Üyelikten Çekilme

Borçlar hukukundan doğan diğer tüm hukuki sözleşmeler gibi üyelik sözleşmesi de tarafları sonsuza kadar bağlayıcı nitelikte olmayıp, tek taraflı veyahut karşılıklı iradelere bağlı olarak istenilen zamanda sonlandırılabilecektir. Aksi halde üyelerin devamlı surette üyelik sözleşmesi ile bağlı tutulması kişilik haklarıyla ve ekonomik ve sosyal haklarla bağdaşmayacaktır.²²⁷ Anayasa ve 6356 sayılı kanun da bu nedenlerle üyelikten ayrılma özgürlüğünü açıkça düzenleyerek güvence altına alınmıştır.

Üyelikten ayrılma, üye tarafından sendikaya karşı yöneltilmesi gereken tek taraflı bir irade beyanı olup sendikanın bu beyanı ayrıca kabulü gerekmeyen yenilik doğurucu bir haktır.²²⁸ İşçi sendikasından ayrılma ile işveren sendikasından ayrılma prosedürü birbirinden farklıdır. İşçi sendikasından ayrılmada; üye e-Devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmakta ve bu bildirim eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya da ulaştırılmaktadır (Yön. m.10/1). İşveren sendikalarında ise üyelikten çekilme başvurusu

226 Genel görüş bu olmakla birlikte gelişen iş hayatı içerisinde emekliler tarafından kurulmuş olan ve kanunda aranan “işçi” olma koşulunu taşımayan sendikalar da vardır. Bu sendikalara da bir şekilde üye olmuş kişiler bulunmaktadır. Ancak yukarıda yer verilen aktif çalışma hayatı içerisinde olmalarına rağmen sendika üyelikleri sona ermiş kabul edilmemektedir. Henüz çok yeni olan bu tür sendikaların varlığını da yeri gelmişken yadsımamak isabetli olacaktır.

227 Caniklioğlu, İşçi Sendikası Üyeliğinden Çekilme, 79-96.

228 Sur, Toplu İlişkiler, 143; Baycık, 288-289.

işverence sendikaya karşı yapılmakta ve çekilme bildirimi sendika tarafından e-Devlet kapısı üzerinden Bakanlığa bildirilmektedir (Yön. m.10/2). İşverenin tüzel kişilik olması halinde yetkili organın çekilmeye ilişkin almış olduğu kararın bir örneği de başvuruya eklenmektedir.

Her iki tür sendika üyeliğinden ayrılmanın sonuçları, sendikaya bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra doğar. Diğer bir ifadeyle üyelik, takip eden ayın bildirimin yapıldığı tarihinde sona erer. Sonraki ayda bildirimin yapıldığı tarihte sona ermiş olacaktır. Üyeliğin derhal sona erdirilmemesiyle ani istifalarla sendikanın mali gücünü sarsmamak, üyeliklere istikrar getirerek yetki sürecinde toplu olarak üye değişikliklerini önlemek amaçlanmaktadır. Ancak bu durumda da üyelikten çekilmiş olan kişi bir aylık süre boyunca ayrıldığı sendikaya üye gözükecek olduğundan üye sayılarına ilişkin verilerde farklılıklar oluşabilecektir. Üyenin, çekilme bildiriminden itibaren otuz gün daha sürecek olan üyelik ilişkisiyle ilgili olarak Yargıtay’ın bir kararında somut olay şu şekildedir: 03.01.2013 ve 04.01.2013 tarihlerinde iki işçi sendikaya üye olmakta ve 08.01.2013’te üyelikten çekilmektedir. İlgili sendika 14.01.2013’te işçilerin üyelik başvurularını kabul etmiştir. Bu işçilerin Bakanlığın yetki tespitinde dikkate alınmamış olması üzerine davacı sendika Bakanlığın olumsuz yetki tespitinin iptalini ve söz konusu işyerinde çoğunluğu sağladığının tespitini talep etmiştir. İlk derece mahkemesi kararında, 6356 sayılı kanun m.19/3 hükmü gereği sendika üyeliğinden istifaların, bir aylık süre sonunda 08.02.2013’te sona ereceği gerekçesiyle 14.01.2013 tarihli yetki tespiti başvurusunda bu işçilerin dikkate alınması gerektiğini ifade etmiştir. Yüksek mahkeme ise pek fazla açıklamaya yer vermeyerek ilk derece mahkemesinin kararını hatalı bularak bozma kararı almıştır.²²⁹ Henüz üyelik başvuruları kabul edilmeden üyelikten çekilen işçilerin hiç üye olmadıkları kabul edilmektedir. Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinin dördüncü

