Sosyal dıĢlanma, genel anlamda en temel insan haklarına eriĢim ve bu hakkı kullanma anlamında yaĢanan olumsuz sonucu, bireyin dıĢında yapısal bir takım faktörlere bağlı olarak ifade eden bir kavramdır. Bu bağlamda, insan yaĢamına verilen değerin ölçüsünde ortaya çıkan bir durumu ifade etmektedir262
. Sosyal dıĢlanmanın önemli nedenlerinden biri dünya geneline yayılan hem iç hem de dıĢ göçte yaĢanan artıĢtır. Göçmen iĢçiler gittikleri ülkelerde gerek kamuoyu ve gerekse medya tarafından haklarında olumsuz bir imaj oluĢturulduğu için dıĢlanmaktadır. Göçmen iĢçiler vasıf düzeyleri düĢük ve gittikleri ülkenin dil ve kültürüne yabancı olduklarından toplumla kaynaĢmaları zor olmaktadır. Örneğin, Blanc Fransa‟da yerleĢik toplum ile yeni gelenler (mülteciler) arasında bir uzlaĢmayı göz önüne alan katılım ile küçük grupların ana toplumla uyum sağlamaya çalıĢırken bir takım sosyal iliĢkilere uymak için kendi kimliklerini kaybetmek zorunda oldukları “asimilasyon” arasında bir ayrımı vurgulamaktadır263
.
KüreselleĢme ile birlikte dıĢ göç hareketleri artmakla birlikte, bu durum göçmen iĢçiler açısından olumlu sonuçlar doğurmamaktadır. Göç edilen ülkede yabancı iĢçilerin yoğun bir biçimde istihdam edildiği emek yoğun sektörlerde üretimin, ucuz iĢgücünün bulunduğu ülkelere kaydırılması, göçmen iĢçiler için önemli ölçüde iĢgücü piyasasından dıĢlanmaya neden olmuĢtur. Bu durum göçmenleri hizmet sektöründeki taĢeron iĢletmelere veya enformel alanlara
261
Toksöz, s.73.
262A.Gürhan FiĢek , “Güvence ve Sağlık”, ÇalıĢma Ortamı Dergisi, Sayı:2,1992, s.2. 263
yöneltmiĢtir. Üretim ve iĢgücü piyasasının yeniden yapılanması sürecinde göçmenler genellikle çevresel iĢgücü olarak istihdam edilmekte ve konumları bu temelde meĢrulaĢtırılmaktadır. Yerli iĢgücünün çalıĢmak istemediği, bireyi geliĢtirmekten uzak, tek düze ve hiçbir nitelik gerektirmeyen, güvencesiz, ağır, yorucu ve pis iĢler genellikle yabancı iĢçiler tarafından doldurulmaktadır. Ayrıca, göçmen iĢçilere mesleki geliĢme eğitimlerinin ve yukarıya yönelik sosyal akıcılık olanaklarının kapalı tutulması da önemli bir dıĢlanmıĢlık sorunu yaratmaktadır264
.
Sosyal dıĢlanmayı üç biçem etrafında incelemekte mümkündür. Ekonomik görünüm olarak, mal ve hizmet piyasasında dıĢlanma ile iĢgücü piyasalarından dıĢlanma; toplumsal görünüm olarak, refah devleti hizmetlerinden veya refah toplumundan dıĢlanma ve siyasal görünüm olarak siyasal katılım ve kurumlardan dıĢlanma Ģeklinde üç farklı alanda ele alınabilir265. GeliĢmiĢ ülkelerde, siyasal
dıĢlanma, kaçak iĢçiler, göçmenler, sığınmacılar ve etnik azınlıklar gibi kümeleri de doğrudan etkilemektedir. Belirli geliĢmiĢ ülkelerde hem hükümetler, hem de yerli halk göçmenleri kendi uluslarının bir üyesi olarak kabul etmezler ve bu nedenle belirli bazı hakları sınırlandırılmıĢtır266
.
