Eylem Planını Uygulama

Araştırma kapsamında uygulanması planlanan Sokratik sorgulama seminerleri için hazırlanan birinci eylem planına hazırlık amacıyla öncelikle Denizli ilinde özel bir kolejde uygulamalar yapılmıştır. Bu aşamada, eylem planına geçmeden önce McCall’ın (2009) önerdiği Sokratik sorgulama seminerlerinin yürütülmesi sürecinde araştırmacının deneyim kazanmasına öncelik verilmiştir. Beş oturum şeklinde yapılan seminerlerde sırasıyla; 08.11.2017 tarihinde Leo Lionni’nin Balık Balıktır (Fish is Fish) adlı kitabı (Ek-8), 16.11.2017 tarihinde Lederman ve Lederman (2005) tarafından geliştirilen Gizemli Kemikler etkinliği, 01.12.2017 tarihinde Leo Lionni’nin Yüz Yüz (Swimmy) adlı kitabı, 08.12.2017 tarihinde Toz Parçacıkları animasyon filmi ve 15.12.2017 tarihinde Kara Delik (The Black Hole) kısa filmi kullanılmıştır. Seminerlerde öncelikle bu hikayeler okunduktan veya filmler izlendikten sonra öğrencilerden hikâyelerin veya filmlerin konusuyla ilgili birer tema düşünmeleri istenmiştir. Temaların hepsi tahtaya yazıldıktan sonra, öğrencilerden hikâye veya filmle ilgili tartışmak istedikleri birer soru üretmeleri istenmiştir. Yaklaşık beş dakika düşünmeleri için zaman verildikten sonra bütün sorular tek tek tahtaya yazılmış ve sorularla ilgili oylama yapılarak öğrencilerin tartışmak istedikleri soru seçilmiştir. Seçilen soru üzerine sınıfta bir tartışma ortamı yaratılarak öğrenciler hem kendilerinin hem de birbirlerinin fikirlerini sorgulamaya teşvik edilmiştir. Sorgulamanın azaldığı noktada öğrencilerden yeni birer soru daha üretmeleri istenmiş ve tekrar oylamayla seçilen bir soruyla sorgulama süreci devam ettirilmiştir.

Araştırmacının, araştırma kapsamında yürüttüğü Sokratik sorgulama seminerlerin sağlıklı bir şekilde uygulanmasına katkı sağladığı düşünülen bu hazırlık çalışmalarının ardından, öğrencilerin Sokratik sorgulama becerilerini geliştirmeye yönelik seçilen etkinliklerin uygulamalarına geçilmiştir. Eylem planının uygulandığı seminerlerde izlenen adımlar için McCall (2009) tarafından önerilen ‘Seminer Uygulama Planı’ (Ek-9) ve ‘Öğretmen Rehberi’nden (Ek-10) faydalanılmış ve oturumlar buna göre yürütülmüştür. Eylem planı, araştırmanın amacına yönelik BİLSEM-BYF grubunda olan farklı sınıf düzeylerindeki öğrencilerle toplam yedi oturum şeklinde uygulanmıştır. Öğrencilerin farklı sınıf düzeylerinden seçilmesiyle etkinliklerin yaş gruplarına göre uygulanabilirliğinin tespit edilmesi ve gerekli görülürse eylem planının ikinci döngüsüne geçmeden önce iyileştirilmesi amaçlanmıştır. Seminerlerde, öğrencilerin Sokratik sorgulama yapmaları için bilim, bilim insanı, bilimsel yöntem ve bilimsel bilgi konularını içeren okuma parçaları ile etkinlikler seçilmiş ve kullanılmıştır. Asıl uygulamalara geçilmeden önce pilot uygulamalar olarak düşünülen birinci döngünün eylem planı uygulamaları aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Pilot Uygulama-1: Araştırma kapsamında birinci pilot uygulama olarak 25.04.2018 tarihinde uygulanmak üzere Bilimsel Gaflar1 _{kitabından Helvada Gaf Var başlıklı okuma} parçası seçilmiştir (Ek-11). BYF gruplarından 5. sınıfta öğrenim gören dokuz öğrenci ile yapılan ve 1 saat 4 dakika süren uygulamada öncelikle “Seminer Uygulama Planı”nda yer alan “Beceri Etkinlikleri” yapılmıştır. Böylece öğrencilere seminerin işleyiş süreciyle ilgili bilgi verdikten sonra seminer için seçilen “Helvada Gaf Var” metni, sırayla bütün öğrencilere birer paragraf halinde kitaptan okutularak uygulamaya başlanmıştır. Metin, bütün öğrenciler tarafından sırayla okunduktan sonra bir kez de yüksek sesle baştan sona araştırmacı tarafından okunmuştur. Ardından öğrencilere “İnsanlar neden varsayımlarda bulunurlar?” sorusu sorulmuş ve birkaç dakika düşünmeleri için zaman verilmiştir. Düşünme süresinden sonra ilk sıradaki öğrenciye Konuşma Çubuğu verilmiş ve sırayla bütün öğrencilerin fikirleri alınmıştır. Öğrencilerin hepsi fikirlerini söyledikten sonra ortaya çıkan fikirlerden yola çıkarak öğrenciler için bir tartışma ortamı yaratılmıştır.

