Balkan gazetesinde bölgeye yönelik sağlık haberleri ile doğal afetlere sıkça yer
verildiği görülmektedir. Gazetede haber yapılan doğal afetlerden biri depremlerdir. Amerika370, Ġtalya371, Atina372 ve TaĢkent‟teki373 meydana gelen depremler haber yapılmıĢtır. Ayrıca “Sofya‟da Hareket-i Arz” baĢlığıyla Sofya‟daki 8 Aralık 1906 tarihli deprem haberi verilmiĢtir. Bu haberde 8 Aralık sabahı saat 8:58‟de Sofya‟nın güney taraflarına doğru oldukça hissedilecek derecede bir deprem olduğu belirtilmiĢ,
370 Balkan, 9 Ağustos 1322/22 Ağustos 1906, Nr: 20, s. 4; Balkan, 24 Ağustos 1322/6 Eylül 1906, Nr: 32, s. 4.
371 Balkan, 25 TeĢrinisani 1322/8 Aralık 1906, Nr: 108, s. 4. 372 Balkan, 14 Temmuz 1323/27 Temmuz 1907, Nr: 224, s. 4. 373 Balkan, 17 Eylül 1322/30 Eylül 1906, Nr: 52, s. 4.
depremin Sofya‟nın güney cihetinden 500 kilometre uzağa kadar hissedildiği ifade edilmiĢtir374. Bulgaristan‟da 3 ġubat 1907 tarihinde de sabah saat 5:38‟de hafif
Ģiddette bir deprem meydana gelmiĢtir375
. Bir diğer habere göre Bulgaristan‟da meydana gelen deprem sebebiyle Yanbolu‟da bir kiĢi vefat etmiĢ, pek çok hane çatlamıĢ veya yıkılmıĢtır. Ġslimye‟deki depremde pek çok hane yıkılmıĢ hatta pınarların membaları da kaybolmuĢtur. ġumnu‟da 15 ġubat 1907 pazartesi saat 06:00 sularında bir deprem meydana gelmiĢtir376. Gezetenin merkezi olan Filibe‟de de bir
deprem meydana gelmiĢtir. 11 Mart 1911 tarihinde 10:30 sularında Filibe‟nin kuzeyinden güneyine doğru meydana gelen deprem bir saniye kadar sürmüĢtür377
.
Balkan gazetesinde bölgenin durumu hakkında verilen bir haberde de kıtlıktan
bahsedilmiĢtir. Bu haberde Rumeli‟deki kıtlığın Anadolu‟da da olduğu belirtmiĢ, kıtlığa karĢı çözüm için bir çaba harcanmaması Ģöyle eleĢtirilmiĢtir: “Bu kurak böyle devam ederse yalnız ekmek fiyatının yükselmesinden değil kıtlık zuhurundan bile korkuluyor. Ahmak insanlar! Yenecek ekmeği düĢüneceğimize gökyüzünde bile muharebeyi düĢünüyorlar378.” Rahova kazasında 1907 yılında büyük bir kuraklık
olmuĢtur. Ahali bu kıtlık sebebiyle hem kendileri hem de hayvanları için zahiresiz ve aç kalmak endiĢesi ile karĢı karĢıya kalmıĢtır. Filibe‟de ekmek fiyatları da sorun olmuĢtur. Çünkü fiyatlar günden güne artmaktadır. Gazetenin bu konudaki haberi Ģöyle olmuĢtur: “Filibe‟de ekmeğin okkası bindikçe binmektedir. Kaç gündür Filibe fırıncıları siyah ekmek çıkarmıyorlar. Çünkü hükümetle uzlaĢamıyorlar. Fırıncılar fiyatı daha kaldırmak istiyorlar. Çünkü zahire hep bahada! Eğer hükümet bu sene bu cihete biraz yardım etmeyecek olursa bu kıĢ Filibe‟de de büyük zaruret müzayaka olacaktır. ġimdiki halde 680 gram ekmek 20 santimdir ki bu hesapça ekmeğin okkası yüz paraya geliyor379
.”
