DIŞ TİCARET

Tüm dünyada dış ticaret istatistikleri iki ana kategoride yayımlanmaktadır: “Genel Ticaret Sistemi (GTS)” ve “Özel Ticaret Sistemi (ÖTS)”. Genel Ticaret Sistemi’nde (GTS), Gümrük alanlarına ve serbest bölgelere giren ve çıkan mallar da dış ticaret verisinde yer almaktadır. Özel Ticaret Sistemi’nde (ÖTS) ise gümrük sınırı esas alınmaktadır. Bu tanıma göre serbest bölgeler ve gümrük antrepoları gümrük sınırı dışında yer almaktadır.

Dünya örneklerine bakıldığında; GTS kullanımının ÖTS’ye nazaran daha yaygın olduğu görülmektedir. Türkiye’nin de dâhil olduğu 74 ülke ÖTS ile dış ticaret verilerini açıklamaktadır. AB ülkelerinin genellikle ÖTS’yi tercih ederken, İngiltere başta olmak üzere bazı AB ülkeleri ile beraber, ABD, ÇHC, Kanada, Japonya, Rusya, G. Kore ve Hindistan gibi toplam 117 ülke ise GTS’yi kullanmaktadır.

Fransa ve İtalya ise ÖTS’yi benimsemekle birlikte ham petrol, petrol ürünleri ve doğalgaz dış ticaretini GTS esaslarına göre oluşturmaktadır. Ülkelerin çoğu tek bir sisteme göre veri yayımlamakla birlikte, her 2 sisteme göre de veri üretilebilmektedir. Ülkemiz Merkez Bankası da Ödemeler Dengesi hesaplarında GTS’yi kullanmaktadır.

2019 yılı itibarıyla Konya Ekonomi Raporu “Dış Ticaret” bölümü, Genel Ticaret Sistemine göre analiz edilerek açıklanmaya başlanmıştır. Dolayısıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından GTS’ye göre ilk açıklama yılı kabul edilen 2013 yılından günümüze dış ticaret rakamlarının şehrimizdeki değişimi aktarılacaktır.

Konya ticaret ve sanayi dünyası, 2019 yılını ihracat noktasında yeni rekorlar kırarak bitirmiştir.

Türkiye'nin yüzde 2,1 artış gösterdiği ihracatta Konya, 2019'da bir önceki yıla göre yüzde 11,7 artış göstermiş yaklaşık 2 milyar dolar ile tarihinin en yüksek ihracatını gerçekleştirmiştir.

Konya’nın Dış Ticaret İstatistikleri (2013 – 2019) İhracat % Değişim

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (GTS)

Konya ekonomisi, 2011 yılı hariç olmak üzere son 11 yıldır dış ticaret fazlası vermeye devam etmektedir. Türkiye genelindeki dış ticaret dengesi ise ülke ithalatının, ihracatından fazla olması nedeniyle uzun yıllardır negatif değerler almaktadır.

2013-2019 döneminde Türkiye’nin dış ticaret hacmi yüzde 7 daralırken, Konya’nın dış ticaret hacmi aynı dönemde Türkiye’nin aksine yüzde 13 artış göstermiştir. 2013 yılında 2,43 milyar dolar olan Konya dış ticaret hacmi, 2019 yılında 2,75 milyar dolar seviyesine yükselmiştir.

Dış Ticaret Dengesi - Konya / Türkiye (2013-2019, Milyar Dolar)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Dış ticaret grafikleri ile de Türkiye’nin son yıllarda dış ticaret açığının devam ettiği, Konya dış ticaret dengesinin fazla verme eğiliminde olduğu açıkça görülmektedir. Türkiye dış ticaret dengesi son yıllarda açığını kapatma yönünde azalma gösterse de 2019 yılını 29,50 milyar dolar açık ile kapatmıştır. Konya ise 2013’de 28 milyon dolar olan dış ticaret fazlasını, 2019 sonunda 1,23 milyar dolara çıkartarak ciddi bir atılım sağlamıştır.

İhracatın İthalatı Karşılama Oranı - Konya / Türkiye (2013-2019, %)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Konya Türkiye

Türkiye Konya

61,9 66,3 70,7 73,8 68,9 76,6 86,0

126,1 116,0 129,0 143,3 159,6

215,3

262,0

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Türkiye Konya

70

İhracatın ithalatı karşılama oranı incelendiğinde; Konya’da verilerinin Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde olduğu ve Konya ihracatının, ithalat rakamları üzerinde değer elde ederek ithalatı karşılama oranlarının 100 ve üzerinde olduğu gözlemlenmektedir. 2019 yılında bu veri Türkiye için

%86,0 olurken, Konya’da ise ihracat rakamlarının da ciddi artışı ile %262’ye yükselmiştir.

3.1. İHRACAT

2013 yılında 1,35 milyar dolar olan Konya ihracatı 6 yılda yüzde 47,2 artarak 1,99 milyar dolara çıkmıştır. Türkiye ihracatındaki bu artış oranı ise yüzde 12’de kalmış ve 161,48 milyar dolardan 180,85 milyar dolara yükselmiştir. İhracat eğilim grafiği, Konya’nın ihracatta yakaladığı ivmenin yükselişini açıkça göstermektedir.

Konya-Türkiye İhracat Rakamları (2013-2019, Milyar Dolar)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

TÜİK verilerine göre; Konya ihracatında yer alan 187 farklı ülkeden ilk 10 ülkenin toplam ihracat içindeki payı %44,2 olarak gerçekleşmiştir. Ülke bazında Konya ihracatında en büyük payı %13,3 ile Irak almaktadır.

