G. Üyeliğin Kazanılması Prosedürü
1. Elektronik Başvuru
Üyelik başvurusu usulünde radikal bir değişiklik yapılarak 07.11.2012 tarihinde yeni bir başvuru usulü yürürlüğe konulmuştur. Buna göre, daha önceden var olan noter şartı kaldırılmış ve yerine e-devlet kapısı üzerinden başvuru usulü getirilmiştir.149
2821 sayılı kanun’dan önceki dönemde işyerinde çalışan işçi sayısından daha fazla kişinin sendika üyesi yapılması, birden fazla üyelik fişinin imzalatılması ve işçinin işten ayrıldıktan sonra da sendikaya üye yapılması gibi uygulamada yaşanan bazı sorunlar dolayısıyla 2821 sayılı kanunda noter koşulu getirilmiştir.150 Ancak üyeliğin kazanılmasının noter koşuluna bağlanmış olması da tam olarak sorunları çözmemiş ve beraberinde farklı sorunları getirmiştir.
Noter şartı, sendika özgürlüğü ilkesi ile çelişmesi, üye olmayı zorlaştırması ve özellikle işçi bakımından masraflı bir yol olması sebebiyle uluslararası çevrelerce ve işçi sendikaları tarafından eleştirilmiştir.151 Bu nedenler de göz önünde bulundurularak 6356 sayılı kanunda noter koşuluna yer verilmemiştir. Madde gerekçesinde ifade edildiği üzere üyelik işlemlerinde noter koşulu kaldırılarak basit, kolay ve ekonomik bir yöntem olan e-Devlet kapısı üzerinden başvuru usulü getirilmiştir.
Noter kanalıyla yapılan üyelik başvurusunda işçi, beş nüsha doldurarak imzaladığı ve notere onaylattırmış olduğu üye kayıt fişini sendikaya vermekte ve sendikanın yetkili organının kabulü ile sendika üyeliğini kazanmaktaydı.152 Değişiklikle birlikte artık Bakanlıkça sağlanacak elektronik başvuru sistemine işçinin e-Devlet kapısı üzerinden
149 Dereli, Genel değerlendirme, 45; Tuncay-Savaş Kutsal, Toplu İş Hukuku, 89; Esener-Gümrükçüoğlu, 145; Çelik- Caniklioğlu- Canbolat, 523; Şahlanan, “Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Kaybedilmesi” 372-373; Şahlanan, Güncel Sorunlar, 21.
150 Canbolat, Yenilikler, Toprak İşveren, 11.
151 Dereli, Genel değerlendirme, 45; O dönemde noter masrafları indirimliydi. Makul bir fiyat söz konusuydu. Bu düzenleme yukarıda bahsedilen eleştiriyi gidermek için getirilmiştir.
152 Sendika ve Konfederasyonlarca Düzenlenecek Üye Kayıt Fişleri ile Defterlerinin Şekli ve İçeriği Hakkında Yönetmelik m.5,RG. 26.06.1995 Sayı: 22325.
sendikaya üyelik talebinde bulunması ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile e-Devlet kapısı üzerinden üyelik kazanılmaktadır. (m.17/5)
Üye olacak işçinin, ilk olarak T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü’nden “e-devlet şifresi” alması gerekmektedir. Şifresini edinmiş olan işçi,
“türkiye.gov.tr” üzerinden e-Devlet sistemine giriş yapacaktır. E-hizmetler bağlantısından ÇSGB ana menüsü altında yer alan İşçi Sendikaları Üyelik İşlemleri menüsüne tıklayarak ekranda çıkan, çalıştığı işkolundaki sendikalardan birini seçerek üyelik başvurusunda bulunabilecektir.
