Elkoyma Kararı

Anayasa gereğince elkoyma yapılabilmesi için usulüne göre verilmiĢ hâkim kararı bulunması gerekmektedir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise kanunla yetkili kılınmıĢ merciin yazılı emrinin bulunması gerekmektedir. Bu Ģekilde usulüne uygun bir karar olmadan kimsenin üstü, özel kâğıtları ve eĢyası aranamayacak ve bunlara elkonulamayacaktır. Gecikmesinde sakınca bulunması nedeniyle yetkili merciin yazılı emriyle elkoyma yapılması durumunda bu kararın yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulması gerekmektedir. Hâkim de onaylayıp onaylamama kararını elkoymadan itibaren kırk sekiz saat içinde vermek durumundadır. Aksi halde, elkoyma kararını onaylamamıĢ sayılacak ve elkoyma kendiliğinden kalkacaktır(Anayasa m. 20,21).

CMK’nın ―Elkoyma kararını verme yetkisi‖ baĢlıklı 127. maddesinde de Anayasa hükümleri doğrultusunda elkoyma kararının verilmesi usulü düzenlenmiĢtir. Buna göre elkoyma kararı kural olarak hâkim tarafından verilecektir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı, Cumhuriyet savcısına ulaĢılamaması halinde ise kolluk amirinin yazılı emriyle de elkoyma yapılabilecektir(Kunter vd. 2010: s. 1119; Centel/Zafer, 2013: s. 391; Bıçak, 2010: s. 536; Öztürk, 2013: s. 130; Cumhuriyet savcısına ulaĢılamaması halinde kolluk amirinin yazılı emriyle elkoyma yapılmasının eleĢtirisi için bkz. Ünver/Hakeri, 2014:s. 416; Özbek vd. 2012: s. 392; Eryılmaz, 2012, s. 520; M. Aydın, 2012: s. 165).

Hâkim kararı olmaksızın yapılan elkoyma iĢleminin, yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulması gerekmektedir. Hâkim de elkoymanın onaylanmasına ya da onaylanmamasına dair kararını elkoymadan itibaren kırk sekiz saat içinde açıklayacaktır. Aksi halde, elkoyma kararını onaylamamıĢ sayılacak ve elkoyma kendiliğinden kalkacaktır(Bıçak, 2010: s. 536; Öztürk, 2013: s. 131; Donay, 2012:s. 97). Arama tedbirinden farklı olarak, elkoymada ―konut‖ istisna tutulmadığı için, usulüne uygun verilmiĢ bir arama kararının icrası sırasında elkonulması gereken bir malvarlığı ile karĢılaĢılması halinde de hâkim kararı olmaksızın geçici elkoyma yapılabilecektir(Kunter vd. 2010: s. 1121; Centel/Zafer, 2013: s. 391; M. Aydın, 2012: s. 165). Ayrıca kolluk görevlileri elkonulması düĢünülen eĢyayı elkoyma kararı verilinceye kadar geçici olarak alıkoyabilecektir(Öztürk, 2013: s. 131).

84

2004 öncesinde ve özellikle 5681 sayılı Kanundan önce suçun iĢlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan ve kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlâk açısından tehlikeli olan eĢyanın (TCK 54/1) ve üretimi, bulundurulması, kullanılması, taĢınması alım satımı suç oluĢturan eĢya (TCK 54/4) bakımından kolluğa oldukça geniĢ bir elkoyma yetkisi verilmiĢti (PVSK 9). Bu geniĢ yetkiye mülga 4926 sayılı Kaçakçılık Kanununun 16. maddesinde yer verilmiĢti. Ancak halen yürürlükte olan PVSK’nın 9. maddesinde ĢaĢırtıcı bir Ģekilde kolluğun önleyici görevi olarak tehlikeli eĢyaya elkoyma yetkisi düzenlenmemiĢtir (Kunter vd. 2010: s. 1126). 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda ayrı bir yetki verilmeyip CMK’ya atıfta bulunulmuĢtur.

Adli yargının görev alanına giren bir hususta askerî mahallerde yapılacak elkoyma kararı da aynı usulle verilebilecektir. Ancak bu karar Cumhuriyet savcısının istem ve katılımıyla askerî makamlar tarafından yerine getirilecektir(Centel/Zafer, 2013: s. 392).