Konya’nın En Çok İhracat Yaptığı İlk 10 Ülke (2019)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 161,48 166,50

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Konya

Irak’a yapılan ihracat, iç savaş, yerel sorunlar vb. nedeni ile 2012 yılından beri düşme eğiliminde iken son yıllarda bu düşüş durmuş ve 2018 yılına kıyasla 2019 yılında 14 milyon dolar artış göstererek 264,6 milyon dolara yükselmiştir. Almanya’ya yapılan ihracat ise 126,6 milyon dolardan 136,3 milyon dolara çıkarak ikinci sıradaki yerini korumuştur.

Konya İhracatının Ana Sektörlerdeki Dağılımı (2019)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Konya ihracatının ana sektörler itibarıyla dağılımına bakıldığında, “İmalat Sanayi” ihracatının her sene olduğu gibi yine çok yüksek bir yüzde ile (yüzde 95,0) önde yer aldığı görülmektedir. İmalat sanayinden sonra yer alan sektörlere bakıldığında; sırasıyla “Tarım ve Ormancılık, Madencilik ve Taşocakçılığı, Toptan ve Perakende Ticareti” gelmekte ve bu ana sektörlerin toplamı 2018’e göre yüzde 1,5 azalarak yüzde 5 olmuştur.

Alt Sektörler Bazında Konya İhracatının Dağılımı (2019)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Alt sektörler bazındaki ihracatta ise 89 farklı sektör içerisinde ilk 10 sektörün toplamı yüzde 81 gibi yüksek bir orana karşılık gelmektedir. Bu 10 sektörün 2019 yılı toplam ihracatı, 2018 yılına göre 180 milyon dolar artarak 1,61 milyar dolar olmuştur.

İmalat Sanayi 95,0%

Tarım ve Ormancılık 3,0%

Madencilik ve Taşocakçılığı 1,5%

Toptan ve Perakende Ticaret 0,5%

Diğer 5,0%

Kazan, Makine; 30,0%

Mot. Kara Taşıt.; 16,4%

Demir Çelik Eşya; 6,4%

Hububat; 6,4%

Alüminyum; 5,6%

Süt Ürünleri; 4,1%

Plastikler; 3,9%

Kakao; 3,4%

Silah Mühimmat; 2,8%

Elektrikli Makina; 1,9%

Diğer (79 Sektör) ; 19,1%

72

3.2. İTHALAT

2013 yılında 1,07 milyar dolar olan Konya ithalat rakamı, sadece 2014 yılında artmış, devam eden yıllarda ise düşüş eğilimini sürdürmüştür. Türkiye ithalat rakamları ile aynı çizgiyi izleyen Konya ithalatı, 2019 yılında 760 milyon dolara inerek son yılların en düşük rakamını görmüştür.

Konya-Türkiye İthalat Rakamları (2013-2019, Milyar Dolar)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Konya 2013 yılında 105 farklı ülkeden ithalat yaparken 2019’da ithalat yapılan ülke sayısı 114’e yükselmiştir. Bu ülkelerden ilk 10’u, yapılan ithalatın önemli bir bölümünü kapsaması nedeniyle ithalat açısından kritik öneme sahiptir.

Konya’nın En Çok İthalat Yaptığı İlk 10 Ülke (2019)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Konya’nın en fazla ithalat yaptığı 10 ülkeye bakıldığı zaman, toplam ithalatın yüzde 62,2’sinin bu ülkelerden karşılandığı görülmektedir. 2018 yılında yüzde 18,7 oranla Konya ithalatında ilk sırayı alan Çin, 2019 yılında yüzde 16,7’lik oranla ikinciliğe düşmüş, ithalattaki payını yüzde 15,9’dan yüzde 17,0’a yükselen Rusya ise birinciliğe yükselmiştir.

260,82 251,14

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Konya

Ukrayna da 5. sırada yer aldığı ithalat rakamlarında 3’e yükselerek Almanya ve İtalya’nın önüne geçmiştir.

Konya İthalatının Ana Sektörlerdeki Dağılımı (2019)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

İthalat verileri ana sektörler anlamında incelendiğinde; “İmalat Sanayi” sektörünün son iki yıldaki düşüşünün sürdüğü, bununla birlikte 2019 yılında yüzde 66,0’ ile ilk sıradaki yerini koruduğu görülmektedir. “Tarım ve Ormancılık” sektörü ise 2017’deki yüzde 18,7 oranını iki yılda yüzde 27,8’e çıkararak yükselişini sürdürmüştür.

Alt Sektörler Bazında Konya İthalatının Dağılımı (2019)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Alt sektörler anlamında ithalat verileri incelendiğinde; 2018 yılında yüzde 13,8 ile ikinci sırada yer alan “Hububat” sektörü ciddi bir artış göstermiş ve yüzde 20,0’lık oran ile ilk sırayı almıştır.

İmalat Sanayi 66,0%

Tarım ve Ormancılık 27,8%

Madencilik ve Taşocakçılığı 4,5%

Toptan ve Perakende Ticaret 1,7%

Hububat; 20,0%

Kazan, Makine; 14,0%

Plastikler; 8,4%

Mineral Yakıtlar; 7,0%

Alüminyum; 4,9%

Yağlı Tohum; 4,8%

Elektrikli Makina; 3,5%

Gıda Sanayi Kalıntıları; 3,5%

Odun, Hamur, Hurda; 3,2%

Demir ve Çelik; 3,0%

Diğer (79 Sektör) ; 27,7%

74