Rasyo ile Etkinlik Analizi

Etkinliği ölçmede kullanılan yaygın yöntemlerden biri de rasyo analizidir. Tablo 17: Katılım Bankalarının KarĢılaĢtırmalı Rasyoları Tablosu

RASYOLAR (%) KATILIM BANKALARI

MEVDUAT BANKALARI

Aktifin Niteliği Rasyoları 2010 2009 2008 2010 2009 2008 Takipteki alacaklar(brüt)/Toplam nakdi krediler

Takipteki alacaklar karĢılığı/Brüt takipteki alacakl Bireysel krediler/Toplam krediler

3,73 4.79 4,49 3,99 5,4 3,7

70,31 67.99 54,8 85,94 84,6 81,2

13,50 13,89 14,3 33,6 35,8 34,1

Bilanço DıĢı ĠĢlemler Rasyoları

(Bilanço dıĢı yükümlülükler - Türev Finansal

Araçlar)/Toplam aktifler 34,45 37,8 92,5 49,48 38,0 36,5

Kârlılık Rasyoları

Vergi öncesi kâr(z)/Ortlm toplam aktifler (ROA) 2,36 3,0 3,6 2,82 3,2 2,4

Dönem net kârı(zararı)/Ortlm özkaynaklar (ROE) 15,46 19,0 24,1 20,45 25,2 19,9

Net kâr payı geliri(gideri)/Ortalama toplam aktifler 3,66 3,0 5,4 3,92 3,2 4,6

Ücret, komisyon ve bankacılık hizmetleri

gelirleri/Ortalama toplam aktifler 2,10 2,9 3,5 1,8 1,8 1,9

Ücret, komisyon ve bankacılık gelirl/Toplam gelirler 18,41 17,6 19,6 13,56 12,6 11,5

ĠĢletme giderleri/Ortalama toplam aktifler 3,15 3.8 4,2 2,38 2,7 3,0

Kâr payı dıĢı gelirler/Kâr payı dıĢı giderler 94,11 91,8 95,5 96,50 94,3 95,3

Ücret ve komisyon gelirleri/ĠĢletme giderleri 66,83 75,4 82,6 61,09 66,5 63,2

Ort. toplam aktifler/Ort. toplam personel sy (bin TL) 3,027 2.652 2.206 4,840 4.308 3.789

Toplanan fonlar/Toplam personel sayısı (bin TL) 2,523 2.362 1.843 3,265 2.946 2.695

Vergi öncesi kâr(z.)/Or. toplam personel sy (bin TL) 71 79 79 137 139 91

Toplanan fonlar/Toplam Ģube sayısı (bin TL) 53,608 42.632 35.967 60,987 55.488 53.071

Kullandırılan fonlar/Toplam Ģube sayısı (bin TL) 53,835 40.458 37.949 60,987 42.719 42.781

Toplam personel sayısı/Toplam Ģube sayısı (kiĢi) 21 21 21 18 19 19

Kaynak Yapısı Rasyoları Toplam nakdi krediler/Toplanan fonlar Toplam menkul değerler/Toplanan fonlar Özel cari hesap/Toplanan fonlar

100,4 94,1 100 84,85 77,0 80,6

4,6 3,9 0,1 49,73 53,0 44,0

17,98 18,9 18,0 14,68 15,4 13,5

Özkaynak Rasyoları

Özkaynak/Risk ağırlıklı kalemler toplamı

(Sermaye Yeterlilik Standart Rasyosu) 15,01 15,3 15,3 18,08 19,3 16,6

Yabancı kaynaklar/Toplam özkaynaklar 655,9 650,1 581,2 677,4 707,3 831,6

Rasyo analizi, bankacılığın temel iĢlevi olan aracılık faaliyetleri üzerinden hesaplanan oranlara dayanmaktadır. Bu kapsamda söz konusu iĢlevin ne derece etkin bir biçimde yerine getirildiğine yönelik ölçütler hesaplanmaktadır.

Bankacılık sektörünün dönem net kârı, 2010 yılı üçüncü çeyreğinde geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %7,3 oranında artarak 16,9 milyar TL düzeyine ulaĢmıĢtır. Dönem net kârında, her dönem için, önceki yılın aynı dönemine göre hesaplanan artıĢ oranı 2009 yılı sonundan itibaren düĢme eğilimine girildiğini göstermektedir. Yılın ilk çeyreğinde %22 olan kârlılık artıĢ oranı, ikinci çeyrekte %10,4, üçüncü çeyrekte ise %7,3 düzeyinde gerçekleĢmiĢtir. Sektörün toplam gelirleri 2009 yılı üçüncü çeyreğine göre 6,7 milyar TL azalırken, toplam giderler 7,9 milyar TL azalmıĢtır. Kârlılıktaki artıĢ, temel olarak faiz dıĢı gelirlerdeki artıĢtan ve takipteki alacaklar özel provizyonundaki düĢüĢten kaynaklanmaktadır. Nitekim söz konusu dönemde net faiz gelirlerinde 2,5 milyar TL azalıĢ görülmektedir.

Bankacılık sektörü 2010 yılı dördüncü çeyreğinde, önceki yılın aynı dönemine göre, kredilerden alınan faizin ortalama kredilere oranında görülen düĢme, mevduata ödenen faizin ortalama mevduata oranında görülen düĢmeden daha büyüktür. Faiz dıĢı gelirler-faiz dıĢı giderler dengesi ise, genel perspektife kıyasla olumlu bir görünüm arz etmekte olup faiz dıĢı gelirlerin faiz dıĢı giderleri karĢılama oranı, 2,4 puan yükselmiĢtir.

