Dîvânda Yer Alan Arapça Şiir Söyleyen Şairler

Mu‘izzî, dîvânında birçok Arap şairine yer vermiştir. Bu şairlerden kimisini fesahat ve belagat yönüyle, kimisini haşmeti ve makamıyla övmüş, kimi Arap şairlerinin de sadece adlarını zikretmiştir. Mu‘izzî şairleri yer yer aynı beyitte birlikte zikrettiğinden, çalışma içinde bu şairler arasında birbirine göndermede bulunulmuştur.

Mu‘izzî Dîvânı’nda geçen Arap şairleri şunlardır: A‘şâ olarak bilinen Meymûn b.

Ḳays (öl. 7/629 ?), Lebîd b. Rebî‘a b. Mâlik-i Mekkenî (öl. 40-41/660-661), Ḥassân b. S̱âbit (öl. 60/680 ?), Cerîr (öl. 110/728), Ferezdaḳ (öl. 114/732), Aḫṭal (öl. 92/710-11), Muberred (öl. 286/900), Buḥturî olarak bilinen Ebû ‘Ubâde Velîd b. ‘Ubeyd (öl.

284/897), Ebû Temmâm Ceyb b. Evs (öl. 231/846), daha çok Mutenebbî adıyla tanınan Ebû Ṭayyib Aḥmed b. el-Ḥuseyn (öl. 354/965), Bâhilî olarak tanınan Ebû Sa‘îd ‘Abdulmelik-i Aṣma‘î (öl. 216/831), Ṣâbî olarak bilinen Ebû İsḥaḳ İbrâhîm b.

Hârûn (öl. ), Ebu’l-‘Alâ-yi Aḥmed b. Suleymân-i Tenûhî (öl. 384/994).

1.6.1. A‘şâ

“Sultan Sencer’in Hazine Defterdârı Mu‘îneddîn Ebû Naṣr Aḥmed Muḫtaṣṣılmulk-i Kâşî’ye Övgü” başlıklı kasidesinde Mu‘izzî, Cahiliye Dönemi Arap şairi A‘şâ olarak bilinen Meymûn b. Ḳays’i, talihi ve zekasıyla övmekte; fesahat yönüne vurgu yapmaktadır:

رگ دباتب تلود وا رب لد درم لیخب رو

رب دتفا هیاس وا رب رس درم دیلب

نآ یخب ل ردنا تواخس متاح و نامعن دوش نیو

دیلب ردنا تحاصف ددرگ یشعأ و

219دیبل

218 Mu‘izzî, Dîvân, s. 797.

86 Eğer onun talihi, cimri kimsenin gönlünde parlarsa ve onun gölgesi, aklı kıt kimsenin başına düşerse,

O cimri, cömertlikte Hâtem ve Nu’man olur. O deli, fesahatte A‘şâ ve Lebîd olur.

1.6.2. Lebîd

Cahiliye Dönemi Arap şairlerinden Lebîd b. Rebî‘a b. Mâlik- i Mekkenî,²²⁰ Mu‘izzî Dîvânı’nda A‘şâ ile birlikte zikredilmiştir. Mu‘izzî, Lebîd’i fesahat yönüyle övmüştür. Bk. A‘şâ.

1.6.3. Ḥassân b. S̱âbit

Mu‘izzî, “Sultan Melikşâh’a Övgü” başlıklı kasidesinde, Hz. Muhammed’in zamanında yaşamış olan Arapların meşhur şâirlerinden Ḥassân b. S̱âbit’in haşmeti ve makamını övmektedir:

ره هک وج دی

ّرد ینعم دبای زا ناوید نم ات

هک ردنا حدم و حتف وت ارم ناوید دَوب

ان بی یربمغیپ اهاش دشابن سب بجع رگ

ارم رد تمدخ وت تمشح ناّسح

221دَوب

Benim dîvânım, senin medhin ve fethin hakkında olduğu sürece; mana incisi arayan herkes dîvânımdan elde eder.

Ey şâh! Eğer senin hizmetinde, benim için Ḥassân’ın haşmeti/makamı olursa, peygamberin halefi buna çok şaşırmaz.