Göçmen gruplar göç ettikleri ülkelerde “istenmeyen yabancılar” olarak değerlendirilmektedirler. Genellikle o toplumların siyasal, sosyal ve kültürel etkinliklerine katılamamakta ve dıĢlanmaktadırlar. Bu bağlamda, ülke dıĢından gelen göçmenler, çoğu zaman göç edilen ülkede belirli yasal statüye sahip olmadıklarından aktif sosyal dıĢlanmıĢ grupları oluĢturmaktadırlar267. Bununla birlikte, özellikle
Avrupa‟da göçmen ve azınlıklar temel yurttaĢlık haklarının yanısıra çok daha geniĢ bir sosyal dıĢlanmıĢlık sorunu ile karĢı karĢıyadırlar. Ġkinci Dünya SavaĢı sonrası özellikle 1960‟lı yıllarda iĢgücü piyasasında artan iĢgücü talebini karĢılamak amacıyla Avrupa‟ya gelen göçmen ve azınlıklar, bugün iĢgücü piyasası ile ilgili dıĢlanmıĢlığı en dramatik biçimde yaĢayan gruplardır. Bir taraftan yerli halka oranla, düĢük ücretli sektörlerde çalıĢmayı daha fazla kabul etmek zorunda
264
Sapancalı, Sosyal DıĢlanma, s. 106.
265 Faruk Sapancalı, “Yeni Dünya Düzeni ve Küresel Yoksulluk”, Dokuz Eylül Üniversitesi,Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt3, Sayı: 2, Nisan-Haziran 2001,s.47.
266 Sapancalı, Yeni Dünya, s.48. 267 Sapancalı, Sosyal DıĢlanma, s. 107.
kalabilmektedirler ve özellikle iĢgücü piyasasındaki yapısal değiĢime bağlı olarak, göçmen ve azınlıklar içerisinde iĢsizlik dramatik bir biçimde artmaktadır.268
ABD‟de ise Avrupa‟dan farklı bir yapı söz konusudur. ABD‟de etnik dıĢlanma özellikle siyahlar ve Latin Amerika kökenliler için geçerlidir. Aslında bu kesim, tarih boyunca sürekli olarak dıĢlanmıĢtır. GeçmiĢte köle olarak uzun süre ekonomik, siyasal ve sosyal yönden dıĢlanan siyahlara, kölelikten kurtulduktan sonra uzun bir süre mülk edinme izninin verilmemesi etnik dıĢlanmıĢlığın niteliğini açıkça göstermektedir269
.
Yoksulluk ve iĢsizlik gibi temel etkenler, toplumdan topluma değiĢen sosyal iliĢkiler sosyal destek ve kurumsal destek unsurlarıyla neden olduğu sosyal dıĢlanma biçimleri ve dereceleri farklılaĢtırmaktadır. Ancak tüm dünya için kabul edilebilecek olan, yaĢadığı toplumda ihtiyaçlarını karĢılayamayacak kadar düĢük gelire sahip olanların, alternatif gelir kaynakları yaratamamıĢ olanların, uzun süreli iĢsizlerin, sosyal güvenceden yoksun kiĢilerin, insani yoksulluk içinde olanlar ve toplumun sunduğu olanaklardan eĢit derecede yararlanamayan herkesin sosyal dıĢlanma tehlikesi altında olduğudur.
GeliĢmiĢ ülkelerde uzun süreli iĢsizlikten en çok etkilenenler göçmenler ve azınlıklardır. ĠĢgücü piyasasından dıĢlanma çoğu zaman yoksullukla birleĢerek sosyal dıĢlanma kısır döngüsünü tamamlamaktadır. Yoksulluk oranı ile iĢsizlik oranı arasında makro ekonomik açıdan bir iliĢki bulunmamakla birlikte, iĢsizlerin yoksulluk eĢiği altında bir yaĢam standardına sahip olma riski yüksektir. Sosyal dıĢlanma tehlikesini en fazla taĢıyan grup iĢsizlerdir. Ġstihdam olanaklarının esneklik ve kuralsızlaĢtırma yoluyla kısıtlanması, yeni iĢsizlerin ortaya çıkması yanında, bir süredir iĢsiz olanların tekrar iĢ bulma Ģanslarını da iyice kısıtlamaktadır. Uzun süreli iĢsizlik sosyal dıĢlanma bakımından büyük tehlike olarak varlığını sürdürmektedir.
