Esneklik

Küreselle me süreci farkl ülkelerin i gücü piyasalar n kar l kl olarak birbirine ba/larken, yeni bir i bölümünü de beraberinde getirmi , i gücü piyasalar nda dönü üme ve çal ma ko ullar üzerinde zincirleme sonuçlar n do/mas na yol açm t r. Küreselle menin endüstri ili kilerinde yaratt / de/i imle birlikte gündeme giren i gücü piyasas nda esnekle me kavram günümüz çal ma hayat n n odakland / temel konulardan biridir. Esneklik, bir yandan istihdam art rarak gönencin yayg nla t r lmas için öncelikli bir araç ve ülkelerin yeni ekonomiye uyumu bak m ndan da vazgeçilmez bir çözüm görülmektedir. Öte yandan, esneklik küreselle en kapitalizmin bir unsuru ve i gücü piyasalar ile örgütlenmeyi tahrip eden bir etken olarak da de/erlendirilmektedir.149

Sunum ve istemin egemen oldu/u bir yap ya dayanan küreselle me sürecinde, fordist dönemdeki gibi üretim ve tüketimin tek merkezden planlanmas , standart ürünlerin tüketilmesi ve türde bir dünya piyasas n n olu turulmas söz konusu de/ildir. Aksine, yerel piyasalar n ekonomik, sosyal ve kültürel özelliklerine uygun 148 _{A.k., s. 356-357.}

149 _{O/ul Zengingönül, “Sosyal Politika – Esnek Çal ma Biçimleri Paradoksunda Avrupa Birli/i}

çe it ekonomisi a/ rl kl mal ve hizmet üretimi öngörülmektedir. Bu ba/lamda, esnek sunum ve istemin do/as gere/i üretim faktörleri ve ürünlerin ak c l / na gereksinim duyulmaktad r. Ancak, i gücünün ak c l / , sermaye ve becerilerdeki ak c l k h z na ula amad / gibi sosyal yap lar n da ekonomik yap lardaki uyum yetene/ine sahip olmad / göz önünde tutulmal d r.150

gücü piyasalar n n esnekle mesi, i letmede çal t r lan çekirdek i gücü ve ihtiyaç duyuldu/unda ba vurulan çevresel i gücü ayr m n beraberinde getirmi tir. Böylece ikili bir i gücü piyasas yarat lm t r. Çekirdek i gücü, yeni teknolojilerin ve üretim tekniklerinin öngördü/ü yeteneklere sahip olacak, yüksek ücret ve iyi çal ma ko ullar nda, i güvencesine sahip olarak, istikrarl ve düzenli bir biçimde çal t r lacaklard r. Çevresel i gücü ise, dü ük ücret ve statülerde, kötü çal ma ko ullar nda ve yükselme f rsat olmadan, i letmenin rekabet gücüne göre, geçici, k smi süreli ya da di/er atipik istihdam ili kileri çerçevesinde çal t r lacakt r. Küreselle me ile i letmenin dünyan n çe itli bölgelerinde bulunan üretim faktörlerinin en karl bile imini bir araya getirmek sureti ile üretimde bulunmalar çe itli i lerin farkl mekanlarda yap lmas n mümkün k lm t r. Üretimin d salla t r lmas i çilerin sahip oldu/u nitelik düzeyi ile ba/lant l bir i bölümünü beraberinde getirmi tir. Üretimin nitelik gerektirmeyen emek yo/un a amalar çevresel i gücü piyasas nda, nitelik gerektiren sermaye yo/un üretim a amalar da çekirdek i gücü piyasas nda yer alan i gücü taraf ndan görülür. çekirdek i gücü, esnek üretim sistemlerinin merkezinde yer al p, ileri teknoloji kullanabilen çal anlar ; çevresel i gücü ise, piyasa ko ullar na göre i e al n p, geçici süreli sözle meler ile çal t r lan ve piyasadaki daralmayla birlikte i lerine geçici olarak ya da tamamen son verilen çal anlar anlat r.151

150 _{Zeki Erdut, Rekabetin gücü Piyasas na Etkisi. Türk A/ r Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu}

verenleri Sendikas (TÜH S), Yay n No:29, zmir, 1998, s. 18.

