Elkoyma Kararının Yerine Getirilmesi

86

Elkoyma iĢleminin yerine getirilebilmesi için öncelikle usulüne uygun verilmiĢ bir elkoyma kararı olması gerekmektedir. Ancak bir kimsenin yanında bulunan eĢyayı rızasıyla teslimi halinde muhafaza altına alınabileceğinden; bu durumda bir elkoymaya, dolayısıyla elkoyma karar veya emrine ihtiyaç bulunmamaktadır(Kunter vd. 2010: s. 1114; Centel/Zafer, 2013: s. 390; Bıçak, 2010: s. 536). Bu nedenle elkoyma tedbirine baĢvurmadan önce yetkili kimse tarafından elinde bulundurandan eĢyanın tesliminin talep edilmesi gerekmektedir. Buna karĢılık kiĢinin, yanında bulunan eĢyayı rızası ile teslim etmemesi durumunda eĢyanın elkoyma yoluyla kendisinden alınması yoluna gidilmelidir(Eryılmaz, 2012, s. 520). Ayrıca hiç kimsenin zilyetliğinde olmayan, sahipsiz eĢya hakkında da muhafaza altına alma iĢlemi gerçekleĢtirilebileceğinden bu tür eĢya için de elkoyma prosedürünün iĢletilmesine gerek yoktur(ġahin, 2012: s. 174; Öztürk, 2013: s. 126).

Elkoyma için söz konusu eĢya talep edildiğinde CMK’nın 124. maddesi gereğince elkonulması gereken eĢya veya diğer malvarlığı değerlerinin yanında bulunduran kiĢi tarafından gösterilmesi ve teslim edilmesi gerekmektedir. Zilyedin bundan kaçınması durumunda hakkında CMK’nın 60. maddesinde yer alan disiplin hapsine iliĢkin hükümler uygulanacaktır(Kunter vd. 2010: s. 1132; Ünver/Hakeri, 2014: s. 414; Öztürk vd. 2013:s.517; Öztürk, 2013: s. 136; Eryılmaz, 2012, s. 520; M. Aydın, 2012: s. 174; Çolak/TaĢkın, 2007: s. 557). Ancak, Ģüpheli veya sanık ya da tanıklıktan çekinebilecekler hakkında bu hüküm uygulanmayacaktır(M. Aydın, 2012: s. 175; Öztürk vd. 2013: s. 51)26. CMK’nın 60. maddede yer alan disiplin hapsi elkonulması gereken eĢyanın yerinin görevliler tarafından bilinmemesi halinde uygulanabilecektir. Görevliler tarafından görülen veya yeri bilinen bir eĢyanın zilyedinin teslimden kaçınması halinde disiplin hapsi uygulanmayıp, CMK’nın 123/2. maddesi uyarınca, elkoymayı sağlamaya yetecek ölçüde zor kullanmak suretiyle eĢyaya elkonulabilecektir(ġahin, 2012: s. 175; Kunter vd. 2010: s. 1131).

Her somut olayın özelliğine göre, koruma tedbirinin amacına ulaĢması için kaçınılmaz olması durumunda ve sadece bu amacı gerçekleĢtirmeye yetecek ölçüde kuvvet kullanılmalıdır. Aksi halde kanunla tanınan sınırı aĢan, gereksiz veya aĢırı kuvvet kullanan görevlinin cezaî sorumluluğu gündeme gelebilecektir.

26 _{―Bu ayrıcalık, Anayasa m. 38/5’te yer alan, "hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını}

suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz" hükmüne dayanan nemo tenetur güvencesinden kaynaklanmaktadır.‖ Bkz. Öztürk, 2013: s. 136.

87

Elkonulacak eĢyaya ulaĢılması için bir arama yapılmasının gerekmesi durumunda, bu eĢyanın bulunmasını sağlamak üzere bir de CMK 116 vd. maddeleri gereğince arama kararı verilmesi gerekmektedir(Ünver/Hakeri, 2014: s. 417). Bu arama kararı elkoyma kararıyla birlikte verilebilmektedir. Uygulamada zaman kaybetmemek amacıyla arama ve elkoymaya iliĢkin kararın sıkça birlikte verildiği görülmektedir.

Yukarıda da belirttiğimiz üzere elkoyma kararında, karar veya emrin geçerli olacağı zaman süresi açıkça gösterilmelidir. Zira kararın verildikten sonra ne kadarlık bir zaman dilimi içerisinde uygulanması gerektiğine dair mevzuatta bir sınırlama yer almamaktadır. Buna karĢın karar verildiği anda en kısa süre içerisinde uygulanması yerinde olacaktır. Nitekim koruma tedbirlerinin gecikemezliği genel kuralı gereği tedbir kararının bir an önce yerine getirilmesi gerekmektedir. Elkoyma kararının geç uygulanmasından dolayı bir kamu zararının meydana gelmesi durumunda cezaî sorumluluk da gündeme gelebilecektir.

Elkoyma kararı taĢınmazlarda tapuya Ģerh verilmek, taĢınırlarda ise eĢyanın zilyedin elinden zorla alınması suretiyle gerçekleĢtirilmektedir. Elkoyma, bazı taĢınabilir malvarlığı değerlerinin zilyetten fiilen alınarak kamu makamlarının hâkimiyet alanına alınması Ģeklinde gerçekleĢtirilebileceği gibi, malvarlığı değerlerinin zilyette bırakılarak hukukî tasarrufta bulunması engellenmek suretiyle de yerine getirilebilecektir(Bıçak, 2010: s. 533; Kunter vd. 2010: 1115). Örneğin, taĢınmazlara, hak ve alacaklara elkoyma iĢlemi, malvarlığı fiilen kiĢide bırakılmak suretiyle gerçekleĢtirilmektedir (CMK md 128).