1.6.4. Cerîr

Benî Ümeyye zamanının meşhur Arap şairlerinden olan, fesahat ve belagatte ün yapmış Cerîr, Arap şiirinin en etkili ve en büyük şairlerinden sayılmıştır. “Vezir Ebu’l-Meḥâsin Sa‘dulmulk Sa‘d b. Muḥammed-i Âbî’ye Övgü” başlıklı kasidesinde Mu‘izzî, kendisini Arapların bu ünlü şairleri Cerîr, Ferezdaḳ, Ḫalîl ve Muberred seviyesinde gördüğünü ve bu şairlerden daha iyi seviyede olması gerektiğini beyan etmektedir:

رگ مدوب ترکف ریرج و قدزرف رو

مدوب تنطف لیلخ و دربم

219 Mu‘izzî, Dîvân, s. 157.

220 Muḥammed ‘Alî Muderris-i Tebrîzî, Reyḥânetu’l-edeb, C 3, s. 51.

221 Mu‘izzî, Dîvân, s. 168.

87 مه مناوتن هب طرش تفگ تحیدم مه

مناوتن مامت درک

222دلجم

Eğer düşüncede Cerîr ve Ferezdaḳ seviyesinde olsam da, bilgide Ḫalîl ve Muberred’in seviyesinde olsam da,

Hem senin övgünü yeterince söyleyemem hem de defteri tamamlayamam.

Vezir Mecdulmulk Es‘ad b. Muḥammed b. Mûsâ’yı överken kaleme aldığı bir şiirinde Mu‘izzî, Arapların meşhur şairleri Cerîr, Aḫṭal ve A‘şâ’nın karşısında, Acemlerde de kendisinin olduğunu açıklamaktadır:

تسه یزعم هب تلود وت مجع ار وچمه

برع ار ریرج و لطخا و

223یشعا

Arapların Cerîr’i, Aḫṭal’ı ve A‘şâ’sı gibi, senin devletinde de Acemlerin Mu‘izzî’si vardır.

1.6.5. Ferezdaḳ

Ferezdaḳ, Mu‘izzî Dîvânı’nda Cerîr ile birlikte zikredilmiştir. Mu‘izzî, Ferezdaḳ’ı düşüncesi ve zekâsı yönleriyle övmüştür. Bk. Cerîr.

1.6.6. Muberred

Lügat, nahiv ve aruzda, Arap edebiyatının etkili şahsiyetleri arasında yer alan Muḥammed b. Yezîd b. ‘Abdulekber Muberred de dîvânda, Cerîr ile birlikte zikredilmiştir. Mu‘izzî, Muberred’e bilgisi yönüyle övgüde bulunmuştur. Bk. Cerîr.

1.6.7. Ḫalîl

Lügat, nahiv ve aruzda, Arap edebiyatının meşhur şahsiyetlerinden olan Ḫalîl b.

Aḥmed- i Baṣarî, dîvânda Cerîr ile birlikte anılan bir diğer Arap şairidir. Dîvânda Mu‘izzî tarafından bilgisi yönüyle zikredilmiştir. Bk. Cerîr.

1.6.8. Aḫṭal

Mu‘izzî, Arapların meşhur şairlerinden Aḫṭal’ı, Cerîr ile birlikte anmıştır. Bk. Cerîr.

1.6.9. Buḥturî

222 Mu‘izzî, Dîvân, s. 188.

223 Mu‘izzî, Dîvân, s. 733.

88 Ebu’l-Meḥâsin ‘Abdurrezzâḳ-i Şihâbulislâm’ı övmek için kaleme aldığı bir kasidesinde Mu‘izzî, kendisinin çağdaşı olan Arap şairi Buḥturî olarak bilinen Ebû

‘Ubâde Velîd b. ‘Ubeyd’i küçük gördüğünü ifade etmektedir:

وتن دنا هب یمامت هب حیدم وت دیسر رگ

دوب حدام وت یرتحب و مامتوب

224

Eğer seni övenler Buḥturî ve Ebû Temmâm olsa (dahi), senin övgün tamam olmaz/senin övgünü yeterince yapamazlar.

1.6.10. Ebû Temmâm

Mu‘izzî, Arap şairi Ebû Temmâm Ceyb b. Evs’i, Buḥturî ile birlikte zikretmiştir.

Mu‘izzî, dîvânda Ebû Temmâm’ı kendisinden yetersiz görmüştür. Bk. Buḥturî.

1.6.11. Mutenebbî

Mu‘izzî, Mutenebbî olarak bilinen, asıl adı Ebû Ṭayyib Aḥmed b. el- Ḥuseyin olan, fesahat ve belagat alanında ün yapmış Arap şairine övgüde bulunmuştur.

“Mueyyideddîn Ebu’l-Ḳâsım Mu‘înulmulk’e Övgü” adlı kasidesinde Mu‘izzî, Buḥturî ve Mutenebbî’nin şairliğine, lâfız ve manalarının kuvvetli oluşuna övgüde bulunmakta; ayrıca Araplarda onlar gibi şairler türemediyse Acem şiirinin Arap şiirinden daha üstün ve iyi olacağını dile getirmektedir:

رگ گ ها ظفل و ینعم سک رد برع تساخن نوچ

یرتحب و نوچ یبنتم هب یرعاش

مظن مجع ز مظن برع بوخ رت دوب نوچ

ظفل کاپ یراد و ینعم یرورپب

225

Eğer lâfız ve mana zamanı, Araplarda şairlikte Buḥturî ve Mutenebbî gibi şairler türememiş olsaydı,

Acem şiiri, Arap şiirinden daha iyi olurdu. Çünkü senin (Mueyyideddîn Ebu’l-Ḳâsım Mu‘înulmulk) duru lafzın vardır ve sen yeni manalar oluşturursun.