Dünya sağlığını tehdit eden önemli hastalıklardan biri veremdir. Balkan gazetesi veremin tedavisi yönünde dünyadaki geliĢmelere sütunlarında yer vermiĢtir. Gazetede verem hakkında üç haber yer almıĢtır. Bu haberlerden ilkinde 1905 yılında
374 Balkan, 16 Kânunuevvel 1322/29 Aralık 1906, Nr: 116, s. 3. 375 Balkan, 23 Kânunusani 1322/5 ġubat 1907, Nr: 130, s. 4. 376
Balkan, 5 ġubat 1324/18 ġubat 1909, Nr: 668, s. 2. 377 Balkan, 1 Mart 1327/14 Mart 1911, Nr: 1295, s. 4. 378 Balkan, 15 Mayıs 1323/28 Mayıs 1907, Nr: 184, s. 4. 379 Balkan, 6 Eylül 1323/19 Eylül 1907, Nr: 255, s. 3-4.
Paris‟te toplanan Verem Kongresinden bahsedilmiĢtir. Bu kongrede Almanyalı Profesör Behre‟nin verem illetine karĢı bir tedavi geliĢtirdiği ifade edilmiĢtir380
. Gazetedeki veremle ilgili ikinci haberde ise Londra tabiplerinden bir araĢtırmacının inek sütünde verem mikrobuna tesadüf ettiği bilgisine yer verilmiĢtir. Sıhhiye Nezareti‟nin yapacağı kimyevi tahlil olmadan inek sütlerinin kullanımına engel olunması da burada istenmiĢtir381. Bir diğer haberde ise Dr. Behring, Dr. Rakoh ve
Dr. Marmoring tarafından keĢfedilen verem ilacının tıbbi yönünü ele almak üzere Berlin‟de bir tıp kongresi toplanacağı belirtilmiĢ ve bu verem ilacı çalıĢmaları hakkında Ģöyle denilmiĢtir: “Vereme karĢı bu doktorların keĢfeyledikleri deva kongre tarafından pek büyük bir takdirle kabul edilmiĢtir. Âlem-i insaniyeti her gün sahne-i feci‟ sefaletle ağlatan bu gaddar illetin pençe-i mühlikinden insanları kurtamaya çalıĢanlara ne mutlu382.”
Verem hastalığının yanında kolera rahatsızlığı da gazetede haber yapılmıĢ, Mısır383
ve Ġstanbul‟dan384 kolera haberleri verilmiĢtir. Gazetenin bir haberine göre, koleranın Bulgaristan‟a yayılmaması için Bulgaristan Sıhhıye idaresi Ģiddetli tedbirler almıĢ ve beyannameler neĢretmiĢtir. Haberde ahaliden talepte de bulunulmuĢ ve Ģöyle denilmiĢtir: “Muhterem ahalimizin dahi bu beyannamelere tevkif-i hareketle kavun karpuz, eskimiĢ sebze ve saire gibi ishal verir abur cubur Ģeylerle midelerini bozmamalarını, sabah akĢam sıcak çay ile kaynatıldıktan sonra soğutulmuĢ su içmelerini tavsiye eder, taharet ve nezafete son derece dikkat edilmesini rica eyleriz385.” Kasım 1910 itibariyle Varna‟da kolera zuhur etmiĢtir. Hatta Filibe‟de de kolera zuhur ettiği haberleri yayılmıĢ fakat bu haber yalanlanmıĢtır386. Ancak kısa bir süre sonra (Ocak 1911) kolera Tatarpazarcık‟ta
zuhur etmiĢtir. Bu illet önce bir Yahudi ailesinde ortaya çıkmıĢ, kısa süre içinde de aile vefat etmiĢtir. Bundan sonra Tatarpazarcık‟ta 23 kiĢiye bulaĢmıĢ, üç kiĢi de vefat
380
Balkan, 13 Temmuz 1322/26 Temmuz 1906, Nr: 4, s. 4. 381
Balkan, 8 Mart 1323/21 Mart 1907, Nr: 162, s. 3. 382 Balkan, 18 Mayıs 1323/31 Mayıs 1907, Nr: 187, s. 3. 383 Balkan, 21 TeĢrinievvel 1322/3 Kasım 1906, Nr: 81, s. 4.