Pilot Uygulama-2: İkinci pilot uygulama olarak 04.05.2018 tarihinde BYF gruplarından 6. Sınıfta öğrenim gören sekiz öğrenci ile yapılan uygulamaya, bir önceki uygulamadan yola çıkılarak Öğretmen Rehberi’nde yer alan Açılış Oyunu oynatılmış ve öğrencilerin yerleri bu oyuna göre değiştirilmiştir. Daha sonra Seminer Uygulama Planı’nda yer alan Beceri Etkinlikleri yapılmış ve öğrencilere seminerin işleyiş süreciyle ilgili bilgi

verilmiştir. İkinci pilot uygulama olarak Bilimsel Gaflar kitabından Altın Gibi başlıklı okuma parası seçilmiştir (Ek-12). Okuma parçası, sırayla bütün öğrencilere birer paragraf halinde kitaptan okutularak başlanmıştır. Metin, bütün öğrenciler tarafından sırayla okunduktan sonra bir kez de yüksek sesle baştan sona araştırmacı tarafından okunmuştur. Daha sonra “Sizce bir bilim insanında bulunması gereken özellikler nelerdir?” sorusu ile Sokratik sorgulama süreci başlatılmış ve kısa bir düşünme süresinden sonra öğrenciler Konuşma Çubuğu ile sırayla fikirlerini ifade etmişlerdir.

Pilot Uygulama-3: Araştırma kapsamında üçüncü pilot uygulama olarak 04.05.2018 tarihinde uygulanmak üzere Bilimsel Gaflar kitabından Öğrenme Ateşi başlıklı okuma parçası seçilmiştir (Ek-13). BYF gruplarından 7. Sınıfta öğrenim gören beş öğrenci ile yapılan uygulamaya öncelikle Seminer Uygulama Planı’nda yer alan Beceri Etkinlikleri yapılmış ve böylece öğrencilere seminerin işleyiş süreciyle ilgili bilgi verilmiştir. Daha sonra “Öğrenme Ateşi” metni, sırayla bütün öğrencilere birer paragraf halinde kitaptan okutularak uygulamaya başlanmıştır. Metin, bütün öğrenciler tarafından sırayla okunduktan sonra bir kez de yüksek sesle baştan sona araştırmacı tarafından okunmuştur. Öğrencilere “Sizce bilimsel bilgi nasıl ortaya çıkar?” sorusu sorulmuş ve birkaç dakika düşünmeleri için zaman verilmiştir. Ardından Konuşma Çubuğu eşliğinde sırayla fikirleri alınmıştır. Öğrencilerden gelen cevapları çürütmek üzere zıt örnekler verilerek öğrencilerin kendi fikirlerini sorgulamaları sağlanmaya çalışılmıştır.

Pilot Uygulama-4: Dördüncü pilot uygulama olarak 05.05.2018 tarihinde uygulanmak üzere 4 Masa Etkinliği seçilmiştir (Ek-14). BYF gruplarından 6. Sınıfta öğrenim gören dokuz öğrenci ile yapılan uygulamada araştırmacı tarafından seminere 17 adet (Kol saati, portakal, kozalak, gülen yüz topu, yılbaşı süsü, taş, büyük mandal, kukla salyangoz, köpek balığı ataş, pinokyo magnet, küçük örme eldiven, yapma çiçek, oyuncak araba, dünya kalemtraş, taş boyama canavar, uğur böceği magneti ve kahkaha kutusu) malzeme getirilmiştir. Öncelikle öğrenciler 4 gruba ayrılmış ve her gruba bir tane “4 Masa Etkinliği” çalışma kâğıdı dağıtılmıştır. Öğrencilere dağıtılan çalışma kâğıdı aynı zamanda hem tahtaya çizilmiş hem de en öndeki sırada beyaz kağıtlardan temsili dört masa oluşturulmuştur. Buna göre; birinci masa, gerçek gibi görünen ve gerçekten gerçek olan şeyler; ikinci masa, gerçek görünen ancak gerçek olmayan şeyler; üçüncü masa, gerçek gibi görünmeyen ancak gerçekten gerçek olan şeyler ve dördüncü masa ise gerçek görünmeyen ve gerçekten gerçek olmayan şeyleri temsil etmiştir. Malzemeler araştırmacı tarafından kürsüye dizilerek öğrencilere tanıtılmış ve öğrencilerden bu malzemeleri çalışma kağıdındaki ilgili yerlere yazmaları istenmiştir. Öğrencilerin hangi malzemeyi hangi masaya

yazacaklarını grup olarak tartışmaları gerektiği özellikle vurgulanmış ve 20 dakika (5 dakikası ek süre olarak) süre verilmiştir. Gruplardan süre bitiminden sonra malzemelerin yerini değiştirmek istemeleri durumunda değişimi farklı renkte bir kalemle yapmaları gerektiği belirtilmiştir.

