Eğitim Liderliğ

Eğitim kurumlarında gün geçtikçe belirginleşen değişime ihtiyaç hissi, bu kurumlarda görev alanların yönetim ve eğitim rollerinde meydana getirecekleri değişimlerle mümkün olabilecektir. Bu açıdan bakıldığında eğitim sektörünün eğitim liderliği (yöneticiliği) alanında kaliteli ve yüksek değişim hızına ulaşabilmesi, yeni sorunları geçmiştekilerden farklı yöntemlerle çözecek eğitim ve eğitim yöneticilerini gerektirecektir ve bir anlamda zorunlu kılacaktır (Açıkalın, 1995).

21.yüzyıla yakışır eğitim ortamlarının yaratılmasında ve yaşatılmasında etkin rol oynayacak olan eğitim yöneticilerinden beklenen kişisel ve mesleki rollerinin neler olacağı ön plana çıkmaktadır. Artık günümüzde eğitim yöneticilerinin mevcudu

koruyan kişiler olmalarının yeterli olmayacağı açık-seçik olarak bilinmekte ve kabul edilmektedir.

Eğitim yöneticisini değişmeye zorlayan önemli bir faktör, genel olarak yönetim, özel olarak ise eğitim yönetimi alanındaki gelişmelerdir. Yönetim alanındaki kuramsal gelişmelerin her biri insana farklı açılardan bakmıştır. Yönetim yaklaşımlarının insana yönelik bakış açısı tarihsel süreç içerisinde önemli bir değişim göstermiştir (Çelik, 2003:4).

Gelişmiş ülkelerin eğitim yöneticisi yetiştirme politikası, klasik yöneticilik rollerini geliştirmeden daha çok, eğitimsel liderlik üzerinde yoğunlaşmıştır. Eğitim yöneticisi yetiştirme programları, ülkeler arasında farklılıklar göstermekle birlikte, son yılların yetiştirme programlarında eğitim yöneticisi yetiştirme yerine, eğitim liderlerinin yetiştirilmesi anlayışı ön plana çıkmıştır. Eğitim yönetimi araştırmalarında eğitim liderlerinin yetiştirilmesi, eğitimsel reform projelerinin temel hedeflerinden biri olarak belirlenmiştir (Çelik, 2003:3).

Eğitim kurumları ile ilgili çok değişik örgüt modellerinden ve de örgütsel metaforlarından bahsedilebilir. Eğitim kurumları, eğitim hizmeti üreten örgütlerdir. Geleneksel yönetim anlayışına göre eğitim kurumları (okullar) bürokratik kurumlar olarak görülmektedir. Getzels ve Guba eğitim kurumlarını sosyal bir sistem olarak incelemişlerdir (Aydın, 2000). Getzels ve Guba sosyal bir sistem olarak eğitim kurumlarının birey ve kurum boyutundan oluştuğunu ileri sürmüşlerdir. Günümüzün eğitim kurumları katı bürokratik yapıdan kurtulmak zorundadır. Dünyadaki gelişmeler dikkate alındığı zaman toplum biçimi, eğitim kurumlarının yapısı ve eğitim liderlerinin rolleri arasında şöyle bir ilişki kurulabilir: Günümüzün toplum biçimi bilgi toplumu olarak tanımlanmaktadır. Toplum biçimi nasıl bir eğitim modeli istemektedir? Bu eğitim modelini yönetecek eğitim liderinin rolü ne olmalıdır?

Bilgi toplumu bilgiyi işleyen ve yöneten, sürekli öğrenen ve eğiticilerin aklını yöneten bir eğitim modeli istemektedir. Bu eğitim modelini işletecek yönetici davranışı ise eğitimsel liderlik rolü üzerinde odaklanmıştır. Kuşkusuz eğitim liderinin yetişme ihtiyacı, değişen eğitim yapısına göre şekillenecektir. Öğrenen eğitim kurumu, bürokratik eğitim kurumundan farklı olarak eğitim liderinden yeni roller beklemektedir. Eli sopalı yönetici yerine, sürekli öğrenen bir lider davranışı beklenmektedir. Geleneksel eğitim modeline göre, eğitim lideri eğitim kurumunun yapısını korumaya

çalışırken, çağdaş eğitim modeline göre eğitim kurumunun yapısını değiştirmeye çalışmaktadır.

Tarihsel süreç içinde eğitim liderlerinin yetiştirilmesinde bilgi kaynağı ne olmalıdır sorusu tartışma konusu olmuştur. Günümüzde de bu tartışma devam etmektedir. Eğitim liderlerinin yetiştirilmesinde teknik bilgi ile uygulamalı bilgi arasındaki gerilim giderilememiştir. Eğitim yönetimi eklektik ve geniş kapsamlı bir bilimdir. Eğitim bilimleri, çocuk psikolojisi, hukuk, finans, örgütsel yönetimine katkı getirdiği bilinmektedir. Eğitim yönetiminin geniş bir alanı kapsaması, tıp ve hukuk mesleğinde olduğu gibi, karmaşık olan teorik ve uygulama konuları arasındaki bütünlüğün eğitim yönetimi alanında da sağlanması gerekliliğini zorunlu kılmaktadır (Frosyth and Murphy, 1999).

