1. BÖLÜM
9.6. Devletin Sunduğu Ayni Desteklerden Yararlanma
Devletin doğrudan desteklerinde ortaya çıkan bazı sorunlara yukarıda değinilmişti. Aynı şekilde ayni yardımlarda da sorunların olduğu yapılan mülakatlarda tespit edilmiştir:
“SYDV yardımları maddi durumu olmayan aileler için oldukça önemli, çünkü insanlar ge-çimini sağlıyor, oğlunu askere gönderebiliyor, evlendirebiliyor vs. Ancak yalan beyanda bulunulduğu için devlet yardımlarının dağılımı adil olmuyor. SYDV ekipleri yerinde haneyi görse bile köylü birbirini tutuyor ve yalanını destekliyor.”219
218 E. T., Iğdır KOSGEB Müdürü, Mülakat: Ömer Çaha ve Oğuzhan Altınkoz, 10 Temmuz, 2017.
219 Tuzluca Odak Grup Toplantısı, Mülakat: Adem Çaylak, 10 Ağustos 2017.
Diğer taraftan devlet yardımlarının adaletli dağıtılmadığına dair kanaatler de söz konusudur. Katı-lımcılardan birinin şu ifadeleri bu bağlamda dikkat çekicidir: “Devlet yardımları ihtiyaç sahiplerine kısmen adaletli dağıtılıyor. Örneğin Sağlık Bakanlığı ihtiyacı olmayan, tanıdığı olan kişilere bisiklet dağıtmış.”220 Aynı şekilde bir sivil toplum kuruluşu yöneticisi “Yardımlar etkili bir şekilde dağıtılıyor mu?” sorusuna, “Biz, tarafsız ama ihtiyaç sahibi olan hiçbir kadına yardım alamadık. Daha çok tanı-dıklar arasında paylaşılan yardımlar oluyor” şeklinde cevap vermiştir.221 Kağızman’da araştırmaya katılan bir katılımcı benzer biçimde serzenişte bulunmuştur: “Devletten hiç destek almıyoruz. Sa-dece köye eskiden kömür gelirdi; artık o da gelmiyor. Bizim köyde en az 350 kişi vardır. Destekler-de muhtarın tanıdığı olmak önemlidir.”222
Yapılan mülakatlarda, devletin sunmuş olduğu desteklerin halkı çalışmaktan kaçınmaya, rahatlığa sevkettiği noktasına dikkat çekilmiştir. Bir kadın girişimci kendisiyle gerçekleştirilen mülakatta bu duruma şöyle dikkat çekmiştir: “Bence yoksulluk değil de tembellik yaygınlaşıyor. Alınan yardımlar insanları tembelliğe yönlendiriyor. Düşünün Ağrı’da aylık 800 lira vermemize rağmen çocuğumu-za bakacak bakıcı bulamıyoruz.”223 Aynı noktaya başka bir mülakatta yine dikkat çekilmiştir. Sor-muş olduğumuz, “Devletten alınan nakdi ve ayni yardımları doğru buluyor musunuz?” sorusuna şu yanıt alınmıştır:
“Ben ona çok karşıyım. Doğru bulmuyorum. İnsanları rahata alıştırıyor. İş beğenmiyorlar.
Hasta ve yaşlı bakım kursu düzenledik. Bir vatandaş geldi, yatalak babası için. 3.500 TL maaş verecek. Ama kimse gitmedi. Devlet zaten bana para veriyor dedi. Gidip hasta altı mı temizleyeceğim diye kimse gitmedi. Etkili ve adil dağıtıldığına da inanmıyorum. Ah-bap çavuş ilişkileri var. Giresunlu biri geldi devlet desteğiyle tekstil atölyesi açtı. Kadın, işçi bulamadı ve kapattı gitti. En büyük sıkıntısı işçiydi. 30 kişilikti, 150’ye çıkaracaktı. Ama kapattı. Haftada 1 tır eşofman gidiyordu. Yurtdışına satıyordu. 1,500 TL veriyordu ama işçi bulamayınca kapattı.”224
Diğer bir mülakatta ise yoksulluğun arttığına yapılan bir vurgu dikkat çekmektedir: “Yoksulluk ar-tıyor. 10 bin müracaat var bu sene. Eskiden 6-7 bin idi. Hak etmediği halde başvuran çok. Mütevelli Heyeti kararına göre hareket ediyoruz. İhtiyacı olan da olmayan da alıyor.”225
220 O.A., Iğdır Esnaf Ve Sanatkarlar Odası Sicil Memuru, Mülakat: Adem Çaylak, 09 Ağustos 2017 221 B.A., KAMER Ağrı Şube Başkanı, Mülakat: Havva Çaha ve Ömer Çaha, 21 Temmuz 2016.
222 Kağızman Park Odak Grubu, Mülakat: Havva Çaha ve Gözde Özer 08 Ağustos 2017
223 D.Ö.Ö., Ağrı Girişimci İşkadınları Derneği Dernek Başkanı, Mülakat: Havva Çaha ve Ömer Çaha, 21 Temmuz 2016.
224 N.Y., Ardahan Halk Eğitim Müdürü, Mülakat: Adem Çaylak, Mukadder Yardımcıel, 11 Ağustos 2017.
225 M. E., Sarıkamış SYDV Çalışanı, Mülakat: Havva Çaha ve Gözde Özer, 08 Ağustos 2017.
Mülakatlarda dikkat çekilen konulardan birisi de doğrudan parasal destekten ziyade istihdam ya-ratıcı desteklerin artırılmasıdır: “Bence doğrudan gelir desteği, yani yardımlar mantıklı değil. Üre-time teşvikle destek olunmalı. Ayni belki olabilir de nakdi yardımları doğru bulmuyorum. Zaten yardımlar da çok objektif dağıtılmıyor. Bunu istismar edenler var.”226
Devletten alınan yardımların dağılımına baktığımızda Tablo 9.25’de gösterildiği gibi, en çok ya-kacak ve kömür yardımı (%29) alındığı görülmektedir. Kömürü ise yiyecek ve gıda (%5,8) takip etmektedir. Kıyafet giysi ve beyaz eşya yardımının yüzde bir düzeyinde ve aşağısında olduğu gö-rülmektedir. Yiyecek ve gıda malzemelerinin ikinci sırada dağıtılan ürün olmasının bir nedeni de Ramazan ayında özellikle yiyecek ve gıda yardımlarının yapılmış olmasıdır.