Bütün gruplar bütün malzemeleri çalışma kağıtlarına yazdıktan sonra her grup sırayla tahtaya çıkarak, hangi malzemeyi hangi masaya ve neden o masaya koyduklarını açıklayarak beyaz kağıtlardan oluşan temsili dört masaya yerleştirmiştir. Her grubun yerleştirdiği malzemeler bütün gruplarla beraber tek tartışılmış ve tahtaya gelen her yeni grup bir önceki grubun yerleştirdiği üzerinden gerekçelerini söyleyerek değişiklikler yapmıştır.

Pilot Uygulama-5: Beşinci pilot uygulama olarak yine 4 Masa Etkinliği bu defa BYF gruplarından 5. sınıfta öğrenim gören sekiz öğrenci ile yapılmıştır (05.05.2018). Dördüncü pilot uygulamada izlenen adımlar aynı şekilde uygulanmıştır. Ancak beşinci uygulamada farklı olarak dördüncü uygulamadan yola çıkarak malzemeler öğrencilere tanıtılmadan kürsüye dizilmiş ve öğrenciler yönlendirilmeden malzemeleri kendi gözleriyle nasıl gördükleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Pilot Uygulama-6: Araştırmada altıncı pilot uygulama 17.05.2018 tarihinde BYF grubunda yer alan dört 6. sınıf öğrencisiyle yapılmıştır. Uygulamada Koch (2002) tarafından hazırlanan Balon neden patlamadı? (Why the Balloon Doesn’t Pop: An Experience for New Teachers) başlıklı okuma parçası seçilmiştir (Ek-15). Bilimsel yöntem basamaklarının sorgulanması amacıyla seçilen bu metin ile ilgili iki soru hazırlanmış ve metin ikiye bölünmüştür. Öğrencilere öncelikle “Birinci balon patlarken ikinci balon neden patlamadı sizce?” sorusunun yer aldığı birinci çalışma kağıdı dağıtılmıştır. Metnin birinci bölümü önce öğrenciler tarafından sırayla birer paragraf olarak, sonra bireysel olarak, ardından da araştırmacı tarafından yüksek sesle okunduktan sonra öğrencilere soruyla ilgili düşünmeleri için zaman verilmiştir. Öğrenciler cevaplarını çalışma kağıtlarına yazdıktan sonra Sokratik sorgulama aşamasına geçilmiş ve ikinci balonun patlamasıyla ilgili olası nedenler tartışılmıştır. Ardından metnin ikinci bölümünün ve ikinci sorunun yer aldığı diğer çalışma kağıdı dağıtılmıştır. Metnin yine önce öğrenciler tarafından sırayla birer paragraf, sonra bireysel olarak, daha sonra da araştırmacı tarafından yüksek sesle okunmasının ardından ikinci soru olan “Sizce Suzan ile diğer öğretmenlerin cevaplarının farklı olmasının nedeni nedir?” ile ilgili düşünmeleri için zaman verilmiştir. Soruyla ilgili düşüncelerini çalışma yapraklarına yazmalarının ardından yine fikirleri ile ilgili bir tartışma ortamı yaratılarak Sokratik sorgulama süreci işletilmiştir.

Pilot Uygulama-7: Araştırmada son pilot uygulama 17.05.2018 tarihinde Lederman ve Lederman (2005) tarafından geliştirilen Gizemli Kemikler etkinliği, BYF grubundaki 5. Sınıfta öğrenim gören 11 öğrenciyle yapılmıştır. Etkinliğe başlamadan önce öğrencilerin paleontologlarla ilgili önbilgileri yoklanmıştır. Öğrencilerden hiçbirinin paleontologlarla ilgili bir bilgisinin olmaması üzerine, öncelikle ne olabileceği üzerine fikir yürütmeleri istenmiştir. Bütün öğrencilerin tahminleri alınıp tartışıldıktan sonra paleontoloji ve paleontologlarla ilgili kısaca bilgi verilerek etkinliğe geçilmiştir. Etkinlikte yapmaları gerekenler açıklanmış ve her gruba farklı renkler fakat aynı kemiklerden oluşan üçer sayfa çalışma yaprağı dağıtılmıştır. Öğrencilerden bu kemikleri sayfalardan kesmeleri, kendilerini birer paleontolog gibi düşünmeleri ve grup olarak kemikleri birleştirerek bir dinozor oluşturmaları istenmiştir. Etkinlik için verilen 30 dakikanın yetmemesi üzerine 15 dakika daha ek süre verilmiştir. Ek sürenin de sonunda dinozorun bütün kemiklerini birleştiremeyen gruplar olmasına rağmen süre sonlandırılmış ve her grup tahtaya çıkarılarak dinozorlarını tanıtmaları istenmiştir. Öğrencilerden oluşturdukları dinozorlarını tanıtırken, hangi kemikleri nereye ve neden yerleştirdiklerini açıklamaları istenmiştir.