Göçmenler, sosyal dıĢlanmayı sadece iĢgücü piyasasına katılımın ötesinde diğer bütün yönleriyle yaĢamaktadırlar. Örneğin, Ġsveç‟te yapılan bir araĢtırmada
268 Sapancalı, Sosyal DıĢlanma, s. 205. 269 Sapancalı, Sosyal DıĢlanma, s. 207.
yerli halkın dıĢındaki kiĢilerin siyasal alandan iĢsizliğe, gelirden sosyal iliĢkilere kadar hemen her alanda dıĢlanmıĢlık yaĢadıkları görülmektedir270. DıĢlanmıĢlık
kendini sosyal güvenlik alanında da göstermektedir. Göçmenlerin büyük bir kısmı sosyal güvenlik kapsamı dıĢında kalmaktadırlar. Özellikle yasa dıĢı yollardan göç edenler için dıĢlanma kaçınılmazdır271
.
Sonuç olarak iĢgücü piyasasından dıĢlanan göçmenler ekonomik, sosyal, sosyo-psikolojik bakımdan toplumsal bütünün dıĢına itilmektedir. ĠĢgücü piyasasından dıĢlanma giderek artan Ģiddet ve güvencesizlik, marjinal ve verimli olmayan üretim biçimlerinin artması ve bireysel anomi ve çaresizlik ile birleĢebilir. Öte yandan geliĢmekte olan ülkelerde de iĢsizlik ve sosyal dıĢlanma arasında güçlü bir iliĢkinin varlığı kabul edilmiĢ olsa da, yoksulluk ve iĢgücü piyasalarına iliĢkin verilerin güvenilirliğine iliĢkin önemli tartıĢmalar bulunmaktadır. Bu ülkelerde tarım sektörünün hala egemen olması, enformel ve kayıt dıĢı çalıĢmanın yaygınlığı iĢgücü piyasası içinde önemli bir veri sorunu yaratmaktadır272
.
270
Sapancalı, Sosyal DıĢlanma, s. 206.
271 Sapancalı, Sosyal DıĢlanma , s.107 272
SONUÇ
Kapitalizmin ortaya çıkıĢıyla birlikte, süreci yöneten ülkelerin iĢgücü ihtiyacını karĢılamak için baĢlatılan göç hareketleri önceleri köleliğe dayanan bir sistemdi. Bu sistem o dönemin dinamikleri içinde merkez ülkelerin iĢgücü ihtiyacını karĢılamakla birlikte, dünya ekonomisinde durdurulamaz bir iĢgücü hareketliliğini de baĢlatmıĢ oldu.
BaĢlangıçta geçici bir süre çalıĢtırılmak üzere getirilen göçmenler, geçim olanakları ellerinden alındığı ve mülksüzleĢtirildikleri için getirildikleri ülkelerden geri dönüĢleri imkansız hale gelmiĢtir. Göçmenlerin geri dönemeyeceğini öngöremeyen ülkeler gerek ekonomik, gerek sosyal hayatta yeni oluĢumlar ve etnik sorunlarla karĢı karĢıya kalmıĢlardır.
Göçmenlerin iĢgücü piyasasındaki konumlarına bakıldığında ilk göçlerle kıyasla çok fazla değiĢimin olmadığını söyleyebiliriz. ĠĢgücü piyasasındaki tabakalaĢma biçim değiĢtirerek de olsa varlığını sürdürmektedir. Göçmenler hala yoğun olarak yerli iĢgücünün yapmak istemediği iĢleri yapmakta ve emek yoğun sektörlerin ihtiyaçlarını karĢılamaktadırlar.
