psikotiklere uygulanabileceği ileri sürülür ancak, saldırganca ya da yoğun düşmanca duygular taşıyan bireyler bu gruplara alınmaz.
Bu tür insanların, terapistin kurmaya çalıştığı güven ve kabul ortamı için tehdit edici olabilecekleri ileri sürülür. Grup üyeleri tedavinin nesnesi olarak görülmez. Bu kişiler, benlik kavramlarını tüm yönleriyle bütünleştirebilme ve
değerlendirebilmede başarısız oldukları, kendi kendilerinin farkına varabilecekleri anlamlı yaşantılardan yoksun kaldıkları için rahatsızdır. Terapist, bu kişilere yöneltilen koşulsuz olumlu bir ilgi, onlarla kurulan doğal ve duygulu bir iletişimle, bu kişilerin sorunlarıyla yapıcı bir biçimde uğraşabilme gücünü kazanabileceklerini kabul eder.
Etkileşim gruplarındaki yöneticilerin veya liderlerin davranış biçimleri terapi gruplarından biraz farklıdır. Etkileşim gruplarında yöneticilerin grup üyelerine daha fazla bağlı olduğu söylenebilir. Grup yöneticisinin temel sorumluluğu grup
üyelerinin duygusal ifade biçimlerini geliştirme ve kolaylaştırmak ve her bir üyenin kendisini rahatlıkla ifade edebileceği emin, güvenilir ve özgür bir ortam
yaratmaktır.
Bireylerin, algılama alanlarını yeniden düzenlemeleri tedaviye yönelik bir görev olarak kabul edilir. Kişi belirli noktalara yöneltilmez. Yorumlamalara izin verilmez. Bireyin başvuru çerçevesi içerisinde kalarak onun iletişimlerini açıklarken terapist, kabul etme, empatik anlayış ve saygı çerçevesi içerisinde, ifade edilen duyguları açığa çıkarır. Transferans tutumlarına diğer duygu yüklü ifadelerden farklı bir yer verilmez. Sorun olan davranışların ardındaki çatışmaların açığa çıkarılması ya da anlatılması için özel bir çaba harcanmaz. Bu yaklaşımın amacı, grup yaşantısı içerisinde bireyin kendini daha gerçekçi bir biçimde algılayabilmeyi başarmasına, benlik saygısını kazanabilmesine, yaşantılara daha açık olabilmesi ve kendisine acı veren durumlarla başa çıkabilmesine yardımdır. Böylece bireyin kişiliğinde, kendi benliğine ve diğer insanlara ilişkin tutumlarında, davranışlarında anlamlı
değişmeler olur. Etkileşim gruplarının amaçlarının muğlak ve soyut olduğuna da işaret edilmektedir. Bu çalışmalarda grup üyelerinin kendilerini ifade edebilmeleri, güven ortamının sağlanması ve grubun bütünleşmesiyle ilgili prensipler sistematik olarak ifade edilse bile bunun nasıl sağlanacağına ilişkin prensipler henüz
sistematik olarak belirlenmemiştir. Etkileşim gruplarında grup üyeleri yargılanmaz.
Aksine grup üyelerinin doğrudan birbirleriyle kurdukları etkileşimi teşvik edilir.
Lider de duygularını dürüstçe ifade eder. Bu yaklaşım bireylere yoğun bir duygusal
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
rahatlama sağlar. Etkileşim gruplarının rahat, sıcak, güven verici ortamı daha çok çocukluk yıllarında disiplinli, baskılı ortamlarda yetişmiş ve bundan nefret etmiş kişiler için çekicidir. Otoriter kişilik yapısına sahip kişiler için pek yararlı olmayabilir.
Daha çok demokratik tutumlara sahip ve insan ilişkilerine önem veren kişiler için daha yararlı olabilir. Etkileşim gruplarında kişilik değişimi beklenir. Anlayış ve kabule dayalı iletişim birçok psikolojik gereksinimi karşılar, işlevsel bir ilerlemeye neden olur, ancak bu yaklaşım göreli olarak daha sınırlı amaçlara yönelmektedir.
Nedenleri çok derinlere dayanan sorunlar için uygun bir yaklaşım olmayabilir.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Öz et
•Küçük gruplar her yerde ve çeşitli şekillerde oluşabilirler. Aile, iş, okul, serbest zaman aktiviteleri küçük grupları içerebilir. Her bir yapıda anlatmak, ilerlemek için her birimizin etkili karar vermesi için biz diğerleri ile çalışırız. Her bir küçük grup çeşidi, iletişim çeşitlerini içeren şekilde karakterize edilebilir.