229 Y9HD 31.10.2013 E.2013/8969, K.2013/27669, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013, 316-318.

fıkrası; “Başvuru sahibi, yetkili organ tarafından üyelik başvurusuna işlem yapılıncaya kadar e-Devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunu geri alma hakkına sahiptir.”

hükmüne yer vererek bu durumu ayrıca açıklamaktadır. Aynı doğrultudaki Yargıtay kararı da bu yöndedir.²³⁰

Çekilmeden itibaren bir aylık süre içerisinde, işçi başka bir sendikaya üyelik başvurusunda bulunmuş ve hatta o sendikadan da çekilerek ilk sendikasına tekrar üye olmuş olabilir. Bu durumda ilk sendika üyeliğinin kesintisiz bir şekilde devam edip etmeyeceği noktasında bir soru işareti oluşmaktadır.

Sendika üyesi olan işçi, üyelik ilişkisini tek taraflı irade beyanıyla çekilme bildiriminde bulunarak sonlandırabilmektedir. Ancak bu hukuki işlem 6356 SK 19/3 maddesi gereği 30 günlük süre sonunda hüküm ve sonuçlarını doğurmaktadır. Çekilenin bir aylık süre içerisinde başka bir sendikaya üye olması halinde yeni üyeliğin bu sürenin bitimi tarihinden itibaren kazanılmış sayılacağı kanun hükmünde açıkça ifade edilmiştir.

Ancak üyenin çekilme bildiriminde bulunmasından sonra bir aylık süre içerisinde başka bir sendikaya üyelik başvurusunda bulunması ve buna ilaveten yine aynı süre içerisinde üyelik başvurusunda bulunmuş olduğu ikinci sendikadan da çekilerek ilk sendikasına yeniden üye olması halinde durumun ne olacağı hususunda 6356 sayılı Kanunda boşluk bulunmaktadır. Söz konusu bu boşluk 2013 yılında yönetmelik yürürlüğe girene kadar Yargıtay kararlarıyla doldurulmaya çalışılmıştır. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle ise bu boşluk doldurulmaya çalışılmıştır. Yönetmeliğin üyelikten çekilmeye ilişkin 10.

maddesinin 5. fıkrasında, çekilmenin hüküm ve sonuç doğuracağı bir aylık süre içerisinde, işçinin bir başka sendikaya da giderek üyelik başvurusunda bulunması ve bu üyelik başvurusundan da çekilerek bir önceki sendikasına yeniden üye olması halinde sendika üyeliğinin kesintisiz bir şekilde devam edeceği belirtilmiştir.(Yön. m.10/5).²³¹

230 Y9HD 31.10.2013 E.2013/8969 K. 2013/27669, Güzel, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013, 316-318.

231 Y9HD. 27.12.1996, 22309/24442, Yargıtay Kararları Dergisi, Mart, 1997, 386; Y9HD. 09.07.1997, 12140/14350, Tekstil İşveren, Kasım 1997, 18

Üyelikten ayrılma, sendikaya karşı yöneltilmesi gereken tek taraflı bir irade beyanı olup sendikanın bu beyanı ayrıca kabulü gerekli olmadığından, üyelikten ayrılmaya ilişkin e-Devlet üzerinden bir irade beyanı sergilemiş olan üyenin bu iradesi henüz hüküm ve sonuç doğurmamış iken tekrar yine e-Devlet kanalı üzerinden yeni bir irade beyanında bulunmasında artık son irade beyanının esas alınması gerektiği ve üyenin ilk sendikaya olan üyelik başvurusu talebinin geçerli olacağı ve ilk üyeliğin kesintisiz bir şekilde devam edeceği kanaatindeyim.²³²