Denemelik “Bilişim Teknolojilerine Yönelik Tutum

Denemelik ölçek formu 2011–2012 eğitim öğretim yılı ikinci yarıyılında Malatya ili sınırları içerisinde yer alan Rahmi Akıncı İlköğretim Okulu, Polis Amca İlköğretim Okulu, Gazi İlköğretim Okulu, Türkiyem İlköğretim Okulu ve Mehmet Topsakal ilköğretim okulunda öğrenim gören 293 ilköğretim 8. sınıf öğrencisine uygulanmıştır. Yapılan ilk pilot uygulama sonucunda elde edilen ölçek formları arasından eksik ya da rastgele doldurulan 16 ölçek uygulamaya dahil edilmemiştir. Bu uygulamalar tamamlandıktan sonra geriye kalan 277 öğrenciden elde edilen veriler üzerinden araştırmaya devam edilmiştir.

AFA öncesinde, verilerin faktör analizine uygunluğu Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett’s Test of Sphericity testiyle incelenmiştir. Elde edilen değerlere göre (Kaiser-Mayer-Olkin=0,745, Barlett’s Test of Sphericity=768,347, df=136, sig=,000) verilerin faktör analizi için uygunluğu belirlendikten sonra açımlayıcı faktör analizine geçilmiştir. “Kaiser-Meyer-Olkin testi sonucunda, değerin 0,50’den düşük olması halinde faktör analizine devam edilemeyeceği yorumu yapılır” (Çokluk ve diğerleri, 2010: 207). Bilişim Teknolojilerine Yönelik Tutum Ölçeğinin KMO değeri 0,740 olduğundan faktör analizine devam edilmiştir. Açımlayıcı faktör analizinde, yaygın kullanılan tekniklerden biri olan temel bileşenler analizi kullanılmıştır.

Analizden elde edilen faktörlerde “bağımsızlık, yorumlamada açıklık ve anlamlılık”

sağlamak için yaygın bir döndürme tekniği olan Varimaxtan yararlanılmıştır (Büyüköztürk, 2007: 126).

Faktörlerin oluşturulmasında; faktör yük değerinin .30 ya da daha yüksek olması ve her bir faktörün özdeğerinin en az 1 olması (Büyüköztürk, 2007) ve bunun yanında her bir faktöre yüklenen maddelerin anlam ve içerik açısından birbiri ile tutarlı olması (Çeçen, 2006: 105) ölçütleri dikkate alınarak yapılmıştır.

Yapılan ilk açımlayıcı faktör analizi sonucunda belirtilen ölçütlere uymayan toplam 38 madde ölçekten çıkartılmıştır (1, 2, 3, 4, 5, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 17, 19, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 38, 39, 40, 41, 42, 44, 46, 49, 51, 53, 54, 55) Elde edilen ölçeğe ilişkin AFA sonuçları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

güvenirlik analizi sonuçları

MADDELER

Faktör ortak varyansı Faktör 1 Faktör 2 Faktör 3 Faktör 4 Düzeltilmiş madde- toplam korelasyon katsayıları

Bilgisayarlar her yönden iyi birer arkadaştır. (22) .602 .753 .675 İnternet bireyin sosyalleşmesinde vazgeçilmez bir araçtır.

Bilişim teknolojileri ile ilgili herhangi bir programı sonuna kadar ilgiyle izlerim.(50)

.586 .762 .644

Bilişim teknolojileri ile ilgili haberleri dinlemek/okumak bana keyif verir. (47)

.573 .749 .646

Bilişim teknolojisi ile uğraşan insanların çok zeki olduğunu düşünüyorum. (43)

.450 .636 .571

Bilişim teknolojileri ile ilgili meslekleri edinen kişiler bence saygıdeğer insanlardır. (37) bir şeyler öğreneceğim diye zaman harcayamam.* (6)

.793 .793 .682

Bilişim teknolojisi ile ilgili sohbetler bana sıkıcı gelir.*

(18)

İnternetten bir bilgiyi araştırmak bana karmaşık gelir. * (35)

.471 .673 .586

*Olumsuz Maddeler

Barlett’s Test Of Sphericity=987,649; p=.00 Faktör 1 Faktör 2 Faktör 3 Faktör 4

Özdeğer 3,175 2,374 1,773 1,340

Varyans açıklama oranı (%) Toplam= 50,955 18,67 13,96 10,42 7,885

Cronbach alfa .775 .771 .784 .796

Faktör yük değeri .30’un altında olan değerler alınmamıştır.

“Bir faktörün özdeğeri, faktörle orijinal değişkenler arasındaki ilişkinin gücünü yansıtır. Özdeğerler, faktörlerce açıklanan varyansı hesaplamada ve faktör sayısına karar vermede kullanılır” (Çokluk ve diğerleri, 2010: 192). “Faktör analizinde, sadece özdeğerleri bir ve birin üzerinde olan faktörler kararlı olarak kabul edilir” (Köklü, 2002 ve Pedhazur ve Pedhazur Schmelkin, 1991’den aktaran Çokluk ve diğerleri, 2010: 192).