384 Balkan, 6 TeĢrinisani 1323/19 Kasım 1907, Nr: 296, s. 3; Balkan, 29 Kânunuevvel 1323/11 Ocak 1907, Nr: 340, s. 4.
385 Balkan, 21 Eylül 1326/4 Ekim 1910, Nr: 1166, s. 3-4.
386 Balkan, 10 TeĢrinisani 1326/23 Kasım 1910, Nr: 1206, s. 4; Balkan, 12 TeĢrinisani 1326/25 Kasım 1910, Nr: 1208, s. 4.
etmiĢtir. Gazete bu haberin sonunda “demek bu afet-i müthiĢ bizim sema-yı asudemizi de ihlale baĢladı bunun için ahalimizi de takayyüdat-ı sıhhiyeye riayet ve çürük yemiĢ ve saire gibi Ģeyleri yemekte içtinap eylemeleri ve kaynatmadık su içmemelerini tavsiye ederiz” demiĢtir387. Buradaki koleranın kısa süre sonra
hafiflediği belirtilse de birkaç gün sonraki bir haber yine Tatarpazarcık, Sarımbey ve Yanbolu‟da kolera baĢ gösterdiği haberine yer verilmiĢtir388
. “Bulgaristan‟da Kolera” baĢlıklı bir haberde Yenipazar kazasında 70 yaĢında bir adamın kolera illetine yakalandığı ve keĢif ve muayene için gemi ile Varna‟ya geldiği belirtilmiĢtir389
. Temmuz 1911‟de kolera illeti Filibe‟de de baĢ göstermiĢtir. Bu yüzden gazete, yukarıda belirttiği uyarıları Filibe ahalisine yapmıĢ, suların kaynatılmadan içilmemesini tavsiye etmiĢtir. Ayrıca “bu belanın zıddı temizliktir. Kolera Filibe‟de de pisliği çok olan yerde patlak verdi” denilmiĢtir390. Bulgaristan Sıhhiye Nezareti,
bu illetin çözümü için birtakım tedbirler almaya çalıĢmıĢtır. Türkiye‟de kolera illetinin yaygın olması sebebiyle bazı tedbirlere baĢvurmuĢtur. Buna göre, öncelikle Türkiye‟den gelecek her yolcu Bulgar hududunda beĢ on gün karantina altına alınacaklar, yalnız eĢya vagonları karantina beklemeyecektir. Türkiye‟den Bulgar hududuna kadar gelen Türkiye vagonları, Bulgar hududundan içeri salıverilmeyecek yerine Bulgar vagonları çıkarılacaktır391. Gazetede M. M. Ġmzalı ve “Kolera Nasıl Terakki Ediyor” baĢlıklı bir yazıda, “Memalik-i medeniyede kolera yahut diğer sair hastalık zuhur edince heyet-i sıhhiyeler, belediyeler vazife baĢına koĢarak hastalığın esasını tedkik ile men‟-i sirayeti hakkında karar ittihaz ederek zaman ve mekâna göre icap eden vesait-i sıhhiye hemen mevki-i tatbike vaz‟ ederler. Zahirde Ġstanbul‟da da aynı hal, aynı ahval müsadif-i nazar oluyor. Fakat heyet-i sıhhiyeler ne kadar çalıĢırlarsa çalıĢsınlar, hastalığın indifaı ve men‟-i sirayeti hakkında nasıl âli tedbirler ittihaz ederlerse etsinler hastalık külli yevm bir eserdir süratiyle tezayüt ediyor… Koleranın memleket ahval-i sıhhiye ve iktisadiyesine ne derecelerde icra-yı tesir
387 Balkan, 29 Kânunuevvel 1326/11 Ocak 1911, Nr: 1242, s. 4.
388 Balkan, 4 Kânunusani 1326/17 Ocak 1911, Nr: 1247, s. 4; Balkan, 5 Kânunusani 1326/18 Ocak 1911, Nr: 1248, s. 4.
389 Balkan, 12 Haziran 1327/25 Haziran 1911, Nr: 1378, s. 3. 390 Balkan, 1 Temmuz 1327/14 Temmuz 1911, Nr: 1392, s. 3. 391 Balkan, 26 Temmuz 1327/8 Ağustos 1911, Nr: 1413, s. 2-3.