Mu‘izzî yukarıda zikrettiğimiz Buḥturî’yi, burada Mutenebbî ile birlikte anmıştır.

Mu‘izzî, “Vezir Mueyyidulmulk b. Vezir Niẓâmulmulk’e Övgü” başlıklı bir başka şiirinde de Mutenebbî’nin övgüsünün, sadece Mu‘izzî’nin kendisinin söylemiş olduğu vezinde söylenebileceğini ifade ederek Mutenebbî’ye övgüde bulunmaktadır:

224 Mu‘izzî, Dîvân, s. 464.

225 Mu‘izzî, Dîvân, s. 726.

89 متفگ شیاتس وت رب نزو رعش ع بر عیطقت

نآ هب ضورع لاا نینچ ینکن

نلعفتسم نلعف

نلعفتسم نلعف

یلبا یوهلا افسا موی یونلا

226یندب

Dedim ki: Senin övgünün aruzunu Arap şiiri vezninde Müstef’ilün fe’ilün müstef’ilün fe’ilün dışında taktî edemezsin/takti edilemez. Aşk, beni ordan oraya savurarak, ayrılık günü bedenimi yıprattı, hicrandan dolayı artık gözüme uyku girmez oldu.

1.6.12. Bâhilî

Rey şehri reisi Ebû Sehl- i ‘Abdurraḥîm’i överken söylediği bir kasidesinde Mu‘izzî, Arapların ünlü dil, lügat âlimi ve şairi Bâhilî olarak tanınan Ebû Sa‘îd ‘Abdulmelik-i Aṣma‘î’yi hatîplik yönüyle övmektedir:

یکمرب ج دو تسا و نامعن تمعن و فصآ تفص یعمصا

قطن تسا و بحاص ترکف و یباص

227نایب

(O), Bermekî cömertliğinde, Nu’mân zenginliğinde ve Âṣaf sıfatlıdır. Aṣma‘î ifadeli, Ṣâḥib düşünceli ve Ṣâbî beyanlıdır.

1.6.13. Ṣâbî

Mu‘izzî, şiir, edebiyat, yazı, lügat ve belâgat ilimlerinde meşhur olmuş ve Ṣâbî diye ünlü Ebû İsḥaḳ İbrâhîm b. Hârûn’u, ifade yönüyle övmüş ve Bâhilî’yle birlikte zikretmiştir. Bk. Bâhilî.

1.6.14. Ebu’l-‘Alâ-yi Aḥmed

Mu‘izzî, “Ebû Sa‘d b. Hindû’ya Övgü” başlıklı kasidesinde Arapların görme engelli şairi ve filozofu Ebu’l-‘Alâ-yi Aḥmed b. Suleymân-i Tenûhî’ye mahareti ve yaratıcılığıyla övgüde bulunduğunu söylemektedir:

یکی یرطاخ کاپ دراد یزعم هب

حدم وت ولمم هب رکش وت وشحم

هن نوچ رطاخ یلاعلاوب یزعم

هک اشنا دنک یتروص زا ودزبخ

228

Mu‘izzî, senin övgün ve şükrünle dolu temiz bir kalbe sahiptir.

226 Mu‘izzî, Dîvân, s. 730; Arapça olan ikinc i mısra, Ebû Ṭayyib-i Mutenebbî’nin bir kasidesinin mat la beytidir. Bk. Ebû Ṭayyib-i Mutenebbî, Dîvân, şerheden Eb î e l-Be ḳâ-yi ‘Ukberî, tsh. Muṣṭafâ es-Saḳâ, İbrâhîm el-Beyârî, ‘Abdulḥafîẓ-i Şelbî, Neşr-i Dârulfikr, Beyrut, 2003, s. 158.

227 Mu‘izzî, Dîvân, s. 635.

228 Mu‘izzî, Dîvân, s. 685.

90 Ebu’l-‘Alâ-yi Muerrâ’nin kalbi gibi değildir. Çünkü O, bir haşereden bile bir suret inşa eder.

1.7.Dîvân’da Tevhîd, Na‘t Konulu Beyitler; Âyetler; Diğer Peygamberler ve İlk

Belgede Mu'izzî'nin şiir dünyası (sayfa 103-108)