Dar Anlamda Asıl Ceza Davaları

Asıl ceza davası sanık hakkında ceza takibi yapılması istemiyle açılan davadır. Başka bir deyişle suç fiilinin ortaya çıkarılması, sanığın bir ceza yaptırımına çarptırılması amacıyla açılan dava, ceza davasıdır. Bu, en dar anlamı ile asıl ceza davasıdır. Bu nedenle güvenlik tedbiri davaları sanığın işlediği suç nedeniyle bir ceza yaptırımına çarptırılmadığı davalar olup, dar manada asıl ceza davası niteliğinde değildir389.

Asıl ceza davası bir kamu davasıdır. Kural olarak kamu adına açılmış asıl ceza davalarına katılma talebinde bulunulabilir. Kanunda katılma hakkı verilen kişiler ister adliye içinde veya dışında ister herhangi bir özel ceza muhakemesi makamında açılmış olsun her türlü asıl ceza davalarına katılma talebinde bulunabilir.

Karşılaştırmalı hukukta katılan sıfatı ile kamu davasına katılmaya bazı ülkelerde hiç izin verilmediği, bazı ülkelerde katılma hakkının sınırlandırıldığı görülmektedir. Anglo-sakson hukuk sistemine tabi ülkelerde kamu davasına katılan sıfatı ile katılmak mümkün değildir. Hukukumuzda geçerli ve kabul edildiği biçimde suçtan zarar görenlerin iddia makamını işgal ederek savcının yanında yer alması şeklinde bir usulü kurum mevcut değildir. Anglo-sakson hukukunda kabul edilen “Bireysel Savcı (Private Prosecutor)” hukukumuzdaki manada bir katılan değildir390.

Belli suçlar yönünden sınırlama yapılarak kamu davasına katılan sıfatı ile katılmanın mümkün olduğu sistemler de vardır. Kanunen her suç yönünden kamu davasına katılma kabul edilmemekte, kanunda gösterilen belli suçlar yönünden kamu

388

Kunter-Yenisey-Nuhoğlu, s.167,168.

389

Toroslu,s.27; Onursal, s.64,65.

390_{İngiltere’de suçluların takibine dair kanun olan “Suç Faillerinin Muhakemesine Dair Kanun (The}

Prosecution of Offenders Act 1985)” toplumun üyelerine suçluların bireysel kovuşturulması hakkını vermektedir. Bireysel dava sulh mahkemesine bir resmi şikâyet yaparak başlamaktadır. Bu usul, bir bilginin verilmesi olarak da adlandırılmaktadır. Usul, sanığın sulh mahkemesine gelmesi için bir davetiye düzenlemesini gerektirir. Bir kamusal kovuşturmanın yapılması durumunda polis bir bilgi vermektedir fakat gerçekte toplumun herhangi bir üyesi aynı şeyi yapabilmektedir. Bireysel davacının kovuşturmasının herhangi bir anında kamusal kovuşturmacı savcılığın yöneticisi davayı üzerine alabilir veya böyle bir davayı takip ettirmeyebilir. Bu durumlarda bireysel davacı davayı kendi başına devam ettirebilmektedir. The Unfinished Triangle, (http://laws.justice.gc.ca/en/showdoc/cs/C-46/bo- ga:l_II-gb:s_46//en 01.01.2008), s.21; Brienen-Hoagen, s.258.

davasına katılma hakkı verilmektedir. Katılmanın belli suçlar yönünden kabul edildiği ülkelere Almanya, Avusturya, Japonya ve Portekiz örnek gösterilebilir.

Alm. CMK’nın 395. maddesinde katılmanın hangi suçlar yönünden mümkün olduğu sayma suretiyle gösterilmektedir391. Kanunda gösterilen Alm. CK’nın ilgili maddelerinde yer alan suçlar yönünden katılan olarak ceza muhakemesinde yer almak mümkündür. İnsan öldürme suçları, insan öldürmeye teşebbüs suçları, taksirle yaralama, cinsel özgürlüğe karşı işlenen suçlar, çocukların cinsel istismarı, cinsel şantaj, fuhşa teşvik, pezevenklik, gençlerin cinsel suiistimali; hakaret; terk etme, müessir fiil; insan ticareti, insan kaçırma, özgürlüğe karşı suçlarda kamu davasına katılan sıfatı ile katılma hakkı verilmektedir

Japonya’da, Ceza Muhakemesi Kanununda düzenlenen katılma Almanya’daki gibi ancak belli suçların muhakemesinde söz konusudur. Kasıtlı insan öldürme, cinsel saldırı suçları, sorumluluk ihmali suretiyle (otomobil işleten de dahil) bir kişinin yaralanmasına ya da ölmesine neden olma, hürriyetten yoksun bırakma ve hapsetme, adam kaçırma ve insan ticareti suçlarında kamu davasına katılma hakkı verilmektedir392.