•Gruplarla sosyal hizmet uygulaması hem görev grupları hem de tedavi grupları şeklinde gerçekleştirilebilir. Görev grupları, bir dizi hedefi veya görevi gerçekleştirmek amacıyla kurulur (Kirst-Ashman ve Hull 1999; Zastrow 1999). Görev grupları dolaylı hizmet sunumu uygulamalarında yaygındır (Sheafor ve Horejsi 2003). Bu gruplar daha çok kurumlarda, örgütlerde kurulur. Örgütsel sorunlara çare bulmakta, yeni fikirler üretmekte, değişik konularda karar almakta bu gruplar kullanılır (Bulut 1994). Sosyal hizmet uzmanları çeşitli görev gruplarında yer alabilir ya da bu gruplarla etkileşime geçebilirler (Zastrow 1999). Görev gruplarında istenen görev veya hedeflerin gerçekleştirilmesi büyük önem taşır. Hedefler, grubun nasıl işlev göreceğini ve üyelerin üstleneceği rolleri belirler .Tedavi gruplarında ise üyelerinin duygusal ve toplumsal gereksinimlerini odak alan her grup, tedavi grubu olarak tanımlanabilir.
Gelişme, terapi, eğitim, sosyalleştirme ve destek grupları tedavi gruplarının beş türüdür. Tedavi gruplarında, grup üyelerinin grubun varlığından doğrudan yarar sağlayacağı varsayımı bulunmaktadır. Genellikle, grup üyelerinde bireysel değişme meydana gelir ve değişim grubun varlığının bir nedenidir (Zastrow 1993; Bulut 1994;
Kirst-Ashman ve Hull 1999). Gelişme gruplarının amacı, her bir grup üyesinin gelişmesini desteklemek ve teşvik etmektir. Bu gelişme, üyenin içgörü ya da kendine anlayış geliştirmesine yardımcı olmak suretiyle gerçekleştirilebilmektedir. Terapi grupları, genellikle, ciddi duygusal ve kişisel sorunları olan bireylerden oluşur. Bu tür gruplara liderlik yapabilmek için oldukça fazla beceri, kavrayış, insan davranışı ve grup dinamikleri hakkında bilgi, grup danışmanlığı yapma kapasitesi ve davranışsal değişiklikler yaratmak için grubu kullanabilme becerisi gerekmektedir. Grup liderinin, her bir üyenin grup sürecinden nasıl etkilendiği hakkında güçlü bir kavrayışı olmalıdır.
Grup içinde yapıcı bir ortam yaratmak ve bu ortamı korumak için dikkate değer bir yeterlilik gerekir. Terapi gruplarının amacı genellikle, üyelerin kendi sorunlarını derinlemesine keşfetmelerini ve sonrasında bunları çözebilmek için bir ya da daha fazla strateji geliştirebilmelerini sağlamaktır. Eğitim grupları, üyelerine kendileri veya başkaları hakkında bilgi sağlamak amacıyla oluşturulabilir (Kirst-Ashman ve Hull 1999). Eğitim gruplarının odak noktası üyelerine bilgi edinmeleri ve daha karmaşık beceriler öğrenmeleri için yardım etmektir (Zastrow 1999). İsminden de anlaşılacağı üzere, amaç grup üyelerinSosyalleştirme gruplarının amacı genellikle, sosyal olarak daha kabul edilebilir hale gelmeleri için grup üyelerinin davranışlarını ve tutumlarını değiştirmek ya da geliştirmektir. Sosyal becerileri geliştirmek, kendine güveni artırmak, geleceği planlamak diğer odak noktalarıdır (Zastrow 1999). Sosyalleştirme grupları üyelerin içinde bulundukları topluma sosyalleşmiş bireyler haline gelmelerine yardımcı olacak becerileri öğrenmelerine yardımcı olur. Belirli bir sorun veya konu hakkında eğitmektir (Kirst-Ashman ve Hull 1999). Destek grupları kendine yardım grupları, gün geçtikçe popülerliği artan ve genellikle bireylere belirli sosyal ve kişisel sorunlarıyla ilgili yardım etme konusunda başarılı olan gruplardır (Zastrow 1999). bu grupların dşında diğer gruplar diyebileceğimiz grup türleri vardır. Bunlar; eğlence grupları, eğlence-beceri grupları, sorun-çözme ve karar-alma grupları, odak grupları,etkileşim gruplarıdır.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi”
bölümünde etkileşimli olarak
cevaplayabilirsiniz.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Gruplarla sosyal hizmet uygulaması hem ………. hem de …….. şeklinde gerçekleştirilebilir.
Cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) Görev/tedavi b) Tedavi/eğitim
c) Eğlence/sosyal sorun çözme d) Sosyal beceri geliştirme/karar alma e) Karar alma/ sosyal sorun çözme
2. Bir dizi hedefi veya görevi gerçekleştirmek amacıyla kurulan gruplar aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tedavi b) Eğlence c) Görev
d) Sosyal sorun çözme e) Karar alma
3. Aşağıdakilerden hangisi görev gruplarında kolaylaştırıcılığı sağlamada yapılacaklardan değildir?
a) Dinleme
b) Geçerliliğini denetleme, onaylama ve desteklem c) Belirgin hale getirmek için vurgulama
d) Sorunları ortadan kaldırmak e) Aracılık ve arabuluculuk yapma
4. Aşağıdakilerden hangisi tedavi gruplarından değildir?
a) Gelişme b) Terap c) Eğitim d) Destek e) Kazanım
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
5. Üyelerin kendi sorunlarını derinlemesine keşfetmelerini ve sonrasında bunları çözebilmek için bir ya da daha fazla strateji geliştirebilmelerini sağlamaya yarayan gruplara ne ad verilir?