Elkoyma veya muhafaza altına alma iĢlemi gerçekleĢtirildiğinde bir tutanağa bağlanması gerekmektedir (CMK m. 169, SEY m. 5/1). Bu tutanakta elkoyma iĢlemini gerçekleĢtirilen Kolluk görevlisinin açık kimliğinin yazılması gerekmektedir (CMK m. 127/2; Kunter vd. 2010: s. 1130; Ünver/Hakeri, 2014: s. 417; Çolak/TaĢkın, 2007: s. 565). Suç Terörle Mücadele Kanunu kapsamında ise, kolluk görevlisinin açık kimliği yerine sicil numarasının yazılması ile yetinilecektir (TMK m. 10/3-i).

Cumhuriyet savcısının elkoyma iĢlemine bizzat katılması zorunluluğu bulunmamakla birlikte katılmayı arzu etmesi durumunda tutanağa onun da isminin geçirilmesi yerinde olacaktır. Ayrıca zilyedin rızası elkoyma ve muhafaza altına alma

88

iĢlemlerinin hangisinin uygulanacağını belirleyeceğinden bu tutanakta, zilyedin eĢyayı rızası ile teslim edip etmediğinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir(ġahin, 2012: s. 175). Bununla birlikte tutanağa, elkonulan eĢyanın cinsi, miktarı, üzerindeki iĢaret, yazı ve numaraları, tür, marka, model ve ölçü gibi benzerlerinden ayırt etmeye elveriĢli bütün nitelikleri, takdir ettirilen değeri, hangi suçtan dolayı kimden, nereden ve ne suretle alınmıĢ olduğu, soruĢturma evrakı numarası, hazır olan mağdur, suçtan zarar gören, Ģüpheli veya sanık ile bunların vekil ya da müdafiinin, bilirkiĢi ve tanıklar ile huzurda bulunan diğer kiĢilerin ve elkoyma iĢlemini yapan kolluk görevlilerinin açık kimlikleri, iĢlemin yeri, tarihi ve saati yazılacaktır(Bıçak, 2010: s. 536). Tutanak tamamlandığından ilgililerin imzası, imza bilmeyenlerin parmak izi alınacaktır. Bu Ģekilde düzenlenen elkoyma tutanağı, soruĢturma evrakına eklenecektir (SEY m. 5/2).

Yönetmeliğe göre; elkonulan eĢya, uygun Ģekilde ambalâjlandıktan sonra, bağlanıp, mühürlenecektir. Ayrıca suç eĢyasına bağlanan etiket üzerine eĢyanın cinsi, miktarı, kimden alındığı ve soruĢturma evrakının numarası yazılmak suretiyle Cumhuriyet baĢsavcılığına tevdi edilecektir (SEY m. 5/3).

Elkonulan eĢyanın teslim alınmasına dair iĢlemler Cumhuriyet savcısının talimatı doğrultusunda emanet memurunca yerine getirilir. Bulunmadığı takdirde Cumhuriyet baĢsavcılığınca görevlendirilecek personel tarafından tutanakla teslim alınarak en kısa zamanda emanet memurluğuna teslim edilir (SEY m. 5/6).

6136 sayılı Kanun kapsamına giren ateĢli silahlar ile miktar itibarı ile Adalet Emanet Dairelerinde muhafazası sakıncalı görülen mermiler, gerekli kayıt ve notlar alındıktan sonra, haklarında mahkemece bir karar verilinceye kadar Cumhuriyet savcılığının yazılı emri ile mahalli jandarma birlik komutanlıklarına ait mahfuz bina ve depolarda muhafaza altına alınırlar (SEY m. 10).

Ġlerde ayrıntılı bir Ģekilde anlatılacağı üzere CMK’nın 128. maddesi gereğince taĢınmazlara elkonulması kararı, tapu kütüğüne Ģerh verilmek sureti ile icra edilecektir(CMK m. 128/3).

Askeri mahallerde yapılacak elkoyma iĢlemi, Cumhuriyet savcısının istem ve katılımıyla askeri makamlar tarafından yerine getirilecektir (CMK m. 127/6; Centel/Zafer, 2013: s. 392; Bıçak, 2010: s. 536; Çolak/TaĢkın, 2007: s. 566). Sivil alanlarda Cumhuriyet savcısının elkoyma iĢleminin yerine getirilmesi sırasında

89

bizzat bulunması zorunluluğu bulunmamasına karĢın Askeri mahallerde yapılacak elkoyma iĢlemi sırasında Cumhuriyet savcısının katılımı zorunludur (CMK m. 127/6).

Elkoyma iĢlemi, suçtan zarar gören mağdura gecikmeksizin bildirilecektir (CMK m. 127/5). Böylece mağdurun kendisine ait olabilecek eĢyaların akıbeti hakkında bilgi sahibi olması sağlanmıĢ olacaktır(Kunter vd. 2010: s. 1131; Bıçak, 2010: s. 536). Mağdurun bilinmemesi halinde bildirim yapılamayacaktır. Ancak bu durumun kötüye kullanılmaması ve mağdurun tespiti yönünde gerekli çabaların gösterilmesi gerekmektedir(Ünver/Hakeri, 2014: s. 418).

Suç EĢyası Yönetmeliği'nin 5/5. maddesi hükmü gereğince bildirme iĢlemi Cumhuriyet BaĢsavcılığı tarafından yerine getirilecektir. CMK’nın 127. maddesinde elkoyma kararının değil, elkoyma iĢleminin bildirilmesinden bahsedildiğinden, bildirim, elkoyma kararının infazından sonra yapılacaktır(Özbek vd. 2012: s. 395; Ünver/Hakeri, 2014: s. 418).