Kömür yardımının SYDV’ler aracılığıyla dağıtıldığı bilinmektedir. Ülkemizin kömür açısından zen-gin olması, yakacağın ilk yardım malzemesi olarak dağıtılmasını hükümetler açısından kolaylaş-tırmaktadır. Kars’ın Sarıkamış ilçesinde görüştüğümüz SYDV yetkilisi her yıl yaklaşık 8 bin aileye kömür dağıttıklarını bildirmiştir.227
Tablo 9.22: Şimdiye kadar devletten aşağıdakilerden herhangi birini aldınız mı?
Evet Hayır
Yakacak/Kömür 29,0 71,0
Yiyecek/gıda 5,8 94,2
Beyaz eşya ,5 99,5
Kıyafet/giysi 1,1 98,9
Devletten alınan yardımların eğitim ve yaş düzeyindeki dağılımlarına baktığımızda, neredeyse her eğitim düzeyindeki kadınların yiyecek-gıda mallarından yardım olarak aldıkları söylenebilir. Ama en çok, okumayanların (%8,1) yiyecek-gıda aldığı görülürken, en düşük üniversite mezunlarının aldığı (%3,3) söylenebilir
Yapılan yardımların yaş düzeyindeki dağılımına bakıldığında, Tablo 9.23’te gösterildiği üzere, il-ginç bir şekilde yakacak-kömürün en az yaşlı yaş grubu tarafından alındığı (%22,8) görülmektedir.
Ayrıca yiyecek-gıda ürünlerinde de yaşlı yaş grubundakilerin en az yardım aldığı (%4,9) dikkat çekmektedir.
226 L.A., Kars KOSGEB Müdürü, Mülakat: Adem Çaylak, Oğuzhan Altınkoz ve Gözde Özer, 07 Ağustos 2017.
227 M. E., Sarıkamış SYDV Çalışanı, Mülakat: Havva Çaha ve Gözde Özer, 08 Ağustos 2017.
Tablo 9.23: Şimdiye kadar devletten aşağıdakilerden herhangi birini aldınız mı?
EĞİTİM Okumadı İlk+Orta Lise Üniversite
Evet Hayır Evet Hayır Evet Hayır Evet Hayır
Yakacak, kömür 36,8 63,2 32,5 67,5 22 78 16,3 83
Yiyecek, gıda 8,1 91,9 5,9 94,1 5,1 94,9 3,3 96,7
Beyaz eşya ,5 99,5 ,4 99,6 ,9 99,1 ,2 99,8
Kıyafet, giysi 1,9 98,1 ,9 99,1 1,2 98,8 ,5 99,5
YAŞ
Genç Orta Olgun Yaşlı
Yakacak, kömür 29,5 70,5 28 72 30,7 69,3 22,8 77,2
Yiyecek, gıda 6,6 93,4 4,6 95,4 6 94 4,9 95,1
Beyaz eşya ,7 99,3 100 ,4 99,6 1,2 98,8
Kıyafet, giysi 1 99 1,3 98,7 1,2 98,8 ,8 99,2
Devletten alınan yardımların iller bazında dağılımına bakacak olursak, Ağrı bütün yardım ürün-lerinde en çok desteği gören il konumundadır. Kars ve Ardahan’ın yardım alma oranları hemen hemen aynıyken, yardımlardan en az yararlanan ilin bütün yardım malzemeleri düzeyinde Iğdır olduğu anlaşılmaktadır.
Tablo 9.24: Şimdiye kadar devletten aşağıdakilerden herhangi birini aldınız mı?
Ağrı Ardahan Iğdır Kars
evet hayır evet hayır evet hayır evet hayır
Yakacak/Kömür 41,1 58,9 24,8 75,2 16 84 27,3 72,7
Yiyecek/gıda 9,2 90,8 4,2 95,8 3,9 96,1 4,3 95,7
Beyaz eşya 0,8 99,2 ,07 99,3 0,1 99,1 0,2 99,8
Kıyafet/giysi 2,0 98,0 1,0 99,0 0,4 99,6 0,6 99,4
Devletten alınan yardımlarla eğitim düzeyi arasındaki bağlantıya bakılacak olursa, eğitim düze-yi ile devletten kömür, giyecek yardımı almak arasında anlamlı bir farlılık saptanırken (P=,000), kıyafet ve beyaz eşya yardımı almak ile eğitim düzeyi arasında bir ilişki saptanamamıştır. Devlet yardımlarıyla yaş düzeyleri arasındaki bağlantıya baktığımızda ise, yakacak kömür ve kıyafet-giysi yardımı almakla yaş arasında anlamlı bir farklılık tespit edilirken (P=,000), aynı ilişki yiyecek-gıda ile beyaz eşya yardımlarında bulunamamıştır. Devletten yardım almayla bulunulan il arasında an-lamlı bir farklılık, yakacak-kömür, kıyafet-giysi ve yiyecek-gıda arasında kurulmuştur. Fakat aynı farklılık beyaz eşya yardımlarında anlamlı bulunamamıştır.