GeliĢmiĢ ülkelerdeki yaĢam sürelerinin uzaması, azalan doğum ve ölüm oranlarına bağlı olarak nüfus gerilemektedir. Gerileyen nüfus iĢgücü açığını ortaya çıkarmaktadır. Aynı zamanda yerleĢikleĢen ve giderek yerli iĢgücüne benzer özellikler kazanan göçmenler; zor, tehlikeli ve düĢük gelirli iĢleri yapmaktan kaçınmaya baĢlamaktadır. Özellikle Batı Avrupa ülkelerinde hem yüksek vasıflı iĢgücü için, hem de düĢük vasıflı iĢgücü için talep artmaktadır. Yerli iĢgücünün bu talebi karĢılaması bugünkü Ģartlarda mümkün değildir. ĠĢveren çevreleri yönetimlerden, iĢgücü açıklarının kapatılması için yeni iĢgücü politikalarının uygulanmasını istemektedir. Bu sorunlarla karĢılaĢan yönetimlerin en kolay ve hızlı çözümü, tabi ki göçmen iĢgücü temini olmaktadır.
Ülkeler vasıflı iĢgücü açığını, vasıfsız ve düĢük vasıflı iĢgücü açığına oranla daha zor kapatabilmektedir. Buradaki en büyük engel diplomaların denklik sorunudur. Özellikle Avrupa ülkeleri yeni düzenlemelerle bu sorunu çözmeye çalıĢmaktadır. Az geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerin yüksek vasıflı iĢgücünün göçünü kolaylaĢtıran pek çok düzenleme yapan ülkeler, kariyer olanakları ve ücret koĢulları itibariyle cazibe merkezi olmaktadırlar. Sunduğu imkanlar itibariyle ABD ise Avrupalı yüksek vasıflı iĢgücü için cazibe merkezidir.
Yönetimler, ihtiyaç duydukları göçmen iĢgücünü sağlamanın yollarını ararken, aynı zamanda ülkelerinin kamuoyunda siyasi tepki yaratmayacak, sosyo- kültürel ve toplumsal hayattaki dengeleri bozmayacak sistemler yaratmak zorunda kalmaktadırlar. Göçmenlerin toplumsal yaĢamdaki, siyasal alandaki ve iĢgücü piyasasındaki konumları ayrımcılık, dıĢlanma ve ırkçılık temelinde belirlenmektedir. Göç alan ülke hükümetleri bu toplulukların içinde bulundukları toplumla kaynaĢması için çeĢitli çalıĢmalar yürütmektedir. Bu çalıĢmaların sonucu olarak, artık ülkede doğmuĢ bulunan 2. veya 3. kuĢak göçmenlerin otomatikman yüksek vasıflı vatandaĢ olarak iĢgücüne katılması amaçlanmaktadır. Ancak göçmenlerin dinsel, kültürel ve sosyal özelliklerinden vazgeçip, içinde bulundukları toplumdan ayırt edilemez hale gelerek onunla benzeĢmesini öngören asimilasyon politikaları çoğunlukla baĢarısız olmuĢtur. Bunun sonucu olarak ta hükümetler, etnik ve kültürel farklılıkların tanındığı çokkültürlük politikasına yönelmiĢtir.
Tüm bu çabalara rağmen göçmenlerin iĢgücü piyasasındaki konumlarına bakıldığında, hala emek yoğun ve yerli iĢgücünün çalıĢmaya yanaĢmadığı iĢlerde istihdam edildiklerini görmekteyiz. ĠĢgücü piyasasındaki tabakalaĢma biçim değiĢtirerek de olsa varlığını sürdürmektedir. Bu tabakalaĢma ve ayrımcılık etnik toplulukların oluĢumunda ve göçmenlerin kendilerini içinde yaĢadıkları topluma ait hissetmemelerinde belirleyici önemdedir. Bu durum, göçmen gençler bulundukları ülke vatandaĢlığına geçseler bile değiĢmemekte ve vatandaĢlık hakkının kazanılmasının kendi baĢına eĢitsizliklerin aĢılmasında yeterli olmadığını ortaya koymaktadır.
