Endüstriyel Boyut

Medikal turizm ve endüstriyel boyut konusu incelenirken, medikal turizmin endüstriyel yapısı ve endüstriyel özelliklerini vurgulamak da fayda vardır. Hem sağlık sektörü, hem de turizm sektörü temelde insan olan hizmet sektörleridir. Hizmet sektörü ise günümüz küresel ekonomisinin şekillenmesi ve yönlendirmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır (Basole ve Rouse, 2008, s.53). Sağlık sektörü ve turizm sektörü farklı kombinasyonlarla sunulabilmektedir. En sık başvurulan sağlık ve turizm kombinasyonlarını şu şekilde sıralanmıştır: hastanede tedavi sonrası konaklama alanına gitmek, hastanede kalırken günübirlik gezilerde yer almak, konaklanan tesiste sunulan teşhis ve tedavi hizmetleri, bilhassa Avrupa spa merkezlerinde sunulan tıbbi bakımın da sağlandığı hizmetler, Münih havaalanında olduğu gibi havaalanında sunulan tıbbi hizmet, gemilerde tedavi ve son olarak hedef ülkeye giderken uçakta sunulan teşhis işlemleri (Voigt vd. 2010, s.43).

Medikal turizmin endüstriyel boyutunda etkili olan faktörler bir araştırmacı tarafından şu şekilde not edilmiştir: dünya çapında demografik değişikliklerden biri olarak nüfusun yaşlanması, yaşam tarzlarındaki değişiklikler, turizm sektöründeki değişimlere bağlı olarak sağlanan alternatifler, ulusal sınırlar içindeki sağlık sistemlerinin kısıtlı olması, yabancı sağlık hizmeti sağlayıcılarının karşılaştığı engeller, yabancı sağlık sektörü yetkililerinin önündeki

engeller, sigortalandırma, eğitim ve iletişim teknolojileri hakkındaki hukuki düzenlemeler, ulusal sınırlar içinde hukuki, altyapısal ve kapasite hakkında engellemeler, medikal turizm sektörünü etkileyen altyapısal, finansal ve insan kaynağı ile ilgili problemler, pazardaki rekabetin türü ve düzeyi, yasal mevzuat, ticari strateji seçimi, hizmette kalite beklentilerine yerel sektör düzeyinde uyum sağlayıp karşılık verebilme, hekimlere ruhsat uygulaması, tedavi amaçlı teknoloji kullanımı, vergiler, yerli ya da yabancı işgücüne dair engellemeler, iletişim, ulaşım, elektrik, su altyapısı, pazarda odaklanma, uluslararası hizmette kalite beklentilerine yanıt verebilmek için uyum, lisanslı ve eğitimini tamamlamış yardımcı personel, sektörel üstyapı, ülkeler arası geçiş prosedürlerinin kolaylığı, devlet desteği (Garcia-Altes, 2005, s.262-266).

Birçok hizmet sektöründe de görüldüğü gibi küreselleşmenin sonucu olarak tıbbi hizmet de artık yerel bir hizmet sektörü olmaktan çıkmış ve küresel bir sektöre dönüşmüştür ve bu dönüşüm devam etmektedir (Connell, 2006, s.1093-1100). Sınırlar ötesine taşınan ya da sınır ötesine geçip alınan bu hizmet sektörü küresel bir ağdan gücünü aldığı gibi aynı zamanda yerelde de hem önemli bir etki alanı oluşturmakta hem de ulusal sınırlar içinde sunulan diğer hizmetlerle yakından bir ilişki kurduğundan diğer sektörlerden etkilenmektedir. Herhangi bir sektörde paydaş bir karar verilirken kararla ve karar verilmesi süreciyle ilgili birey ya da gruplardır (Donaldson ve Preston, 1995, s.67). Böylesine geniş ve çok boyutlu bir ortamda meydana gelen ve çalışmasını yürüten medikal turizm sektörü haliyle birçok paydaşın dünya çapında aktivitelerinin meyvesidir. Bu paydaşlar hizmetten faydalanan hasta ziyaretçiler, hizmeti sunan enstitü, enstitünün bulunduğu bölgede yaşayan yerel halk olarak listelenebilir (Mainil vd.,2010, s.31-44). Fakat medikal turizmin faal olmasını sağlayan ve medikal turizmin sonuçlarından da etkilenen paydaşlar bu listeyle sınırlı değildir. Sektörde aktif olarak rol alan paydaşlar şu şekilde sıralanmaktadır: hastalar, doktorlar, hastaneler, sigorta şirketleri, ticaret ortakları, tur şirketleri, hava yolları, oteller, yerel ulaşım, yurtdışındaki ülkeler, ana vatan, devlet, Ticaret Bakanlıkları, Dış İşleri Bakanlıkları (Mukherjee vd. 2010, s.444).

