Dünyada Şiddetin Yönetimi

Sağlık çalışanlarının karşılaştıkları şiddete karşı her ülke farklı önlemler almakla birlikte bazı durumlarda aynı kararların alındığı da görülmektedir.

Dünyanın gelişmiş ülkeleri de Türkiye gibi sağlık çalışanlarına uygulanan şiddete çözüm aramaktadır. Amerika’da son bir yılda şiddet vakaları % 34 artarken, bazı hastanelerde güvenliği özel eğitimli köpekler sağlamaktadır. İngiltere, 14 yıldır “sağlıkta şiddete sıfır tolerans” kampanyası yürütmektedir. Türkiye’de sağlık çalışanlarının şiddete uğradığını merkeze bildirmelerini sağlayan ‘beyaz kod’ birimi kurulmuş, risk değerlendirilmesi ve güvenlik tedbirleri kapsamında ve hastane acillerinde güvenlik önlemleri artırılmış, hastanelerde çalışan hakları ve güvenliği birimleri kurulmuştur. Türkiye gibi birçok ülkede de şiddete uğrayan doktor, hizmetten çekilebilmektedir.

İngiltere’nin 1998 yılında başlatılan “Şiddete Sıfır Tolerans” kampanyası ile devlet otoriteleri ve kampanyayı başlatan sivil toplum kuruluşları ortak çalışmaktadır. Tüm ulusal sağlık servisi çalışanlarına bilgilendirici evraklar dağıtılmış, hastaneler ve sağlık kurumlarında şiddete sıfır tolerans kampanyasının reklamları, afişleri asılıp, ülkenin dört bir yanında yayımlanmıştır. Ayrıca, kampanya web sitesi kurulmuş ve tüm materyaller erişilebilir olarak web sitesinde yer almıştır. Kampanyanın etkisini test etmek açısından yapılan araştırmalarda 43 sağlık personeli ile anket yapılmış, kampanya hakkında yeterli bilgi alınabildiği görülmüştür. Kampanya dahilinde İngiltere genelinde çalışma ortamı ile ilgili düzenlemeler yapılarak, “Kameraların yerleştirilmesi, giriş çıkışların kontrol altına alınması, güvenlik elemanı alımlarının yapılması, ışıklandırmanın arttırılması, işaretlerin arttırılması, çalışma alanlarının genişletilmesi ve yeniden düzenlenmesi, sigara içiminin yasaklanması, temizlik ve hijyenin arttırılması, gürültünün yasaklanması, oda sıcaklıklarının ayarlanması” gibi önlemleralınmıştır. İngiltere’deki kampanyanın en önemli aşaması çalışanlara eğitim verilmesidir. Özellikle de alınan tedbirler

121 konusunda özel eğitim verilen çalışanların konu ile ilgili farkındalığının artması sağlanmıştır (Wiskow, 2003: 5-27).

İngiltere’nin sağlık çalışanlarına yönelik şiddeti önlemek amacıyla gerçekleştirdiği çalışmaların Türkiye’de örnek alınmasını isteyen pek çok sivil toplum kuruluşları bulunmaktadır. Ancak Çınarlı, “sağlık çalışanlarına yönelik şiddet ve İngiltere’de bu soruna yönelik siyasa oluşturulması örneğine dair” konulu çalışmasında, İngiltere’de hedeflere bazı noktalarda ulaşılamadığı yönünde değerlendirmelerin bulunduğunu, şiddet gibi farklı tanımlamaları, farklı tezahürleri, farklı nedenleri olan bir “kamu sağlığı sorunu”nun, “Zero tolerance” gibi anında tedavi ile çözümlenmeye çalışılmamasını, şikayet edilmesinin teşvik edilmesi, mümkün olduğunca standart formların hazırlanması gerektiğini belirtmektedir (http://alternatifiletisim.blogspot.com.tr/2013/06/saglik-calisanlarina-yonelik-siddet- ve.html, Erişim Tarihi: 20.12.2014).

Örnek ülkelerden bir diğeri İsveç’te, iş yerinde şiddet ile ilgili şiddet probleminin etkilerini anlamak ve çözüm yolları aramak amacıyla kampanya başlatılmıştır. Kampanya başladıktan 3.5 yıl sonra 397 çalışan ile görüşülmüş, çalışanların % 59’u kampanyanın güvenliği arttırması açısından pozitif etkili olduğunu belirtmişlerdir (Wiskow, 2003: 30). ABD’de iş yerinde şiddet başta Sağlık ve Toplum Hizmetleri için özel kurallar geliştirilmiş ve iş yerinde şiddet Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği İdaresi (OSHA) tarafından ele alınmaktadır. Sağlık ve toplum hizmetlerinde iş yeri şiddetini önlemek için Californiya İş Güvenliği ve Sağlık Bölümü (CAL/DOSH) tarafından bir rehber yayımlanmıştır (Wiskow, 2003: 5).

