Avrupa’da Medikal Turizm Uygulamaları

Avrupa Birliği birçok ülkenin üyesi olduğu bir topluluk olarak varlığını sürdürdüğünden bölgede tedavi amaçlı seyahat çok sık karşılaşılabilecek bir durumdur (Peters ve Sauer, 2011, s.117). "Avrupa 1992" Avrupa Birliği ve medikal turizm söz konusu olduğunda önemli ve bahsedilmesi gereken bir projedir. Çünkü 1980'lerde Avrupa Birliği'nde ulusal otoriteler ve sağlıkla ilgili diğer kurum ve kuruluşlar yurtdışına hasta göndermek konusunda isteksizken, bu proje ile mal ve hizmetlerin serbest dolaşımının yapılabilmesi sağlanmış ve hasta hareketliliği de böylece artmıştır (Hamilton, 2003; Akt.Yalçın, 2006, s.60).

Avrupa Birliği üyesi ülkelerin vatandaşları için hazırlanmış ve onlara Avrupa Birliği sınırları içerisinde başka bir ülkede tedavi olabilme hakkı tanıyan ve bu hakları açıklayan mevcut bir Avrupa Birliği Komisyonu Direktifi vardır (Behrmann ve Smith, 2010, s.81). Avrupa Birliği sınırları içinde hasta hareketliliği vatandaşlık haklarının bir hastaya kendi ülkesi dışında bir ülkedeki sağlık hizmetlerinden faydalanmaimkânı sunduğu bir medikal turizm türünün örneğidir (Lunt vd., 2010, s.2). 2004 yılından bu yana uygulanmakta olan Avrupa Sigorta Kartı uygulaması ise, Norveç, İzlanda, Liechtenstein ve İsviçre ile birlikte herhangi bir Avrupa Birliği üyesi ülkede halka sunulan sağlık hizmetine kolayca ulaşılabilmesini sağlayan bir sistem oluşmasına yardım olmaktadır (Caballero-Danell ve Mugomba, 2007, s.23). Bu uygulamalarla birlikte Avrupa üyesi ülkeler arasında da fiyat, tedaviye erişebilirlik ya da kalite farklılıklarının var olması da Avrupa Birliği içindeki ülkeler arasında hasta hareketliliğini artırmaktadır. Örneğin; Almanya'dan Polonya'ya ve Avusturya'dan Macaristan'a dental tedavi için seyahat eden birçok Avrupalı vardır (Herrick, 2007, s.5).

Öte yandan, Avrupa Birliği'nin medikal turizm hareketliliğinin önünde çeşitli engeller ve zorluklar olduğunu belirten Coheur (2003; Akt. Yalçın, 2006, s.60-61), bu engelleri makro ve mikro olarak gruplandırmıştır. Coheur (2003) tarafından bildirilen Avrupa Birliği medikal turizm hareketliliği önündeki makroaçıdan engeller: Avrupa sosyal modelinin yasal ve tarihsel gelişimi, sosyal güvenlik ve sağlık sigortalarının organizasyonu ve finansmanı, halk sağlığı alanındaki yasalar, 1981’den beridir köklü değişikliklerin olmamasıdır. Mikro açıdan engeller ise: dil farklılıkları, eşit ücretlendirilmeyen doktorların coğrafi olarak eşit dağıtılıp çalıştırılmaması, sağlık hizmeti protokollerinde eşitsizlikler var olması, hasta bakımının sürekliliğinin yönetilmesi gerekliliği, tıbbi güvenilirliğe ve hasta haklarına gereken önem verilmemesi, hastane enfeksiyonları ve hasta için ortaya çıkan ek finansal yük olarak özetlenmiştir(Akt. Yalçın, 2006, s.60-61).

Avrupa'da medikal turizmin önündeki engellere rağmen hala başarılı birer medikal turizm destinasyonu olan AB üyesi ülkelerden bir tanesi Hırvatistan'dır. Sağlık turizmi ve WHO tarafından 190 ülke arasında 43, Avrupa'da 42 ülke arasında da 25. olarak sıralanan sağlık sisteminin uzun bir geçmişi olması (Kesar ve Rimac, 2011, s.119), uzman sağlık çalışanlarına sahip olması, ülkede faal olarak çalışan medikal turizm örgütleri, doğal sağlık kaynaklarının, ikliminin ve doğal güzelliklerinin dikkat çekmesi, tıp ve tıpla ilgili alanlarda uygun fiyatlar önermesi, konukseverlikte iyi imaj çizmiş olması, genel turizm talebinin olması, kişisel güvenlik açısından risksiz olması ve başka özel ilgi turizmi çeşitlerinin de medikal turizmi tamamlaması Hırvatistan'ın medikal turizmde güçlü yönleridir (Kesar ve Rimac, 2011, s.134). Bu güçlü yönlere bir de coğrafi konumunun da sağladığı avantaj eklendiğinde Hırvatistan, Avrupa'daki medikal turizm destinasyonlarına bir örnek sayılabilmektedir (Piazolo ve Zanca, 2011, s.158).

