Egmont Grubu (Egmont Group of Financial Intelligence Units)

1995 yılında Brüksel’deki Egmont Arenberg Sarayında bir araya gelen bir grup mali istihbarat birimi tarafından uluslararası işbirliğini kolaylaştırmak amacıyla bir ağ oluşturulmasına karar verilmiştir. Bu organizasyon ismini söz konusu toplantının yapıldığı

saraydan almaktadır (EGMONT, 2014:1). Grubun amacı aklama suçu ile mücadelede mali istihbarat birimleri arasında işbirliği oluşturmak, karşılıklı bilgi alışverişinde bulunmaktır.

24.06.1997 tarihinde Egmont Grup “Amaç Bildirgesi”ni yayımlamıştır. 15.11.2004 tarihinde ise Mali İstihbarat Birimleri Arasında Bilgi Değişiminde En İyi Uygulamalar (Best Practises) belgesi yayımlanmıştır. Egmont Güvenli Ağı (Secure Web) vasıtasıyla yapılacak olan bilgi değişiminde birtakım ilkeler söz konusudur. Bunların başlıcaları;

bilginin talepte belirtilen amaca uygun kullanılması, izin alınmadan üçüncü tarafa bilgi verilmemesi, verilen bilgilerin gizliliğinin ve güvenliğinin sağlanması olarak sıralanabilir.

Ayrıca karşılıklı bilgi değişiminde EGMONT Secure Web ve standart bir form kullanılmalı, talep kısa sürede cevaplandırılmalı, her talebe ayrı bir referans numarası verilmeli ve irtibat görevlisinin iletişim bilgileri yer almalıdır. Egmont Grubunun halihazırda 116 üyesi bulunmaktadır. Türkiye 1998 yılı Şubat ayında üyelik başvurusunda bulunmuş ve Haziran ayında üyeliğe kabul edilmiş olup, 2001 yılının Mayıs ayından itibaren de ESW’nin fonksiyonlarından yararlanmaktadır (EGMONT, 2014:1).

Uluslararası metinlerdeki düzenlemeler doğrultusunda, “şüpheli işlem bildirimi”nin karaparanın aklanması ile mücadele sisteminin olmazsa olmaz bir parçası haline gelmesi merkezi bir birim ihtiyacını doğuran en önemli etken olmuştur. Kısaca bir mali kurum aracılığıyla gerçekleştirilen bir işlemde olağanüstü, alışılmadık bir durum veya şüpheyle karşılaşılması halinde, bu işlemin ve işlemi gerçekleştirenlerin yetkili otoritelere bildirilmesini gerekli kılan şüpheli işlem bildirim yükümlülüğü bu bildirimin nereye yapılacağı, bu bildirimlerin ne gibi işlemlere tabi tutulup, nasıl analiz edileceği ve ulaşılan sonuçlardan nasıl yararlanılabileceği sorularını da beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda, karaparanın aklanması ile mücadelede, ülkelerin bankalar ve mali kurumlara şüpheli işlem bildiriminde bulunma ve bilgi verme zorunluluğu yüklemeleri sonucunda, her bir ülke tarafından, bildirime konu olan mali bilgileri toplamak, analiz etmek ve yetkili birimlere iletmekle görevli “mali istihbarat birimleri”(FIU) oluşturulmuştur.

Egmont Grubu çalışmalarını, üye ülke temsilcilerinin katılımı ile düzenlenen toplantılar yoluyla gerçekleştirmektedir. Grubun oluşturulması, karaparanın aklanmasıyla mücadelede uzun ve yoğun çalışmaların ürünüdür ve temellerini çeşitli uluslararası girişim ve kararlardan almıştır. Viyana Konvansiyonu, Basel İlkeler Bildirisi ve özellikle FATF 40 Tavsiye Kararında teşvik edilen karaparanın aklanmasının önlenmesinde uluslararası

işbirliğinin sağlanması hususu Grubun oluşturulmasında etkili olmuştur. Hedeflere ulaşmada somut adımlar atılabilmesi amacıyla “çalışma grupları” oluşturulmuştur.

Bunlardan “mevzuat çalışma grubu” (Legal Working Group); potansiyel üyelerin adaylığını incelemekte ve mali istihbarat birimleri arasında işbirliği de dahil olmak üzere tüm yasal yönlerini ele almaktadır. Ayrıca Egmont Grubun resmi belgelerinin hazırlanmasına da aracılık etmektedir. “Eğitim Çalışma Grubu”(Training Working Group);

üye ülkelerin mali istihbarat birimlerinin ihtiyaçlarına dayalı olarak uluslararası ve bölgesel seminerler düzenlemekte, arındırılmış örnek olay çalışmaları dağıtmakta ve dünya çapında teknik yardım koordinasyonu sağlamak üzere diğer uluslararası organizasyonlarla birlikte çalışmaktadır. “Outreach Çalışma Grubu” global mali istihbarat birimi ağını genişletme ve geliştirme üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu grup potansiyel aday mali istihbarat birimleri ile ön iletişim kurmaktan ve bir mali istihbarat biriminin Egmont üyeliğine hazır olup olmadığını belirlemek üzere değerlendirmeler yapmaktan sorumludur. Operasyonel Çalışma Grubu (Operational Working Group) üye mali istihbarat birimlerinin operasyonel bölümleri arasında artırılmış işbirliğini teşvik etmekte ve mali istihbarat birimleri tarafından toplanan bilgileri kullanarak çalışma ve tipolojilerin geliştirilmesini koordine etmektedir. Bilgi Teknolojisi Çalışma Grubu (Information Technology Working Group) ise mali istihbarat birimlerine teknik destek sağlamakta, tavsiyelerde bulunmakta, mali istihbarat birimleri arasında elektronik bilgi değişimini kolaylaştırmak için çalışmalarda bulunmakta, bilgi teknolojisi ile ilgili konularda diğer çalışma gruplarına destek sağlamaktadır (MASAK, 2015:1).