Amerika Birleşik Devletleri’nde sağlık kurum ve kuruluşların güvenliği kendi sorumluluklarında olduğu, her sağlık kurum ve kuruluşunda özel güvenlik birimi bulunduğu ya daözel güvenlik hizmeti satın alındığı bilinmektedir. Ayrıca yaygın bir uygulama olmamakla birlikte münferit bazı hastanelerde K-9 köpekleri özellikle acil servislerde güvenliği sağlamada kullanılmaktadır. Metal detektör sistemlerinin kullanımı ise çok yaygın değildir. Yapılan bir araştırmada katılımcıların sadece % 12’si güvenlik görevlilerinin metal detektör taşıdıklarını belirtmişlerdir. % 9’u hastanelerinde metal detektörleri denemeye başladıklarını ve % 79’u ise metal

122 detektörlerin kullanımı ile ilgili herhangi bir planlarının olmadığını belirtmişlerdir. ABD’de bazı hastanelerde Türkiye’deki uygulama ile benzer “Beyaz Kod”(panik botunu) uygulamasına ek olarak, “Gümüş Kod” da kullanılmaktadır. Gümüş Kod, saldırganın silahlı olduğu durumlarda bütün çalışanların, hastaların ve ziyaretçilerin saldırgandan izole olmasını sağlayan tedbirlerdir (Meyer’den aktaran Sağlıkta Şiddeti Önleme Komisyon Raporu, 2013: 148-49).

Almanya’da doktorlar, sigortalı hastalara sağlık hizmeti sunmakla yükümlüdür. Sağlık çalışanları acil durumlar dışında, şiddete maruz kaldıklarında hizmetten çekilebiliyorlar. Bu durumda doktorlar, sigorta şirketleriyle konuşup çekilme nedenini açıklamaktadır (http://www.mediajans.net/dunya-saglikta-siddete- care-ariyor-24.7.2014). Sağlık çalışanlarını korumak için hastane pencerelerine şeffaf kaplamalar yapılmaktadır (http://www.ntvmsnbc.com/id/25404885/16.08.2014).

Kanada’da doktorlar, şiddete maruz kaldıklarında tedaviye devam etmeme hakkına sahiptirler. Ancak diğer çalışanlar o kadar özgür değil. İşverenleri ve denetçileri tarafından belirlenen kurallara uymak zorundadırlar. Fransa, Belçika ve Danimarka’da sağlık kurum ve kuruluşlarında özel güvenlik şirketlerinden hizmet satın alarak koruma sağlanmaktadır. Fransa’da sağlık çalışanları şiddete maruz kaldığı anda hizmetten çekilebiliyor veya iş bırakabiliyor (http://www.mediajans.net/dunya-saglikta-siddete-care-ariyor 24.7.2014).

Fransız Ceza Kanun’a göre, işverenler çalışanların psikolojik tacize maruz kalmamaları için önleyici gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Psikolojik taciz yapanlar işten atılabilmekte, hiçbir çalışan, çalışma koşullarının kötüleşmesi nedeniyle ruhsal ve fiziki sağlığını tehlikeye düşürecek manevi taciz hareketlerine maruz bırakılamamakta, bu nedenle işten çıkarılıp cezalandırılamamaktadır (http://www.mobbing.org.tr/tr/mobbingle-mucadele-sempozyumu-kapanis-

bildirgesi/18.08.2014).

Kuzey İrlanda’da birçok klinikte panik butonu sistemi bulunmaktadır.

Finlandiya’da sağlık çalışanları kendi arzusuyla hizmetten çekilebilmektedir. Şiddet durumunda başka bir sağlık çalışanı hizmeti devam ettirilmekte ya da koruma

123 altına alınarak tedavisi sürdürülebilmektedir. Finlandiya’da 2000 yılında yürürlüğe giren İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Yasası’na fiziksel şiddet yanında psikolojik şiddet de dahil edilmiştir. Hırvatistan’da şiddet sonucu yaralanan ya da zarar gören doktorlar, iş kazasına uğramış sayılmaktadır. Son üç aylık maaşının ortalaması baz alınarak ücretli hastalık iznine ayrılabilmektedir. Yunanistan’da Tıp Etiği Kuralları gereği bir hekim sağlık hizmeti sunmasını imkansız kılan herhangi bir özel sebep bulunmaksızın hastaya sağlık hizmeti vermeyi reddedemez. Ancak hekimin sağlığı ya da hayatı risk altında ise sağlık hizmetinden çekilebilmektedir. Bu durumda eğer talep edilirse hastayı kendisi yerine başka birmeslektaşına yönlendirmelidir (ECPRD’den aktaran Sağlıkta Şiddeti Önleme Komisyon Raporu, 2013: 154-157).

İsrail’de sağlık çalışanları hizmetten çekilme hakkına sahip değil. Ancak şiddet olayının yaşanması durumunda şiddeti uygulayan kişi önce yazılı olarak uyarılmaktadır. Eğer 12 ay içerisinde aynı kişi tekrar şiddet olayına karışırsa, hastane yöneticileri bu kişinin acil durumlar haricinde sağlık hizmeti almasını engelleyebilmektedir(http://www.mediajans.net/dunya-saglikta-siddete-care-ariyor- 24.7.2014).

İtalya’da mobbing konusunda çok kapsamlı araştırmalar yapılmaktadır. Bölgesel yasalar çıkarılmış olup, psikolojik tacizi önleyici, mağduru koruyucu veyapanı cezalandırıcı yasalar mevcuttur. Psikolojik taciz İtalya’da, iş kazası kapsamında sayılmaktadır (http://www.mobbing.org.tr/tr/kadinlar-arasinda-mobbing- daha-yuksek/25.08.2014).