VaroluĢundan itibaren sürekli kendini tamamlama ve daha iyiye ulaĢma amacındaki insanoğlu için karĢı konulamaz bir süreç olan göç, hızla küreselleĢen dünyada önüne geçilemez bir olgudur. Bu süreci yöneten ülkelerin belirlediği koĢullarda, istedikleri yönde, ihtiyaç olunan miktarda ve vasıfta iĢgücünün dünyada yer değiĢtirmesi engellenemez. AB ülkeleri ve ABD‟nin yönettiği bu süreç hem bu devletlerin ekonomilerinin büyümesini sağlamakta, hem de sosyal hayatın devamlılığını sağlamaktadır. Her ne kadar yasadıĢı göç ve kayıtdıĢı istihdamla mücadele ediliyor gibi gösterilse de, aslında yönetimler ihtiyaç olduğu için bu çarpıklıklara göz yummaktadır. Uluslararası iĢçi göçlerinin istihdam koĢulları, ücret düzeyleri ve iĢsizlik oranları üzerindeki etkisi geliĢmiĢ ülkeleri daha da zenginleĢtirirken, az geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkeleri, geliĢemez hale getirmektedir. Umutla ve arayıĢla göç eden kiĢiler, hiçbir zaman göç ettikleri ülkenin yerli halkıyla eĢit haklara sahip olamamakta, öteki yada etnik topluluk olarak kalmaktadırlar. ĠĢsiz sınıfı, nasıl kapitalizmin bir parçasıysa, iĢgücü göçleri de kapitalizmin bir parçasıdır. Bu kurulu düzende süreci yöneten ülkeler, iĢgücü arz eden ülkeleri ihtiyaçlarına göre sömürmeye devam edecekler.
KAYNAKLAR
ABADAN UNAT, Nermin. Bitmeyen Göç, Ġstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 30, 1.Baskı,Ġstanbul, Ekim, 2002.
ABADAN UNAT, Nermin. Göç ve GeliĢme: Uluslararası ĠĢgücü Göçünün
Boğazlıyan Ġlçesi Üzerindeki Etkilerine ĠliĢkin Bir AraĢtırma, A.Ü.S.B.F, Ġskan
ve ġehircilik Enstitüsü, Ankara, 1975.
AKGÜR, Zeynep Gökçe. Türkiye’de Kırsal Kesimden Kente Göç ve Bölgeler
Arası Dengesizlik, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1997.
AKKAYAN, Taylan, Göç ve DeğiĢim, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ġstanbul, 1979.
AKTAN, CoĢkun Can. GloballeĢme Fırsat mı, Tehdit mi? Zaman Kitap, Ġstanbul, 2004.
AKTAN, Can CoĢkun. Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Hak-ĠĢ Yayınları, Ankara, 2002.
AR, Kamil Necdet. KüreselleĢme Sürecinde Türkiye’de Ücretlerin GeliĢimi, Kamu-ĠĢ Yayınları, Ankara, 2007.
ARICI, Kadir. Avrupa Birliği Sosyal Güvenlik Hukuku, Kamu-ĠĢ Yayını, Ankara, 1997.
ATAMAN, Ceylan Berrin.ĠĢgücü Piyasası ve Ġstihdam politikalarının Temel
Prensipleri, ĠĢ ve ĠĢçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara, Siyasal
AWAD, Ġbrahim. The global economic crisis and migrant workers: Impact and
response.International Labour Organization, Second Edition, Geneva, 2009.
AYDOĞANOĞLU, Erkan. Uluslararası Emek Göçü, YasadıĢı Göç ve Göçmen
Ġstihdamı,2007.(http://www.emekdunyasi.net/ed/arastirmalar/593-uluslararasi- emek-gocu-yasadisi-goc-ve-gocmen-istihdami-1.EriĢim Tarihi:02.01.2011)
BALKIR, Canan. Uluslararası Emek Göçünün Ekonomik ve Sosyal Etkileri, Eylül, 2008, Antalya.
BAġEL, Halis. Sosyal Politika Açısından Ġç Göçler: Sivas’tan Ġstanbul’a Göç
Örneği,(YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġstanbul Üniversitesi, S.B.E.), Ġstanbul.
BAġTAYMAZ, Tahir. ĠĢportacılık: Günümüz Kentlerinde Cankurtaran Meslek, Endüstri ĠliĢkileri ve Ġnsan Kaynakları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, 2004.
BĠÇERLĠ, M.Kemal. ÇalıĢma Ekonomisi, Ġstanbul, 2005.