Bu açıklamaya bakılarak dört faktörlü ölçeğin özdeğerleri 1’in üzerinde olduğundan kararlı olarak kabul edilebilir.

Varyansın açıklama oranına bakıldığında; Scherer, Wiebe, Luther ve Adams, 1988’e göre, “Varyansın açıklama oranına bakıldığında; Sosyal bilimlerde çok faktörlü ölçeklerde açıklanan varyansın %40 ile %60 arasında olması yeterli olarak kabul edilir”

(Tavşancıl, 2005’den aktaran Çokluk ve diğerleri, 2010: 197). Bu çerçevede, tanımlanan faktörün, toplam varyansa yaptığı açıklama oranının %50,955 olması yeterli görülmektedir. Bilişim teknolojilerine yönelik tutum ölçeğinde faktör yüklerinin .421 ile .793 arasında değişmektedir. Comrey ve Lee (1992) göre ise yük değeri ile ilgili açıklamasına bakılarak yük değerlerinin araştırma kapsamına dahil edilmesi gereken maddeler olduğunu söyleyebiliriz (Akt. Çokluk ve diğerleri, 2010).

Yapılan AFA sonucunda 17 maddeden oluşan 4 faktörlü bir yapıya sahip olan ölçekte maddelerin faktörlere dağılımı içerik açısından analize tabi tutulmuş ve faktörler isimlendirilmiştir. Birinci faktörde bulunan 5 madde de bilişim teknolojilerine yönelik bir bağımlılık ve vazgeçilmezlik söz konusu olduğundan bu faktör Bilişim Teknolojilerine Yönelik Bağımlılık olarak isimlendirilmiştir. İkinci faktörde yer alan 5 madde ise bilişim teknolojilerine yönelik bir ilgi ve önemseme söz konusudur. Bu nedenle de bu faktör Bilişim Teknolojilerine Yönelik İlgi olarak isimlendirilmiştir.

Üçüncü faktörde bulunan 4 madde bilişim teknolojilerini önemsememe ve ilgisizlik söz konusu olduğundan bu faktör Bilişim Teknolojilerini Yönelik İlgisizlik olarak isimlendirilmiştir. Dördüncü faktörde yer alan 3 madde ise bilişim teknolojilerine ilişkin

kaygı, korku ve endişelenme söz konusu olduğundan bu faktör ise Bilişim Teknolojilerine Yönelik Kaygı olarak isimlendirilmiştir.

Sonuç olarak elde edilen Bilişim teknolojilerine Yönelik Tutum ölçeğinde toplam 17 madde yer almaktadır. Bu maddeleri okuyan öğrenciler kendi düşünce ve görüşlerini yansıtarak, “kesinlikle katılmıyorum”, katılmıyorum”, “kısmen katılıyorum”, “katılıyorum” ve “kesinlikle katılıyorum” seçeneklerinden birini işaretlemişlerdir. Ölçek yapılmadan önce öğrencilerin yapacakları işaretlemelerin doğru veya yanlış yanıt olmadığını, her öğrencinin kendi düşünce ve görüşünü içtenlikle yansıtmaları gerektiği vurgulanmıştır.

Bilişim teknolojilerine Yönelik Tutum ölçeğindeki 17 madde Likert Tipi 5’li derecelendirme formatında hazırlanmıştır:

• Kesinlikle katılıyorum 5 puan

• Katılıyorum 4 puan

• Kısmen Katılıyorum 3 puan

• Katılmıyorum 2 puan

• Kesinlikle katılmıyorum 1 puan

Bilişim teknolojilerine yönelik tutum ölçeğinde her bir maddeye verilen en bilişim teknolojilerine yönelik olumlu tutumlar lehinde yanıta 5 puan verilirken, en az bilişim teknolojilerine yönelik olumlu tutumlar lehine olan cevaba ise 1 puan verilmektedir. Böylece, Bilişim Teknolojilerine Yönelik Tutum Ölçeğindeki “İlgisizlik”

alt boyutunda alınabilecek muhtemel puan sonuçları en az 4 ile en fazla 20 arasında,

“Bağımlılık” ve “İlgi” alt boyutunda alınabilecek muhtemel puan sonuçları en az 5 ile en fazla 25 arasında ve “Kaygı” alt boyutunda alınabilecek muhtemel puan sonuçları en az 3 ile en fazla 15 arasında değişmektedir.