Katılım bankaları ile mevduat bankalarını karĢılaĢtırmak amacıyla oluĢturulan tablo 17 kapsamlı bir veri sunmaktadır. Tablonun bulguları genel baĢlıklarıyla aĢağıda yorumlanmaya çalıĢılmıĢtır.

Aktifin Niteliği Rasyoları; takipteki alacaklar ile ilgili oranlar açısından katılım bankaları ile mevduat bankaları yıllar itibarıyla yakın bir seyir içinde olmalarına rağmen, bireysel krediler/toplam kredilere oranı bakımından aralarında ciddi fark olduğu görülmektedir. Bunun temelinde katılım bankalarının temel prensiplerinden biri yatmaktadır. Katılım bankaları bireysel krediler yerine üretim desteği, proje vb. gibi yollarla kredi kullandırmayı daha çok benimsemektedir.

Bilanço DıĢı ĠĢlemler Rasyoları; teminat mektupları, akreditifler, taahhütler gibi kalemlerden oluĢan bilanço dıĢı iĢlemlerin toplam aktiflere oranı her iki banka türü açısından yakın oranlarda gerçekleĢmiĢtir. Katılım bankalarında azalma eğilimi göstermesine karĢın, mevduat bankalarında artıĢ eğilimindedir. Bu temel fark yine katılım bankalarının yatırım stratejisi ile doğru orantılı olduğu düĢünülmektedir.

Kârlılık Rasyoları; bankacılık sektöründe kârlılığın ölçülmesinde yaygın olarak aktif getirisi (ROA) ve öz kaynak getirisi (ROE) kullanılmaktadır. Katılım bankalarının kâr ve gelir oranlarını incelediğimizde son üç yılda pozitif bir seyir izlediği görülmektedir. Son üç yılda önemli bir değiĢiklik olmamakla beraber finansal kriz döneminde kâr göstergelerinin pozitif olması önemli bir baĢarıdır. Katılım bankalarının 2010 yılında vergi öncesi kâr/ortalama toplam aktif oranı %2,36 ve bankacılık sektörü oranı ise %2,82 olarak gerçekleĢmiĢtir. Sektör ortalamasının altında bir oranda kâr elde etmiĢtir. Net kâr payı açısından hem sektör ortalaması hem de mevduat bankalarının altında %3,66‟lık oranla 2010 yılını tamamladığı görülmektedir. Ücret ve komisyon gelirleri/ĠĢletme giderleri oranına kadar kârlık oranları her iki bankacılık türü için pozitif ve birbirine yakın bir seyirde gerçekleĢmiĢtir. Ücret ve komisyon gelirleri/ĠĢletme giderleri oranı açısından katılım bankaları azalan bir büyüme kaydetmiĢtir. Bu oran katılım bankalarının yurt içinde ve dıĢında büyümesi ile doğrudan ilgilidir. Çünkü yeni Ģube açmak yeni maliyet demektir. Personel ve Ģube ile ilgili olan bütün kârlık oranlarında katılım bankaları hem sektörün hem de mevduat bankalarının gerisinde yer almaktadır. Personel yoğunluğu Ģube baĢına 21 personel ile en yoğun bankacılık türü konumundadır.

Kaynak Yapısı Rasyoları; katılım bankaları topladıkları fonlardan daha fazlasını kredi olarak kullandırmıĢtır. Oranın 2010 yılında %100,4 olması katılım bankalarının kendi öz kaynaklarından da kredi verdiğinin göstergesidir. Mevduat bankalarında bu oran %84,85 olarak gerçekleĢmiĢtir. Sadece bu orana bakılarak katılım bankalarının agresif bir büyüme içinde olduğu ve piyasaya güvenin tam olduğu söylenebilir. Menkul değerlerin düĢük bir oranda seyretmesi katılım bankalarının temelde faizi reddetmesinden kaynaklandığı düĢünülmektedir. Toplam menkul değerler/toplanan fonlar oranını 2010 yılında %4,6 olması ve mevduat bankalarında bu oran %49,73 olması katılım bankalarının faiz ile ilgili ilkelerinden taviz vermediğinin kısmen de olsa bir göstergesi sayılabilir.

Öz kaynak Rasyoları; yılın üçüncü çeyreğinde risk ağırlıklı varlıklar ile öz kaynaklardaki artıĢ paralellik arz etmektedir. Öz kaynaklar %4,8 artarken, risk ağırlıklı varlıklar %4 düzeyinde artıĢ göstermiĢtir. Sermaye yeterlilik oranlarının geliĢimi diğer ülkelerin göstergeleri de göz önünde bulundurulduğunda Türk bankacılık sektörünün ihtiyatlı yaklaĢımının devam ettiği, olası Ģoklara karĢı güçlü bir sermaye yapısı ve dayanıklılığı sürdürme iradesini yeniledikleri görülmektedir. Ana sermayenin toplam sermaye içindeki payının yüksekliği, küresel bazda bakıldığında Türk bankacılık sektörünün sermaye yapısının kalitesine iĢaret etmektedir. Katılım bankalarının sermaye yeterlilik oranı mevduat bankalarından düĢük olduğu görülmektedir. Bu fark bankacılık sektörünün yaklaĢık %4‟lük kısmını oluĢturan ve bu açıdan henüz büyümekte olan katılım bankalarının gücünü açıklamak için bir gösterge sayılabilir. Yabancı kaynaklar/Öz kaynaklar oranında katılım bankaları artan, mevduat bankaları azalan bir eğilim göstermektedir. Yani katılım bankalarının yabancı kaynak miktarı her yıl artmaktadır.