BĠLGĠN, Mehmet Hüseyin. Endüstri ĠliĢkilerinde DönüĢüm ve Yeni Eğilimler, Kamu-ĠĢ Yayınları, Cilt:6, Sayı: 2/2001.
BOZKURT, Veysel. KüreselleĢmenin Ġnsani Yüzü, Alfa yayınları, Ġstanbul, 2000.
CANLI, Murat. Mülteci, http://www.kafder.org.tr/jante.php?id=10, (EriĢim Tarihi: 02.01.2009).
CASTLES ve Miller. The Age of Migration , The Guildford Pres, New York & London, 2003.
CASTLES, Stephen. Here For Good: Western Europe’s New Ethnic Minorities, Pluto Pres, Londra, 1984.
CEĠSP, J . Refugees and the Global Politics of Asylum”, in Sarah Spencer(ed.): The
Politics of Migration: Managing Opportunity, Conflict and Change, Oxford:
Blackwell Publishing.,2003.
ÇAĞLAYAN, SavaĢ. Göç Kuramları,Göç ve Göçmen ĠliĢkisi, Muğla Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, sayı 17.
ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı DıĢ ĠliĢkiler ve Yurt DıĢı ĠĢçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü , Tüm Göçmen ĠĢçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının
Korunmasına Dair Uluslararası SözleĢme.
ÇAKIR, Özlem. Sosyal DıĢlanma, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı: 3, 2002.
ÇELĠK, Nuri. ĠĢ Hukuku Dersleri, Beta Yayınları, Ġstanbul, 2000.
DEMĠR, Fevzi. Yargıtay Kararları IĢığında ĠĢ Hukuku ve Uygulaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, Ġzmir, 2003.
DERELĠ, Toker. KarĢılaĢtırmalı Açıdan Emek Piyasalarında Modern Ġstihdam
Kurumlarının Rol ve ĠĢlevleri, ĠĢ ve ĠĢçi Bulma Kurumu Hizmet EtkinleĢtirme
Semineri, ĠĠBK Yayın No:261, 1991.
DĠNÇKOL, Abdullah. Ġnsan Hakları ve KüreselleĢme, Maltepe Üniversitesi, Felsefe SöyleĢileri, 2004.
DPT, 8. BYKP: Gelir Dağılımının Ġyilestirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, DPT Yayınları, 2001.
DURUL, Ferzan. KüreselleĢme ve Ġnsan Hakları, Toroslu Kitaplığı, 1. Basım, Ġstanbul, ġubat, 2008.
ENGĠN, Yusuf. Sendikacılık-Sivil Toplum ve Yeni DuruĢlar, Öz Ġplik-ĠĢ Sendikası, Eğitim Yayınları.
ERBAġ, Hayriye. Küresel Kriz ve MarjinalleĢme Sürecinde Göç ve Göçmenler, Doğu Batı DüĢünce Dergisi, Sayı:18.
ERBAY, Yusuf. Kavram Olarak KüreselleĢme, Milli Kültürler ve KüreselleĢme, Türk Yurdu Yayınları, Ankara, 1997.
ERDUT, Tijen. ÇalıĢma YaĢamında Esneklik ve KuralsızlaĢtırma, TÜHĠS Yayınları, Kasım, 2003.
ERDUT, Zeki. ÇalıĢma Hayatında Esneklik Semineri, Tisk Yayınları, Ġstanbul, 1999.
ERDUT, Zeki. Rekabetin ĠĢgücü Piyasasına Etkisi, Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu ĠĢverenleri Sendikası (TÜHĠS), Yayın No 29, Ġzmir, 1998.
ERDUT, Zeki. Uluslararası Sosyal Politika ve Türkiye, Dokuz Eylül Yayınları, Ġzmir, Ocak, 2002.
ERSUN, C. Orhan ve Arzu Gökalp. Göçmen ĠĢçi Kavramı ve Göçmen ĠĢçilerin ĠĢ
Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği, ÇalıĢma ve Toplum Dergisi, 2011, sayı:1.
