Devlet Personel Dairesinin / Başkanlığının Kurulması

27 Mayıs 1960 darbesinden sonra, 1961 Anayasası, Türk idaresine yeni esaslar getirmiş, kamu personel düzeni açısından da önemli değişikliklere imza atmıştır. Askeri müdahalenin ardından kurulan Milli Birlik Komitesi yabancı uzman raporlarında20

kurulması önerilen ve uzun zaman beklenen merkezi personel dairesini kurmuştur.

20 Barker, Martin-Cush, Leimgruber ve Chailloux-Dantel Raporları merkezi bir personel dairesinin kurulmasını önermişlerdir.

Devlet Personel Dairesi, 13 Aralık 1960 tarih ve 160 sayılı Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkında Kanun21

ile kurulmuştur. Kanun Tasarısı, o güne kadar personel işlerinden de sorumlu tutulan Maliye Bakanlığı’nca hazırlanmış ve Başbakanlığa sunulmuş ve Milli Birlik Komitesi Hükümetince de kabul edilerek kurulmuştur.

Güler’e göre Devlet Personel Dairesi’nin kurulması kamu personel sistemi yönetiminde önemli bir değişikliğe gidilmesi demektir. Çünkü sistem artık, Frankofon Maliye Bakanlığı odaklı bir sistemden Anglosakson merkezi personel örgütü odaklı bir modele kaymıştır (Ayman Güler, 2005: 219).

Kanunun gerekçesinde, Devlet Personel Dairesinin kuruluş amacı, kamu çalışanlarına hizmetleri ile orantılı maaş ödenmesi ve nesnel ölçütlere göre belirlenmesinin sağlanması, kadroların tarafsız ve yetkili bir organ olan DPD’nin incelemesinden sonra onaylanması suretiyle aynı görevler için farklı derecelerin belirlenmesini önlemek, ücretleri günün koşullarına göre düzenlemek ve bozuk olan ücret dengesini düzeltmek olarak belirtilmiştir.

Kurulan Devlet Personel Dairesi şu görevleri yerine getirmekle görevlendirilmiştir; memuriyet ve hizmetleri gruplandırmak, böylece kurumların eş değerdeki işleri için eşit işe eşit ücret ilkesini hayata geçirmek, memur, hizmetli, kadro unvanlarını tek biçimleştirmek; işe alma ve yükseltmelerde gerekli yeterlilik koşullarını belirlemek; çalışma koşullarının ussallaştırılması için gerekli teknikleri belirlemek; ülke genelinde yaşanan gelişmeleri izleyerek maaş, ücret ve toplumsal haklarda yapılması gereken iyileştirmeleri yapmak, kamu görevlilerine ilişkin sayısal verileri toplamak, kamu görevlilerinin hak ve sorumluluklarını belirlemek, uygulanacak disiplin düzenin belirlemek, hizmet içi eğitim için teknik belirlemek, ödüllendirme ile ilgili konuları incelemek ve Başbakanlıkça verilecek diğer işleri görmek şeklinde özetlenebilir (Güler, 1988: 85).

Kuruluş amacı kamu personel reformunu gerçekleştirmek olan Devlet Personel Dairesi, kendisinden beklenen performansı gösteremediğinden, kamu personel reformunun gerçekleştirilebilmesi için Devlet Personel Dairesinin yeniden düzenlenmesi gerektiği düşüncesi düşünülüyordu (www.dpb.gov.tr, 2012).

Devlet Personel Dairesinin reorganizasyonu hakkında ilk resmi görüş 1973 yılı İcra Planında ve takibinde icra planlarında da ifade edilse de en önemli adım IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile atılmıştır. Planda; yeniden düzenleme çalışmalarında idari yapının komple gözden geçirilmesi, temel politikalar doğrultusunda çalışmaların yönlendirilmesi, bu amaç için kurumlara teknik yardımlar yapılması, çalışmaların izlenmesi, değerlendirilmesi, yapılmayan kamu hizmetlerinin tespit edilmesi ve görevlerin daha etkili bir şekilde gerçekleştirilmesi için Devlet Personel Dairesinin yeniden düzenlenmesi öngörülmüştür. Bu çalışmalar ile daha işlevsel hale gelmesi ve merkezi kamu yönetiminin geliştirme birimi niteliği kazandırılması amaçlanmıştır. Amaçlanan düzenlemeler hayata geçirilinceye kadar geçen sürede Devlet Personel Dairesi, kamu yönetimini yeniden düzenlemeye ilişkin çalışmalarda Devlet Planlama Teşkilatı’nın sorumluluğunda işbirliği yapacaktır (www.dpb.gov.tr, 2012).