E-Devlet sistemi de uygulamada bir takım sorunlara yol açmıştır. Aşağıda bu sorunlara yer verilmiştir:
- Devlet Kapısı üzerinden başvuru yapabilmek için PTT’den alınacak olan e-devlet şifresi için 18 yaşın doldurulmuş (reşit) olunması gerekmektedir. Ancak kanunda sendikaya üyelik yaş koşulunun 15 yaşın doldurulması olarak belirlenmiş olması ve böylelikle 15-18 yaş arasında çalışan işçiler bakımından söz konusu şifrenin ancak yasal temsilcilerinin katılımıyla alınabilecek olmasının gerekçede ifade edilen kolaylığı sağlamadığı yönünde eleştiriler mevcuttur.153 Yine aynı durum, işyerine bağlı işyerleri bakımından da sıkıntı yaratmaktadır. Fabrikanın idari merkezi ile fabrikanın kendisinin ayrı semtlerde olduğu hallerde Yargıtay tek bir işyeri olduğunu kabul ediyor.154 Ancak işyeri kayıtlarında farklı işkollarına girdikleri için işyerine bağlı yerde sendikanın örgütlenmesi e-Devlet sistemi üzerinden mümkün olmuyor.
- e-Devlet sistemi, Sosyal Güvenlik Kurumunun verilerini esas almaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu da kayıtları NACE (Avrupa topluluğunda ekonomik faaliyetlerin
153 Okur, 82.
154 Y9HD E. 2006/25225 K. 2007/14903 T.14.05.2007, http://www.usanmaz.av.tr/?s=28 , Erişim Tarihi 05.08.2017; http://www.hukukmedeniyeti.org/karar/1766/yetki-tespiti-iskolu-kavrami-mahkemece-yapilacak-i/, Y9HD E.2011/11740 K.2011/9416 K.29.03.2011, Erişim Tarihi 05.08.2017.
istatistiki sınıflaması) kodlarına göre tutulmaktadır.155 İşverenin bildirmiş olduğu faaliyet alanının kodu ile işçinin üye olmak istediği sendikanın NACE kodları birbiriyle eş olmalıdır ki sendika üyeliği gerçekleşebilsin.156
İşveren, İş Kanunu m.3’e göre işyerini, adresini, unvanını, “işkolunu” ve kanunda belirtilen diğer hususlarını kurulduktan sonra bir ay içinde Bölge Müdürlüğüne bildirmiş olmalıdır. Dolayısıyla üyelik başvurusu ekranında yalnızca sosyal güvenlik kurumu kayıtlarına göre belirlenmiş olan işkolundaki sendikalar çıkmış olacaktır.157 İşverenin sendikal örgütlenmeyi zedelemek amacıyla işçileri farklı işkollarından SGK’ ya bildirmesi söz konusu olabilmektedir. Bu durum da sendikal örgütlenmeyi ve sendikaya üye olma özgürlüğünü engellemektedir.
- İşverenin, işçilerin e-Devlet şifrelerini ele geçirmesi ve böylelikle kimlerin hangi sendikaya üye olacağına işverenin kendisinin belirlemesi problemi.
- Kanun m.2/4; iş sözleşmesi dışında ücret karşılığı iş görmeyi taşıma, eser, vekâlet, yayın, komisyon ve adi şirket sözleşmesine göre bağımsız olarak mesleki faaliyet olarak yürüten gerçek kişileri kanunun ikinci ve altıncı bölümleri bakımından işçi kabul etmişse de bu kişilerin e-Devlet Kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunabilmesi olanaklı değildir. Sistem, yalnızca sigortaya bildirilmiş ve kayıtlı olan kişiler için üyelik başvurusu yapmayı mümkün kılmaktadır.158
- Her işçinin okuma yazma bilmemesi ve ayrıca okuma yazma bilse dahi bilgisayar bilgisinin tam olmaması nedeniyle e-Devlet şifresini bilgisayar kullanmayı veya okuma
155 TOBB Mesleklerin Gruplandırılması Rehberi, NACE, Avrupa Birliği‘nde 1970‘ten bu yana geliştirilen çeşitli istatistikler için ekonomik faaliyet sınıflamaları göstermekte kullanılmış kısaltma bir isimdir. Fransızca "NomenclaturegénéraledesActivitéséconomiques dans lesCommunautésEuropéennes" (Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması)
başlığından türemiştir.
yazmayı bilen birine vermesi durumunda bir takım sahte işlemlerin yapılmasına yol açılmış olabileceği endişesi.