151 _{Yücel Uyan k, “Dualist ( kili) gücü Piyasas Teorisi”, Gazi Üniversitesi (GÜ), BF Dergisi. C.:}

1, Sa: 3, Ankara, 1999, s. 2.; Jale Yal npala, “Küreselle menin Emek Piyasas ve stihdam Üzerindeki Etkileri”, Küreselle me: ktisadi Yönelimler ve Sosyopolitik Kar tl klar. (Derleyen: Alkan Soyak), Om Yay nevi, stanbul, 2002, s. 280.

Çekirdek i gücünü, teknoloji ve bilgi yo/un sektörlerde, göreli olarak yüksek ücret ve rahat çal ma ko ullar na sahip zihinsel olarak çal anlar olu tururken; çevresel i gücünün üretim ve hizmet sektöründe yo/unla t / görülmektedir. Ta eronla man n artmas çevresel i gücünü geni leten ba l ca unsurlardan biridir. Ta eronla t rma, üretimin süreç ve mekan olarak parçalanmas na ve eme/in dü ük maliyetle çal t r lmas na olanak sa/lamakta; ta eronlara ba/l i çiler ço/unlukla sigortas z ve geçici olarak çal t r lmaktad r. Çevresel i gücünün örgütlenmesinin önündeki en önemli güçlüklerden biri, istihdam n da/ n k yap s d r. Gerçekten, k smi zamanl çal ma ya da evde çal ma gibi, atipik istihdam biçimleri i çilerin bir araya gelmesini engellemektedir. Bu sayede sermaye çevresel i gücünü kolayl kla istismar edebilmektedir.152

Üretiminin çe itli a amalar n n ta eronlara devredildi/i, böylece çokuluslu i letmelerin, bir yandan fason üretimle maliyetlerini dü ürdü/ü, di/er yandan da örgütlü i gücüyle do/rudan çat maya girmekten kurtuldu/u esnek uzmanl k modeli, ayn zamanda kötü çal ma ko ullar alt nda, hiçbir güvencesi olmadan çal an i çilerin kolayca i e al n p ç kar lmalar na dayanmaktad r. Talep ve teknolojideki

dalgalanmalara kar , giderek enformel ekonomiye kayarak esneklik

kazan lmaktad r. Dolay s yla, pek çok i çi dünya piyasalar n n tüm belirsizliklerine aç k bulunmakta, bu da ücret ba ta olmak üzere, çal ma ko ullar n ciddi biçimde etkilemektedir. Bu küçük i letmelerde da/ n k ve örgütsüz olarak çal an i çilerin birlikte hareket etme olas l / n n bulunmay , sermayeye büyük bir esneklik kazand rmaktad r.153

verenle pazarl k yapabilme gücünden yoksun154; i e al n p, i ten ç kar lmay ; saatlik, günlük, haftal k, ayl k, mevsimlik çal may ; fazla çal may ; fazla çal ma kar l / nda ücret almamay , hatta meslek ö/renmek için bo/az toklu/una çal may 152 _{Yal npala, s. 281.}

153 _{Hacer Ansal, “Çal(/ma ve Gelir Gereksinimi”, I. Ulusal Sosyal Politika Kongresi. D SK,}

Friedrich Ebert Vakf , 22-24 Ocak 2004, Dedeman Otel, Ankara, 2004, s. 76.

154 _{Brian Gilligan, An Analysis of the Determinants of Child Labour in Nepal, the Policy}

Environment and Response, Understandaing Children’s Work: An Inter-Agency Research Cooperation Project, ILO, UNICEF, World Bank Group, Kathmandu, 2003, s. 19.

i in do/al gere/i olarak görüp, kolayca kabullenen çocuklar esnek i gücü olarak görülmektedirler.155