3.3.2.2. “Bilişim Teknolojilerine Yönelik Tutum Ölçeği”nin Güvenirliğine İlişkin Bulgular

Ölçekten elde edilen puanların içtutarlılık açısından güvenirliğinin test edilmesi amacıyla, Cronbach alfa güvenirlik katsayısı ve madde toplam korelasyonları hesaplanmıştır. Ölçeğin dört boyutunda yer alan maddelerin düzeltilmiş madde toplam korelasyonları hesaplanmış ve düzeltilmiş madde korelasyon katsayı değerlerinin tüm maddeler için .30’un üzerinde olduğu görülmüştür (bkz. Tablo 6). Düzeltilmiş madde-toplam korelasyonları “.507” ile “.682” arasında değişmektedir. Bu katsayı değerinin her madde için .30’un üzerinde olması beklenir (Pallant, 2001). Düzeltilmiş madde korelasyon katsayı değerinin .30’un altına düşmesi maddenin, ölçeğin ya da alt-boyutun

ölçeğin amacından uzaklaştığı ve farklı bir şeyi ölçtüğü düşünülür. “Madde toplam korelasyonunun pozitif ve yüksek olması, maddelerin benzer davranışı örneklediğini ve testin içtutarlılığının yüksek olduğunu gösterir” (Büyüköztürk, 2007: 171). Ölçekten elde edilen verilerin güvenirliğine ilişkin Cronbach Alpha iç-tutarlılık katsayıları

“Bilişim Teknolojilerine Yönelik Bağımlılık” altboyutu için .775, “Bilişim Teknolojilerine Yönelik İlgi” alt boyutu için .771, “Bilişim Teknolojilerine Yönelik İlgisizlik” alt boyutu için .784 ve “Bilişim Teknolojilerine Yönelik Kaygı” alt boyutu için .796 bulunmuştur (bkz. Tablo 6). Asıl uygulama sonucunda elde edilen 966 veri üzerinden hesaplanan Cronbach Alpha iç-tutarlılık katsayıları ise “Bilişim Teknolojilerine Yönelik Bağımlılık” altboyutu için .759, “Bilişim Teknolojilerine Yönelik İlgi” alt boyutu için .763, “Bilişim Teknolojilerine Yönelik İlgisizlik” alt boyutu için .770 ve “Bilişim Teknolojilerine Yönelik Kaygı” alt boyutu için .758 bulunmuştur. “Ölçeğin α katsayısı ne kadar yüksek ise bu, ölçekte bulunan maddelerin o ölçüde birbirleriyle tutarlı ve aynı özelliğin öğelerini ölçen maddelerden oluştuğunu gösterir” (Tavşancıl, 2010: 152). Buna göre bilişim teknolojilerine yönelik tutum ölçeğinden elde edilen puanların tutarlı olduğu söylenebilir.

3.3.3. Bilişim Teknolojileri Okuryazarlığına Yönelik Başarı Testi

Araştırmada ilköğretim öğrencilerinin sekiz yıllık eğitim sonunda bilişim teknolojileri okuryazarlık düzeylerini belirlemek amacıyla bilişim teknolojileri okuryazarlığına yönelik başarı testi geliştirilmiştir. Taslak başarı testinin maddeleri Milli Eğitim Bakanlığında görevli dört bilişim teknolojisi öğretmeni ile beraber hazırlanmış olup maddelerin ilköğretim 8. sınıf öğrencileri açısından kapsam, anlaşılırlık, hedef kitleye uygunluğu ölçütleri açısından değerlendirilmek üzere ilköğretim ikinci kademede görev yapan yedi bilgisayar öğretmenine ve İnönü Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünde görev yapan bir öğretim üyesine sunulmuştur. Bu uzmanların görüşleri araştırmacı tarafından hazırlanan ve her bir maddenin uygunluğunu derecelendirmeye (Uygun Değil, Kısmen Uygun ve Uygun) yönelik bir sınıflama ölçeğini içeren uzman görüş formu ile elde edilmiştir. Her madde için uzman görüşünden alınan dönütler dikkate alınarak gerekli değişiklikler yapılmıştır. Uzman görüşünden önce 55 maddelik olan madde havuzu uzman görüşü sonrasında 52 maddeye düşmüştür. Daha sonra maddeler, yapı geçerliliği ve güvenirlik çalışmalarının yürütüleceği pilot öğrenci grubu içerisinden seçilen 10 öğrenciye okutturulmuş ve maddelerin anlaşılırlığı kontrol edilmiştir. Öğrencilerin görüşleri

doğrultusunda gerekli düzeltmeler yapılmış ve Bilişim Teknolojileri Okuryazarlığına yönelik başarı testi 52 maddeden oluşan taslak hali ile ön uygulamaya tabi tutulmuştur.

Bu ön uygulama 283 ilköğretim 8. sınıf öğrencisinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir.