Correa ve Parker (2005, s.307-333) hastanelerin ve sunulan sağlık hizmetinin oluşturduğu bir hizmet sektörü olan tıp hizmetini değerlendirirken örgütsel bir girdi ve çıktı sisteminin varlığından bahsetmiştir. Aynı zamanda ekonomik aktivitelerin yer aldığı birçok sektörün de kullanabileceği bu sistemi hastane yönetimini analiz etmek adına kullanmışlardır. Fiziksel, finansal ve bunlar dışında bir kaynağın birbirine bağlı olarak ya da bireysel olarak bir hizmet sektörüne etkileri olabileceği gerçeği bu modelde açıkça görülmektedir. Medikal turizm sektöründe de kapital, çalışan ve üretim olarak sunulan hizmet gibi içsel girdiler yer aldığı gibi hasta müşteriler, girişimciler, konaklama gibi yardımcı hizmetler, hükümet gibi

dışsal girdiler de mevcuttur. Gonzalesvd.(2001, s.46) sağlık turizminin bir endüstri olarak adlandırılabilmesini sağlayan girdileri turizm endüstrisi ve sağlık hizmetlerinin kalitesi olarak belirtmiştir. Turizm endüstrisi pazarlama, otel hizmetleri, ulaşım sistemleri ve iletişim sistemlerini kapsar. Sağlık hizmetleri kalitesini belirleyen başlıca faktörler de; sağlık hizmetini sunanların yönetimi, altyapı ve eğitimidir (Gonzales vd. 2001, s.46).

Gonzales vd.nın(2001, s.46) oluşturduğu modeldeki dış faktörler Garcia-Altes (2005, s. 262–266) tarafından oluşturulmuş medikal turizmin nedenleri listesiyle de Mukherjeevd. (2010, s.443-444) listelenmiş ilgili paydaşların rolleriyle de tutarlıdır. Aynı zamanda şekilde sağlık turizmi ile diğer hizmetler arasında bir etkileşim de görülmektedir. Endüstriyel boyutta bakıldığında yardımcı hizmetler olarak da söz edilen bu girdilerin aslında her biri tek başına birer endüstrinin ürünüdür. Bu durumda medikal turizmin sektörler arası bir ilişkinin içinde olduğu söylenebilir. Medikal turizm endüstrisinin sektörler arası bir etkileşimde yer almasının önemi ise; tıbbi ekipman, ilaç gibi sağlık sektörü girdilerinin üreticileri, yeme içme, temizlik gibi hizmetlerin sağlayıcıları, iş yeri sağlığı ve güvenliği gibi çevresel faktörler ve çalışanların istihdamı ve eğitimi gibi faktörlerin hepsinin başka sektörlere ait hizmetler olmasına rağmen sağlık ve turizm sektörleri dolayısıyla medikal turizm sektörü üzerinde doğrudan veya dolaylı bir etkisi olması ile ilgilidir (Woodward vd.,2002, s.8-9)

Medikal turizm sektöründe girdileri ve bu girdilerin medikal turizm endüstrisinin var olmasında öneminin kısmen belirtildiği Gonzales vd., (2001, s.47) tarafından tasarlanmış başka bir modelde uluslararası akreditasyon, uluslararası tur operatörleri ve yabancı doğrudan yatırımları eklenmiş ve daha kapsamlı yeni bir model oluşturulmuştur. Bu modelde ise yeni eklenen faktörlerle birlikte medikal turizmin gelişmesi için stratejik çerçeve sunulmuştur. Bu modele göre; medikal turizm hizmetlerinde ticaret müşteri hareketliliği olarak düşünüldüğünde yurtdışında hizmet veren sigorta şirketi şubeleri gibi şirketler ya da yabancı bireyler sağlık hizmetleri ticaretine doğrudan yabancı yatırım sunabilir (Gonzales vd. 2001, s.47).

Medikal turizmin endüstriyel boyutunda dikkat çeken başka bir konu özel sektör ve kamu sektörü arasında bir seçim yapılmasıdır. Medikal turizm endüstrisi genel olarak özel sektörle ilişkilendirilse de, medikal turizmi destekleyen veya engelleyen yasalar kamusal yönünü gözler önüne sermektedir. Yunanistan, Malta, Kuzey Afrika, Ürdün, Hindistan, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland yasaların medikal turizmin işleyişine müdahale ettiği birkaç örnektir (Heung vd., 2010, s.236-251; Cohen, 2010, s.1479). Hem kamu hem özel sektörde önemli bir yeri olan medikal turizm ticareti haliyle hem ulusal hem küresel ekonomide önemli bir yere sahiptir (Bookman ve Bookman, 2007, s.1-245).