12 Eylül 1980 darbesinden sonra yönetimi elinde bulunduran Milli Güvenlik Konseyi, daha önceden belli bir ivme kazanan personel reformunu gerçekleştirme ve Devlet Personel Dairesinin yeniden düzenlenmesi çalışmalarını hızlandırmak istemiştir. Bu maksatla 46. Hükümet programında, Türk kamu yönetiminin bütünüyle gözden geçirilmesi, kısa zamanda pratik düzenlemelerin yapılması, kamu hizmeti sunumunda neden olan aksamaların tespit edilerek en kısa sürede bunların giderilmesi, basit sade ve pratik yöntemler geliştirilerek kamu hizmetinin sunumunun gerçekleştirilmesini öngörmüştür (www.dpb.gov.tr, 2012; Güler, 1988: 93).

Sözü edilen amaçların gerçekleştirilmesi için; Devlet Personel Dairesi uzmanları, bakanlık ve kurum temsilcilerinden oluşan Kamu Yönetimini Yeniden Düzenleme Komisyonu oluşturulmuş ve komisyon bir rapor hazırlamıştır. Rapor, kamu yönetiminin sunumunda sorun tespiti ve çözüm önerileri geliştirmeye çalışmıştır (www.dpb.gov.tr, 2012). Rapora göre; Devlet Personel Dairesi fonksiyonlarını kaybetmiş durumdadır. Maliye Bakanlığı personel sorunlarına müdahale etmiş ve bizzat merkezi personel organı haline gelmiştir. Bu yönden DPD vasat ölçüde bile sorumluluklarını yerine getirememektedir. Kararlarını yürütememektedir, aldığı kararlar istişare niteliğinde olup Bakanlar Kurulu onayına tabidir. Karar yetkisi yoktur. Başkanın rolü biçimsel nitelikte kalmaktadır. Karar mekanizması yavaş işlemekte, örgütlenme, çalışma tarzı yetersiz

kalmakta ve daire ekip çalışmalarından yoksundur (Kamu Yönetimini Yeniden Düzenleme Komisyonu: 1982, s. 34’ten aktaran Güler, 1988: 95).

Komisyon çözüm önerisi olarak; güçlü bir merkezi örgüte olan ihtiyacın o güne kadar geçirilen denemelerle sabit olduğunu, kurulacak olan örgütün tek başlı olması gerektiği, Başbakanlık’a müsteşarlık vasıtasıyla bağlı olması gerektiği düşüncesindedir. Ayrıca örgütle diğer kamu kurumlarıyla kuruluşlarının görevli birimleri arasında belli konularda, teknik düzeyde işlevsel ilişki kurulması gerektiğini ayrıca DPB’nın sözleşmeli personel çalıştırılabilmesine olanak tanınmasını önermektedir (Kamu Yönetimini Yeniden Düzenleme Komisyonu: 1982, s. 34’ten aktaran Güler, 1988: 95). Komisyonun önerilerinin yerine getirilmesi maksadıyla, 17.06.1982 tarih ve 2680 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Kuruluş, Görev ve Yetkilerinin Düzenlenmesi ile hususunda Bakanlar Kurulu’na 18 ay geçerlilik süresi olan Yetki Kanunu ile yetki verilmiştir. Yetki Kanunu ile Bakanlar Kurulu, kamu hizmetlerinin düzenli, süratli, etkin, verimli ve ekonomik şekilde yürütülmesi için Kanun Hükmünde Kararname çıkarabilmesi amaçlanmıştır. Söz konusu yetki Kanunun geçerlik süresi 02.12.1984 tarih ve 2967 sayılı Kanun ile 6 ay daha uzatılmıştır. Süresi içinde birçok Kanun Hükmünde Kararname çıkaran Bakanlar Kurulu, 08.06.1984 tarih ve 217 sayılı Devlet Personel Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmüne Kararname’yi çıkararak 1973 yılı sonrası İcra Planlarında ve IV. Beş Yıllık Kalkınma Planında bahsi geçen Devlet Personel Dairesinin reorganizasyonunu gerçekleştirmiştir (www.dpb.gov.tr, 2012). Böylece Başkanlık, ana hizmet, danışma ve yardımcı birimlerden oluşan Devlet Personel Bakanlığı kurulmuştur.