a) Eğitim b) Destek c) Göre d) Terapi
e) Ssosyal sorun çözme
6. Aşağıdakilerden hangisi kendine yardım gruplarından değildir?
a) Kendini gerçekleştirmeye ya da kişisel gelişime odaklanan gruplar b) Sosyal savunuculuğa odaklanan gruplar
c) Sosyal problem çözme grupları
d) Alternatif yaşam modelleri yaratmaya odaklanan gruplar e) İki ya da daha fazla kategorinin özelliklerine sahip olan karma
gruplar
7. Aşağıdakilerden hangisi diğer grup olarak belirtilen grup türlerinden değildir?
a) Eğlence grupları b) Eğlence-beceri grupları c) Sorun odaklı gruplar d) Odak grupları e) Etkileşim grupları
8. Her bir katılımcının süreçten çıkarları ya da payının olduğu ve sonuca bağlı olarak kazanma ya da kaybetme durumunun olduğu grup türleri
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Odak grupları
b) Sorun-Çözme ve Karar-Alma Grupları c) Tedavi grupları
d) Etkileşim grupları
e) Sosyal problem çözme grupları
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19
9. Üyelerinin toplumdaki farklı bakış açılarını temsil etmek üzere özellikle seçilmiş olan grup türü aşağıdakilerden hangisidir?
a) Odak grupları b) Temsil grupları c) Etkileşim grupları d) Görev grupları e) Destek grupları
10. Aşağıdakilerden hangisi tedavi gruplarının özelliklerinden değildir?
a) Üyelerinin duygusal ve toplumsal gereksinimlerini odak ala b) Değişim, grubun varlığının bir nedenidir.
c) Grup üyelerinin grubun varlığından doğrudan yarar sağlayacağı varsayımı bulunmaktadır.
d) Değişim grubun varlığının bir nedenidir.
e) Dolaylı hizmet sunumu uygulamalarında yaygındır.
Cevap Anahtarı 1. A, 2.C, 3.D, 4.E, 5.D, 6.C, 7.C, 8.B, 9.B, 10.E
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR
Bulut I. (1994). Sosyal grup çalışması. Sosyal grup çalışması ders notu. Ankara:
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu.
Corey, G. (1990). Theory and Practice of Group Counseling. 3rd. Ed. Brooks/Cole Publishing Company Pasific Grave, California.
Duyan V. (2007) Gruplarla sosyal hizmet. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Duyan V. (2012). Sosyal Hizmet: Temelleri, Yaklaşımları, Müdahale Yöntemleri.
Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayın No: 20. Ankara.
Haris T.C. ve Barnes-Farrell J.L. (1997). Components of teamwork. Journal of Applied Psychology. 27, 1694–1715.
Johnson L.C. (1998). Social work practice: A generalist approach. USA: Allyn and Bacon.
Kirst-Ashman, K. ve Hull, G.H., (1999). Understanding Generalist Practice. Chicago:
Nelson-Hall Publishers.
Liberman R.P., Donald M.H., Drake R.E., Tsang H.W.H. (2001). Requirements for multidiciplinary teamwork in psychiatric rehabilitation. Psychiatric Services.
52, 1331–1342.
Mavili Aktaş A. (2001). Küçük gruplar: Dinamikleri ve süreci. Ankara: Mustafa Kitabevi.
Northen, H. ve Kurland R. (2001). Social work with groups. New York: Columbia University Press.
Pardeck J.T. (1996). Social work: An ecological approach. Westport. CT:
Auburnhouse.
Pardeck J.T. ve Yuen F.K.O. (2006). Social work for the twenty-first century.
Greenwood.
Patterson, C.H. (1973). Theories of Counseling and Psychotherapy. NewYork:
Harper and Row.
Payne, M. (1991). Modern Social Work Theories. The Macmillan Press. Hong Kong.
Powel W.W. (1987). The Nonprofit sector: A research handbook. New Haven: Yale University Press.
Rogers C.R. (1970). Carl Rogers on encounter groups. New York: Harper and Row.
Rogers C.R. ve J.K. Wood (1974). Client centered theory. Operational theories of personality. (Ed.) A.Burton. NewYork: Brunner.
Rowe H. (1996). Multidisciplinary teamwork- myth or reality? Journal of Nursing Management. 4, 93–101.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21
Sheafor B. W. ve Horejsi C. R. (2003). Techniques and guidelines for social work practice. (6th ed.) Boston: Allyn & Bacon.
Simpson A. (2007). The impact of team process on psychiatric case management.
Journal of Advanced Nursing. 60, 409–418.
Spotnitz, H. (1971). “Comparison of Different Psychotherapy” In.H.I. Kaplan ve B.J.Sodock (Eds) Comprehensive Group Psychotherapy, Baltimore: The Williams and Wilkins Comp.
Yalom I.D. (1992). Grup psikoterapilerinin teori ve pratiği. (Çev: A.Tangör ve Ö.Karaçam) İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
Zastrow, C. (1993). Social Work with Groups. Chicago: Nelson-Hall Publishers.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22