edeceği düĢünülürse hükümetin bir hale göz yummaması bir lazıme-i vazifeperveridir itikadındayız392.”
Bulgaristan‟da zuhur eden bir diğer hastalık ise Skarlatina hastalığıdır. Ekim 1907‟de Skarlatina hastalığı Filibe‟de zuhur etmiĢtir. Bunun üzerine Filibe Heyet-i Sıhhiyesi gerekli tedbirleri almaya çalıĢmıĢtır. Skarlatina hastalığının belirtileri gazetede okuyuculara duyurulmuĢ393, Skarlatina hastalığından korunmak için Heyet-i
Sıhhiye‟nin beyannamesindeki bazı hususlar Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir: “1. Ahali, tanımadığı kimselerle içtima etmekten, düğün mahallerine ve sair hasta olan hanelere misafirliğe gitmekte, hastegânî ve cenaze vuku bulan yerleri ziyaret etmekte imtina etmelidir. 2. Ahali, çocuklarını sokaklarda baĢıboĢ gezmekten, ötede beride oyun olnamaktan, tanımadıkları çocuklar ile ünsiyet etmekten, bilmedikleri kimselerin hanelerine girmekten ve hastalık melhuz olan mahallere gitmekten men‟ etmelidirler. 9. Çocuklarının hastalıklarını gizleyip ihbar-ı keyfiyet etmeyen pederler yüz lef ceza- yı nakdi ve bir ay hapis cezasıyla mücazat edileceklerdir. 14. Skarlatin hastalığından musab veya fevt olanın elbise, döĢeme sarığı, yorgan, kap, iskemle ve bunlara mümasil bütün ev eĢyası (dezenfekte) edilmedikçe bulunduğu odadan diğer bir yere nakledilemez394.” Halka bu ve benzeri hususlara dikkat etmeleri gerektiği belirtilerek hastalığın yayılmasının önüne geçilmeye çalıĢılmıĢtır.
Plevne ve civarında KuĢpalazı hastalığı yayılmıĢtır. Kigan köyünde 120 hanede bu hastalık görülmüĢtür395. Aynı hastalık Filibe‟de de ortaya çıkmıĢtır. Hatta Ģehrin
ileri gelenlerinden Ġbrahim Efendi‟nin kızı da bu hastalığa tutulmuĢtur. Bunun üzerine Ģehirdeki bütün çocuklar muayene edilmiĢlerdir396. Köstendil‟de de yeni bir
hastalık ortaya çıkmıĢtır. Bu hastalığa tutulanların el ve ayaklarında lekeler zuhur etmiĢtir. Bunun üzerine bölgeye keĢif ve teĢhis için doktorlar gönderilmiĢtir.
392 M. M., “Kolera Nasıl Terakki Ediyor”, Balkan, 27 Temmuz 1327/9 Ağustos 1911, Nr: 1414, s. 2-3. 393 Balkan, 18 TeĢrinievvel 1323/31 Ekim 1907, Nr: 285, s. 2-3; Skarlatina hastalığı kızıl hastalığıdır. BulaĢıcı bir hastalıktır.
394 Balkan, 19 TeĢrinievvel 1323/1 Kasım 1907, Nr: 286, s. 1-2. 395 Balkan, 22 Eylül 1322/5 Ekim 1906, Nr: 56, s. 2.
Doktorlar incelemelerinde bölgedeki çavdar ununda bu hastalığın mikrobunu tespit etmiĢlerdir397
.