2.4.1. Eğitim Liderliğinin Önemi

Bir toplumda eğitim asla statik bir yapıda olamaz. Düşünceler, stratejiler ve inançlar sürekli olarak değişmektedir. Eğitim lideri, değişen toplum yapısına uyum sağlamak zorundadır. Toplumun beklentilerini karşılayamayan bir eğitim kurumunun etkili olması mümkün değildir. Ancak eğitimsel liderlik ile toplumsal değişme beklentileri karşılanabilir.

Tetenbaum ve Mulkeen (1986), etkili eğitim liderliğini gerektiren temel nedenleri şöyle sıralamaktadır :

1. 21.yüzyıl bilgiye dayalı bir yüzyıl olacaktır.

2. Bu yüzyıl giderek artan bir bilgi akışına sahne olacaktır.

3. İçinde bulunduğumuz yüzyıl hızlı ve sınırsız değişikliklere sahne olacaktır. 4. Yeni yüzyıl örgütlerin, kurumların ve sistemlerin yerinden yönetim ağırlıklı

bir nitelik kazandıkları yüzyıl olacaktır. Bu yüzyıl insan merkezli olacaktır. 5. 21.yüzyılda demografik değişiklikler görülecektir.

Bu yüzyılın önceki dönemlere göre sahip olduğu bu özellikler, eğitim liderliğinin önemini vurgulamakta, onlara yeni roller ve sorumluluklar yüklemektedir. Smith ve Andrew de (1989) eğitim liderliği davranışları olarak şunları belirlemiştir:

1. Program ve öğretimdeki öncelikli konuları belirleme. 2. Eğitim hedeflerinin gerçekleştirilmesine kendini adama.

3. Eğitim kurumlarının amaçlarını gerçekleştirebilmesi için gerekli kaynakları sağlama ve kullanma yeterliliğine sahip olma.

4. Çalışanlar, öğrenciler, veliler ve toplumun beklentilerini karşılayacak olumlu bir iklim oluşturma.

5. Doğrudan öğretim politikasını geliştirici bir lider olarak şunları yapmalıdır: a. Çalışanlarla iletişim kurma,

b. Personel geliştirme etkinliklerine katılma ve bu etkinlikleri destekleme, c. Yeni eğitim stratejilerinin kullanılmasını özendirme,

d. Değişik eğitim materyalleri sağlama.

6. Sürekli olarak öğrencileri başarılarını artırma yönünde geliştirmeyi sağlama. 7. Uzun vadede eğitim amaçlarına uygun olarak açık bir vizyon geliştirme, örgütsel amaçlarla özdeşleştiğini çalışanlara yansıtma ve amaçlara ulaşma başarısını gösterme.

8. Eğitim kurumunun karar alma sürecinde grupların ve ilgili birimlerin görüşlerini alma.

9. Etkili materyal sağlama ve kullanma, eğitimcilerin akademik başarılarını artırmak için onlara zaman ayırma ve gerekli desteği sağlama.

10. Kıt bir kaynak olarak zamanı etkili bir şekilde yönetme ve eğitim sürecini bozucu faktörleri en aza indirerek, düzen ve disiplin oluşturma.

Yapılan araştırmalarda eğitim üzerinde rol oynayan önemli faktörlerden birinin güçlü bir eğitim liderliği olduğu belirlenmiştir (Çelik, 2003:40). Eğitim liderlerinin etkili eğitim üzerindeki rolü noktasında, alan uzmanlarının fikir birliği içinde olduğu görülmektedir (Woods, 2000:1; Leithwood ve Jantzi, 1999: 697; Usdan, 2000: 10).

Eğitim liderlerinin farklı, değişken ve meydan okumayı gerektiren bir çevrede, sürekli öğrenme ve gelişmeye odaklaşan, işbirliği ve paylaşıma dayalı etkili örgüt yönetimini gerçekleştirebilmeleri için liderlik bilgi ve becerisine gereksinimleri vardır. Ancak çoğu kez eğitim liderlerinin etkili yönetim için gerekli bilgi ve beceriyle donanık olmadıkları görülmektedir (Özmen, 2003:131). Bu bakımdan, eğitim liderlerinin, yöneticiliğin ayrıntılarını bilenler olarak yetiştirilmesinde zorunluluk bulunmaktadır. Çünkü, insanlar doğuştan iyi bir lider olarak yaratılmazlar, yönetim sanatı ve bilimi ancak öğrenme ile kazanılır.