Polonya, Macaristan (Herrick, 2007, s.5) gibi medikal turizm destinasyonu olarak zaman zaman adından bahsettiren diğer AB üyesi ülke örnekleridir. Bekleme listeleri ve coğrafi yakınlıklar AB sınırları içinde medikal turizm hareketliliğini tetikleyen en önemli faktörlerden olsa da (Busse, 2002, s.3), Macaristan'a giden hastaların fiyat farklılıkları sayesinde tasarruf etmek istedikleri söylenebilir. Bir kalça replasmanı Macaristan'da 1.290 Euro karşılığında yaptırılabilirken, Hollanda'daki bir hasta aynı işlem için 8.739 Euro ödemek zorunda kalabilir (Stargardt, 2008, s.14). Tablo 3.7’de Macaristan'ın fiyat avantajı daha net görülebilir.

Tablo 3.7 Bazı İşlemlerin Avrupa, Amerika ve Hindistan Fiyatları

İşlemler ABD (Euro) Almanya (Euro) Macaristan ( Euro) Hindistan ( Euro)

Kalça Ameliyatı 49.830 14.900 6.960 8.070

Kalp Kapakçığı Değişimi 60.000 39.000 16.900 11.800

Dental İmplant Uygulamaları 5.470 2.100 1.060 500

Diş Kronları 2.000 2.350 330 150

Tablo 3.7’de Macaristan'ın Almanya ve Amerika karşısında fiyat avantajı rahatlıkla görülebilmektedir. Örneğin, Macaristan'da bir kalp kapakçığı değişim operasyonuna ödenen fiyat Almanya'da aynı işlemin fiyatının yarısından az, Amerika'dakinin ise üçte birinden bile daha azdır. Hatta kalça ameliyatı fiyatı çok büyük farkla olmasa da Hindistan'dan daha ucuza mal olabilmektedir. Macaristan, yalnızca medikal turizm değil sağlık turizminin diğer türleri için yapılan araştırmalara da konu olmuştur (Molnar, 2010, s.101-114). Danimarka, İngiltere, Almanya, İrlanda, Hollanda ve Norveç ve buralarda sağlık sisteminde aktif çalışan şirketler arasındaki anlaşmalar ve genel Avrupa Birliği hasta hareketliliğine ilişkin düzenlemelerin araştırıldığı bir çalışmada ise bazı anlaşmaların medikal turizm hareketliliğini desteklediğine dair bilgiler bulunabilir. Örneğin; bu çalışmada yer alan bilgilere göre, birçok Hollandalı sağlık sigortası şirketi 1990'dan beri Belçika hastaneleri ile anlaşmalar yapmaktadır ve Hollanda yasal sisteminin izniyle Hollandalı hastalar tedavi için Belçika'ya gidebilmektedir (Glinos vd., 2010, s.105).

Acil başvurularda diğer Avrupa ülkelerinin uygulamalarından çok farklı olmayan İngiltere Ulusal Sağlık Sistemi, İngiltere dışından gelen Avrupalı ülkelere medikal turizm açısından çok kolaylık sağlamamaktadır (Sheaff, 1997, s.239–253). Bu sebeple de Avrupa'daki medikal turizm destinasyonları arasında İngiltere'yi göstermek yerine ayrı bir başlıkta incelemek daha anlamlı olacaktır. AB ve medikal turizm başlığı altında incelenebilecek tek konu AB sınırları içerisindeki hareketlilik değildir. Örneğin; lider bir medikal turizm destinasyonu olan Hindistan ve AB arasında kurumsal bağlantılar, stajyer ve öğrenci değişimleri, araştırmacı ortak çalışmaları, ortak programlar, pilot projeler gibi iş birlikleri ve ortaklıklardan bazıları medikal turizmi de ilgilendirebilmektedir (Chanda, 2011, s.12). Ancak AB'nin kamusal sağlık sistemi ve medikal turizm reklamları konusundaki hassasiyeti bu yönde bir medikal turizm hareketliliğinin gelişmesi önünde bir engel teşkil edebilir (Chanda, 2011, s.1). AB'nin sınırları dışındaki ülkelerle medikal turizm konusundaki faaliyetleri ile ilgili bir diğer konu ise, henüz AB üyesi olmamış fakat AB üyeliğine aday ülkelerin durumudur. Fiyatları özellikle özel hastaları çekmek için düşüren bir aday ülkenin vatandaşları AB ülkelerine tedavi amaçlı gittiğinde finansal problemler yaşayabilmektedir (Busse, 2002, s.2).