25/10/1983 tarihli ve 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanununun ―ġiddet Hareketlerinde Alınacak Tedbirler‖ baĢlıklı Üçüncü Bölümünün ―Tedbirler‖ baĢlıklı 11. maddesinde Sıkıyönetim komutanına kiĢilerin; üstünü, araçlarını, eĢyalarını aratmak ve bulunacak suç eĢyası ve delil niteliğinde olanlarına elkoyma yetkisi verilmiĢtir.

Elkoyma kararında nelerin bulunması gerektiği konusunda kanunda ve yönetmeliklerde açık bir düzenleme yer almamaktadır(Ünver/Hakeri, 2014: s. 417). Bu hususta mevcut olan boĢluğun arama kararında bulunması gerekli hususları düzenleyen 119. maddeden kıyasla çözülmesi gerektiği ileri sürülmektedir(Özbek vd. 2012: s. 392; Centel/Zafer, 2013: s. 392). Bu durumda elkoyma kararında;

 Elkoyma nedenini oluĢturan fiil,

 Elkonulacak eĢya veya Ģey,

 Karar veya emrin geçerli olacağı zaman süresi açıkça gösterilmelidir.

Cumhuriyet Savcısının, yürütmekte olduğu bir soruĢturma ile ilgili olarak, mensup olduğu mahkemenin yargı çevresi dıĢında bir elkoyma iĢlemi yapmak ihtiyacı ortaya çıktığında, o yer Cumhuriyet savcısına iĢlemi havale edebilir ve kendisinden söz konusu elkoyma iĢlemini yapmasını ister (CMK 161/1). Talepte bulunan Cumhuriyet Savcısı, CMK’nın 127. maddesi gereğince gecikmesinde

85

sakınca bulunan hallerde kendisi elkoyma kararı verebileceği gibi hakimden de talepte bulunabilecektir.

KovuĢturma aĢamasında elkoyma tedbirine gerek duyulması durumunda mahkemeler arasında istinabe uygulamasıyla sorun çözülebilecektir.

Elkoyma hükümlerinin düzenlendiği maddelerde elkoyma kararlarına karĢı baĢvurulabilecek kanun yolu gösterilmemiĢ ise de, CMK’nın 267. maddesinde yer alan genel düzenleme gereğince hakim tarafından verilen elkoyma kararlarına karĢı, itiraz yoluna baĢvurulabilecektir(Öztürk, 2013: s. 132). Denetim muhakemesine baĢvurma hakkına sahip olan kiĢiler elkoyma kararına da itiraz edebileceklerdir. Bu bağlamda elkoyma üçüncü kiĢiler nezdinde gerçekleĢmiĢ ise, üçüncü kiĢiler de elkoyma kararına itiraz edebileceklerdir(Öztürk vd. 2013: s. 517). Elkoyma iĢlemine maruz kalan kiĢi söz konusu eĢyanın maliki olmayıp zilyedi de olabileceğinden itiraz hakkını zilyet de kullanabilecektir.

Elkoyma kararının doğrudan hakim tarafından verilmesi ile Cumhuriyet savcısı tarafından verilen elkoyma kararının hakim tarafından onaylanması arasında itiraz müessesi açısından bir fark yoktur. Her iki iĢlem de bir hakim kararı olduğundan itiraz kanun yoluna tabidir. Hakim kararı olmaksızın yapılan elkoyma iĢleminin hangi kanun yoluna tabi olacağı konusunda bir düzenleme yer almamaktadır. Bu aĢamada hakim tarafından verilmiĢ bir karar bulunmadığından bu elkoyma iĢlemine karĢı itirazda da bulunulamayacaktır. Ancak CMK’nın 127. maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan düzenleme gereğince zilyetliğinde bulunan eĢya veya diğer malvarlığı değerlerine elkonulan kimse, hâkimden her zaman bu konuda bir karar verilmesini isteyebilecektir(Bıçak, 2010: s. 536; Ünver/Hakeri, 2014: s. 417). Hakim tarafından verilen kararla birlikte itiraz kanun yolu da mümkün hale gelecektir.