Avusturya Ceza Muhakemesi Kanununun (Av. CMK) 117-4. paragrafında çok sınırlı bir biçimde suçtan zarar görenlere ceza muhakemesine katılma hakkı verilmektedir (Nebenkläger). Bu imkân sadece şeref ve onura tecavüz, ölümle tehdit davalarında verilmektedir. Av. CMK’nın 117-4. paragrafında kabul edilen katılan davacının konumu şahsi davacı ile aynıdır ancak katılan davacı muhakeme sonucunda sanığın mahkûm edilmemesi halinde muhakeme masraflarını üstlenmek durumunda değildir393.

Portekiz Ceza Muhakemesi Kanunu 69-1. maddesinde suçtan zarar görenlerin ceza muhakemesinde katılan olarak yer almalarına imkân verilmektedir. Bireysel

391

Alm. CMK’nın 395. paragrafında katılma kurumu düzenlenmektedir. İnsan öldürme suçlarında ölenin yakınları, insan öldürmeye teşebbüs suçları, taksirle yaralama, cinsel özgürlüğe karşı işlenen suçlar, çocukların cinsel istismarı, cinsel şantaj, fuhşa teşvik, pezevenklik, gençlerin cinsel suiistimali; hakaret; terk etme, müessir fiil; insan ticareti, insan kaçırma, özgürlüğe karşı suçlarda kamu davasına katılan sıfatı ile katılma hakkı verilmektedir.

392

Kawaide, Toshihiro, Victim’s Participation In The Criminal Trial In Japan, Dutch-Japan Law Symposium 2008, s.3.

393

itham ve şikâyete tabi suçlarda kamu davasına katılma hakkı verilmektedir. Bu davalarda suçtan zarar görenler bu tür suçların takibinde katılan olmak zorundadır. Portekiz ceza muhakemesinde katılan şahsi hak davacısı ve savcının yardımcısı kabul edilmektedir394.

Hukukumuzda sadece yetişkinlere yönelik açılan ceza davalarında kamu davasına katılma hakkı verilmemekte, suça sürüklenen çocuklar tarafından işlenen suçlarda da çocuk mahkemelerinde ya da bağlantı dolayısıyla birleştirilmesi halinde genel mahkemelerde kamu davasına katılma hakkı tanınmaktadır. Alman hukukunda daha önce gençlere karşı kamu davasına katılma Alm. CMK’nın 395. maddesi uyarınca mümkün değilken sonradan yapılan kanunlaştırma çalışmaları ile Gençlik Mahkemesi Kanununun (Jugendgerichtsgesetz JGG) 80. paragrafı uyarınca kamu davasına katılma hakkı verilmiştir. Gençlik mahkemelerinde kamu davasına katılmak mümkündür395.

Asıl ceza davası sadece adli yargı yerinde veya adli yargı ilk derece mahkemelerinde söz konusu değildir. 353 sayılı Askeri Mahkemelerin Kuruluşu ve Muhakeme Usulü Kanunu kapsamında yargılanmakta olan bir eylemden dolayı suçtan zarar gördüğünü iddia eden kişilerin katılma hakkı vardır. Kanunda yer alan eski 257. maddede katılma hususu düzenlemekteydi. Ancak bu hüküm 5530 sayılı kanun ile değiştirilerek, CMK’nın ilgili hükümleri uyarınca uygulama atıfta bulunulmuştur. Buna göre askeri mahkemelerde görülecek davalarda CMK’ya göre kamu davasına katılma talebinde bulunulacaktır.

Yargıtay bir kararında Yargıtay Başkanı ve üyeleri aleyhine Yüce Divan sıfatıyla muhakeme görevi yapan Anayasa Mahkemesinde görevleri ile ilgili suçlardan dolayı açılacak kamu davasına bireylerin müdahale edebileceğini kabul etmiştir396.

Suçtan zarar görenin mağduriyetine sebep veren suç bir başka suç ile içtima halinde bulunabilir. İçtima halinde olması nedeniyle suçtan zarar görenin zarara

394

Brienen-Hoegen, s.775.

395

Albrecht, Hans-Jorg, “Youth Justice In Germany”, Crime And Justice, Vol: 31, 2004, s.471; Pinnerberg, s.140, 2. Justizmodernisierungsgesetz ile gençlere karşı yürütülen muhakemelerde de katılma izni verilmiştir, Barton, s.754.

396

uğradığı eylem hakkında doğrudan kamu davası açılmayabilir. Bu halde suçtan zarar görenin doğrudan zarar gördüğü fiilin içtima halinde olduğu suçtan dolayı açılan kamu davasına katılma hakkı vardır397.