ETÖZ, Zeliha ve Nilay Çubuk. Bölgesel ĠĢgücü Ġzleme Kaynakları, ĠĢ ve ĠĢçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara, Siyasal Yayıncılık, 1999.
FĠġEK, A.Gürhan. Güvence ve Sağlık, ÇalıĢma Ortamı Dergisi, Sayı:2,1992. GENÇLER, Ayhan. Avrupa Birliği’nin Göç Politikası, Sosyal Siyaset
Konferansları (Prof. Dr. Turan Yazgan‟a Armağan) ,49. Kitap, Ġstanbul Üniversitesi Ġktisat Fakültesi Yayını, Ġstanbul, 2006.
GIDDENS, Anthony. Elimizden Kaçıp Giden Dünya, Alfa Basım Yayın, Ġstanbul, 2000.
GIDDENS, Anthony. Üçüncü Yol, Birey Yayıncılık, Ġstanbul, 2000.
GĠTMEZ, Ali. DıĢ Göç Öyküsü, Maya Matbaacılık, Ankara, 1979.
GÖKTÜRK, Atilla ve Sevilay Kaygalak. Göç ve KentleĢme, Sosyal Hizmet Sempozyumu, Ankara, 1999.
GÜNDOĞAN, Naci. ÇalıĢan Yoksullar, Anadolu Üniversitesi Yayınları No.1727, EskiĢehir, 2007.
GÜNDOĞAN, Naci ve Kemal Biçerli. ÇalıĢma Ekonomisi, T.C Anadolu Üniversitesi Yayını No:1461, 2. Baskı, EskiĢehir, Eylül, 2004.
GÜNDOĞAN, Naci. Hizmetler Sektöründe istihdam, Kamu- ĠĢ Hukuku ve Ġktisat Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, 2002.
HYMAN, Richard. The European Union, Economic Globalisation and Industrial
Relations, Türk Endüstri ĠliĢkileri Derneği, 4. Ulusal Endüstri ĠliĢkileri Kongresi,
Kamu-ĠĢ Yayını, Ankara, 1995.
ĠBB APK Daire BaĢkanlığı AraĢtırma Müdürlüğü, “ Ġstanbul’a Muhtemel Göç
Dalgaları”, Gökçe Ofset, 2004.
ĠÇDUYGU, Ahmet. Çok Kültürlülük, Türkiye VatandaĢlığı Kavramı Ġçin
Toplumsal Bir Zemin, Türkiye Günlüğü Dergisi, Sayı:33, Mart-Nisan, Ankara,
ĠçiĢleri Bakanlığı, Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığı, Göçmen Kaçakçılığı ve Ġnsan
Ticaretinin Küresel Boyutu, 2005.
ĠNCE, Murat. Elektronik Devlet, DPT, Ankara, 2001.
International Organization for Migration, Protection Schemes for Victims of
Traffiking: In Selected EU Members Countries, Candidate and Third Countries,
Geneva, 2003.
IOM, Intenational Migration: The Human Face of Globalisation, OECD, 2009.
ĠYĠDOĞAN, Saadet. Hizmetler Sektörü: Büyümenin Yeni Platformu, Uluslararası Ekonomi Kongresi, Ankara, 2001.
JAMROZĠK, Adam ve Luisa Nocella. The Sociology of Social Problems, Cambridge University Press, 1998.
KAPAR, Recep. Sendikal Notlar, Kasım 2005.
KAPAR, Recep. Sosyal Korumanın ĠĢgücü Piyasasına Etkisi, BirleĢik Metal-ĠĢ Yayınları,2008.
KAPAR, Recep. GeliĢmiĢ Ülkelerde Enformel Ġstihdamın Boyutları, Tes-ĠĢ Dergisi, 2006, s.51.http://www.scribd.com/doc/24750554/Tes-is-Dergisi-Kayitdisi- Istihdam-Dosyasi-2006 .(EriĢim Tarihi: 12.10.2010)
KAPAR, Recep. Sosyal Adalet Ġçin Daha Fazla Sosyal Koruma, II. Ulusal Sosyal Politika Kongresi (24–26 Kasım 2006), Ankara.