Egmont Grubu faaliyetlerini bu beş çalışma grubuyla sürdürmektedir. Hedefler doğrultusunda temel kararlar ise üye ülkelerin FIU’larının başkanlar düzeyinde temsil edildiği “Genel Kurul” toplantılarında ele alınmaktadır. Grubun karar organı genel kurul iken, yürütme organı bu çalışma gruplarıdır.

Egmont Grubu’nun 1996 yılında Roma’da yaptığı toplantıda, Grubun çalışmalarına yön verebilmek için en azından ortak kriterlerin belirlendiği bir FIU tanımı kabul edilmiştir.

2004 yılında ise bu tanım, terörün finansmanını da kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Buna göre; mali istihbarat birimi; suçtan elde edildiğinden şüphe duyulan gelirlere ve potansiyel terörün finansmanına veya karapara aklama ve terörün finansmanı ile mücadele amacıyla ulusal mevzuat ve düzenlemelerin gerektirdiği mali bilgilere ilişkin

bildirimleri toplamak, analiz etmek ve ilgili makamlara sevk etmekle sorumlu merkezi ulusal birimdir.

FIU tanımı yapılmasıyla güdülen amaç, karapara aklama ve terörün finansmanıyla ilgili FATF ve diğer uluslararası organizasyonlardan farklı olarak Egmont Grubuna ait ve onun faaliyetlerinde esas alacağı tanıtıcı ve ayırt edici ortak bir kavram geliştirmektir. FIU tanımı yapılırken bir yandan, FIU’ların diğer idari birimlerden farkı vurgulanmaya çalışılırken, diğer yandan da bu birimlerin içerisinde yer aldıkları teşkilatların yapılarına göre idari, adli ya da polis kapsamında olmalarına değinilmiştir (MASAK, 2015:1).

Egmont Grubunca kabul edilen tanımdan da anlaşılacağı üzere, FIU’ların temel fonksiyonu karapara aklama ve terörün finansmanı ile ilgili olarak mali bilgileri toplamak, analiz etmek ve ilgili birimlere sevk etmektir. Ancak bu birimlerin ortak özelliği bu olmasına rağmen yetki ve görev alanlarının sadece bunlarla sınırlı kalması konusunda bir kural yoktur. Bazı mali istihbarat birimlerinin aynı zamanda kendilerinin de inceleme ve karapara aklama soruşturması yapma yetkileri bulunmaktadır.

FIU’lar arası bilgi değişimini daha kapsamlı ve sistematik hale getirmek için Egmont Grubu’nun çalışmaları kapsamında iki önemli gelişme sağlanmıştır. Bunlardan ilki;

“Egmont Güvenlik Ağı” (Egmont Secure Web-ESW) olarak adlandırılan, FIU’lar arası bilgi değişimi dahil, doğrudan ve hızlı bir iletişimi sağlayan bir bilgisayar ağı sistemi;

diğeri ise sistematik olarak bilgi değişimini amaçlayan “Memorandum of Understanding-MOU” dur (MASAK, 2015:1).

Egmont Grubu’nun ESW projesi 1997 yılında faaliyete geçirilmiştir. ESW, kamuya açık olmayıp, sadece ağa dahil olan FIU’larca kullanılabilmektedir. Bir FIU’nun ağa dahil olabilmesi için bu FIU’nun Egmont Grubu’nca aranan kriterlere sahip olması ve bu Gruba dahil olması gerekmektedir. ESW’nin asıl amacı, FIU’lara finans kuruluşları tarafından gönderilen mali bilgilerin suistimal edilme tehlikesine karşı korumak, ortak bir havuzda toplayarak, kişisel verileri gizliliği ilkesini ihlal etmeden paylaşmaktır. Ayrıca ESW, FIU’lar arası güvenli bir e-mali haberleşmesi ve diğer FIU’lar tarafından siteye konan bilgi ve dokümanlara (mevzuat, tipoloji v.b.) ulaşılabilmesi imkanını vermektedir.

Egmont’a şu anda 139 ülke üye olup, ülkemiz üyelik için Şubat 1998’de müracaat etmiş ve Haziran 1998’de üyeliğe kabul edilmiştir. FIU olarak MASAK 5549 sayılı Kanunun 19/1’nci maddesinin (m) bendi ile yabancı ülkelerdeki muadil kurumlarla bilgi ve belge değişiminde bulunmakla yetkili kılınmıştır. MASAK, Mayıs 2001 tarihinde de ESW’ye dahil olarak ve güvenli ağın bilgi paylaşımı ve haberleşme fonksiyonlarından yararlanmaktadır (MASAK, 2015:1).