Bilişim teknolojileri Okuryazarlığına yönelik başarı testinde yer alan soruların puanları, doğru cevaplananlara “1” puan yanlış cevaplanan ya da boş bırakılan sorulara “0” puan verilerek hesaplanmıştır. Bilişim teknolojileri Okuryazarlığına yönelik başarı testinin madde güçlük indeksleri ve ayırt etme güçleri belirlenmiş ve bu analizler sonucunda 12 madde testten çıkarılmıştır.

Madde güçlük indeksine göre bilişim teknolojileri okuryazarlığına yönelik başarı testine dâhil edilen maddeler Tablo 7’de görüldüğü gibidir.

Tablo 7: Madde Güçlük İndeksi ile Bilişim Teknolojileri Okuryazarlığına Yönelik Başarı Testinin Yorumu (Taşpınar, 2004: 267)

Madde ayırt edicilik indeksine göre bilişim teknolojileri okuryazarlığına yönelik başarı testine dâhil edilen maddeler Tablo 8’de görüldüğü gibidir.

Madde güçlük indeksi

Değerlendirme

Madde sayısı

Dâhil edilen madde sayısı

Pj>0,50 üstü ise *Soru öğrencilere kolay gelmiş olabilir.

*İçerik iyi öğrenilmiş olabilir.

47 38

Pj=0,50 ise *ideal olanıdır. 1 1

Pj<0,50 ise *Soru öğrencilere güç gelmiş olabilir.

*Öğretim yetersiz olabilir.

*Madde kökü ve seçeneklerin yazımında (anlaşılmama, gramer, konu kapsamı vb.) hatalar olabilir.

4 1

Toplam 52 40

Yorumu (Taşpınar, 2004: 279);

Tablo 7 ve 8’e göre madde ayırt edicilik indeksi .30’un altında olan (1, 4, 5, 6, 12, 36, 49) maddeler ile madde güçlük indeksi 1’e yakın olan (13, 8, 25) maddeler testten çıkartılmıştır. Aynı zamanda madde ayırt edicilik indeksi .30 olan (29 ve 51) maddeler de testten çıkartılmıştır. Bu analizler sonucu öğrencilerin bilişim teknolojileri okuryazarlıklarını belirlemek amacıyla hazırlanan başarı testi 40 sorudan oluşmuştur.

Test maddelerinin birbiriyle olan tutarlılığını açığa çıkarmak için testin güvenirlik katsayısı hesaplanır. Güvenirlik katsayısını hesaplamada kullanılan en yaygın formül Kuder Richardson formülleri olan KR-20 ve KR-21’dir. “Kuder Richardson 20 formülü, doğru cevaplara 1 puan, yanlış ve boş bırakılan maddelere 0 puan vererek puanlama yapılmışsa, yada sorunun cevabının evet veya hayır seçeneklerinden birinin doğru olması durumunda güvenirliği belirlemede kullanılır” (Özen, Gülaçtı ve Kandemir, 2006: 84).

Hazırlanan okuryazarlık testinin KR–20 güvenirlik katsayısı aşağıdaki formülle hesaplanmıştır.

KR-20= Güvenirlik Katsayısı K=Testteki Soru Sayısı Pj= Sorunun Güçlük Düzeyi Qj=1 - Pj

=Testin Varyansı

KR-20 değeri=0,953 olarak hesaplanmıştır.

Güvenirlik katsayısı ile bilişim teknolojileri okuryazarlığına yönelik başarı testinin yorumu Tablo 9’daki gibidir.

Tablo 9: KR-20 Güvenirlik Katsayısı ile Bilişim Teknolojileri Okuryazarlığına Yönelik Başarı Testin Yorumu (Alexander Central Schools, 2003’den Akt. Taşpınar, 2004: 278)

Güvenirlik katsayısı Test İle İlgili Yorum

0,90 ve üzeri En üst düzeyde standarda sahip bir test 0,80-0,90 Başarı testi için oldukça iyi bir standart

0,70-0,80 Barı testi için iyi bir standart düzeyi. Muhtemelen testteki birkaç madde geliştirilebilir/düzeltilebilir.

0,60-070 Biraz düşük bir değer. Muhtemelen testteki bazı maddeler geliştirilebilir/düzeltilebilir.

0,50-0,60 Testteki madde sayısı 10 ya da daha az değilse testin gözden geçirilmesinde yarar vardır. Kesinlikle farklı istatistiksel işlemlerle de test edilmelidir.

0,50 ve altında Kuşku verici bir güvenirlik düzeyi. Bu test sınıfın düzeyini belirleme açısından yeterli bir test değil. Test yeniden gözden geçirilmelidir.

Tablo 9’a göre bilişim teknolojileri okuryazarlığına yönelik hazırlanan başarı testinin KR–20 değeri 0,953 olarak hesaplandığından başarı testinin iç tutarlılığının yüksek olduğu söylenebilir.