KAPLAN, AyĢegül. Küresel Çevre Sorunları ve Politikaları, Mülkiyeliler Vakfı Yayınları, Ankara, 2000.
KARPAT, Kemal. KentleĢme ve Ġnsan: KentleĢme Sürecinde Ġnsan Tutum ve
DavranıĢlarında Meydana Gelen DeğiĢmeler, Ankara, TODAĠE Yayını, No:175,
1976.
KARTAL, S.Kemal. Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de KentleĢme, Ankara, Adım Yayıncılık, 1992.
KAYIKÇI, Murat . Gecekondu Olgusunun Yeniden Ele AlınıĢı ,Türk Ġdare Dergisi, http://birimweb.icisleri.gov.tr/tid/dergi/443_105_118.doc(EriĢim Tarihi:16.11.2007).
KEELY, Brian. International Migration: The Human Face of Globalisation, OECD Summuries, 2009.
KELEġ, RuĢen. KentleĢme Politikası, Ankara, Ġmge Kitabevi, 4. Baskı, 1997.
KIRAL, Halis. Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Ülkemizde Yabancı Kaçak ĠĢçilikle
Mücadelede Alınan Önlemler, Bütçe Dünyası Dergisi. C. 3, Sa: 28, KıĢ 2008.
KIRAL, Halis. Türkiye’nin Yabancı Personel Ġstihdamı Politikasının
Değerlendirilmesi, Bütçe Dünyası Dergisi. C. 2, Sa: 24, KıĢ 2007.
KIRAL, Halis. Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Ülkemizde Yabancı Kaçak ĠĢçilikle
Mücadelede Alınan Önlemler, Bütçe Dünyası Dergisi, C. 3, Sa: 28, KıĢ 2008.
KIRLI, Özlem. YasadıĢı Göç Sorunu, Uluslararası Davraz Kongresi Bildirileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Yayını, Isparta, 24-27 Eylül 2009.
KUTLU, Erol. Uluslararası ĠĢgücü Hareketi Teorisi Çerçevesinde Türkiye’den
Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 656, Anadolu Üniversitesi Basımevi, EskiĢehir,1992.
LAZCKO, Frank. Assessinng the Tsunami’s Effects on Migration, International Organization for Migration, 2005.
LORDOĞLU, Kuvvet. EsnekleĢme EnformelleĢme, Petrol - ĠĢ 97 - 99 Yıllığı, Türkiye Petrol, Kimya ve Lastik ĠĢçileri Sendikası, Ġstanbul, Mart 2000.
MUTLU, Kahya. YasadıĢı Göçün Siyasi, Ekonomik ve Sosyal Nedenleri, Avrasya Dosyası, 2003, Cilt:9, S.2.
MUTLUER, Mustafa. Türkiye’ye Yönelik Yabancı Göçü ve Yabancılara Mülk
SatıĢı, Ege University 10th International Cultural Studies Symposium, When Away
Becomes Home: Cultural Consquences of Migration , Ġzmir.
MUTLUER, Mustafa. Uluslararası Göçler ve Türkiye: Kuramsal ve Ampirik Bir
Alan AraĢtırması, Çantay Kitabevi, Ġstanbul, 2003.
OECD ,International Trade Statistics, Paris, 27 January 2010.
OECD, Trends in International Migration, Annual Report 2002, Edition, Paris, 2003.
ÖZġUCA, Nerife Türcan. Teknolojik GeliĢme ve Ġstihdam, ĠĢ ve ĠĢçi Bulma Kurumu Ġstihdam Dergisi, Sayı:18, 1995.
PARASIZ, Ġlker. Modern Emek Ekonomisi , Ezgi Yayınları, Bursa, 2002.
PUR, Necla. Uluslararası ĠĢgücü Hareketleri ve Türkiye, Ġstanbul Matbaası, Ġstanbul,1974.
SAPANCALI, Faruk. Sosyal DıĢlanma, Dokuz Eylül Yayınları, 2005.
SAPANCALI, Faruk. Yeni Dünya Düzeni ve Küresel Yoksulluk, Dokuz Eylül Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt3, Sayı: 2, Nisan-Haziran 2001.