Bursa ile ilgili çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bursa ile ilgili başlıca çalışmaları olan yazarlar arasında; Hüseyin Özdeğer25, Kamil Kepecioğlu26, Halil İnalcık27 sayabiliriz.28
Bursa vakıfları ile ilgili yapılan çalışmalar azımsanmayacak kadar çoktur. Genellikle yapılan çalışmaların yüksek lisans tezi ya da doktora çalışmaları olduğu görülmektedir29
. XVI. yüzyıl Bursa’sına ait vakfiyelerinin sayısını hale Demirel araştırmıştır. Bu konuda Samettin Başol’un yaptığı “Kentleşme, Ekonomi Ve Sosyal Hayat Yönleriyle XVII. Yüzyıl Bursa Vakıfları” isimli doktora çalışmasının konusu önemlidir. Samettin Başol bu çalışmasında; XVII. yüzyılda Bursa’da kurulmuş olan vakıfların tespitini yapılmıştır. Bu tez de Bursa’da kurulan vakıfların tespiti vardır..30 Yine Samettin Başol’un “XV. Yüzyılda Vakfiyelerine Göre Bursa Vakıfları” adlı yüksek lisans tezi bu konu ile ilgili ilgilidir. Bu tezde, XV. yüzyılda Bursa’da kurulan vakıflar ve hizmetleri araştırılmıştır.31
Kamil Kepeci’nin Bursa Kütüğü eseri, Osmanlı Devleti’nde ortaya çıkan vakıfların adları tespit erder. Mefail Hızlı bu vakıflar hakkında çalışmıştır.32
Cafer Çiftçi’nin Doktora tezi33
ise “Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri (1544-1588 ve 1749-1795 Yılları Arası Vakıf Muhasebe Kayıtları Işığında)” başlığı
25 Hüseyin Özdeğer, 1464-1640 Bursa Şehri Tereke Defterleri, İstanbul: İÜ. Yayınları, 1988. 26 Kamil Kepecioğlu, Bursa Kütüğü, Cilt 2, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2010. 27 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Ruşen Sezer (çev.), İstanbul 2004.
28 Bursa hakkında kaynaklar için bkz. Mahmut H. Şakiroğlu, Bursa Bibliyografyası, Türk Kültürü, Cilt 14, Sayı 162, Nisan 1976.
29 Özer Ergenç, XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa: Yerleşimi, Yönetimi, Ekonomik ve Sosyal Durumu Üzerine Bir Araştırma, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.; Cafer Çiftçi, Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri (1544-1588 ve 1749-1795 Yılları Arası Vakıf Muhasebe Kayıtları Işığında), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, 2001.
30 Samettin Başol, Kentleşme, Ekonomi Ve Sosyal Hayat Yönleriyle 17. Yüzyıl Bursa Vakıfları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
31 Samettin Başol, Vakfiyelerine Göre XV. Yüzyıl Bursa Vakıfları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: 2001.
32
Hacı İvaz Paşa Külliyesi hakkında incelemede bulunan S. Payın eseri, Bursa’daki İvaz Paşa’ya ait vakıflar hakkında bilgi vermektedir. Salih Pay, Bursa İvaz Paşa Külliyesi, Bursa 1996.
33 Cafer Çiftçi, Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri (1544-1588 ve 1749-1795 Yılları Arası Vakıf Muhasebe Kayıtları Işığında), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, 2001.
17 ile hazırlanmıştır. Cafer Çiftçi’nin “18. Yüzyılda Bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri” ve “Osmanlı’da Mahalle Avârız Vakıfları: Bursa Örneği (1749-1784)" makaleleridir.34 Bursa ile ilgili olarak; “18. Yüzyılda Bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri” adlı makalede önemlidir. Bu çalışmada para vakıfları ile ilgilidir. Kredi nasıl verilir sorusuna yanıt verir. Diğer makalede Osmanlı’da Avarız Vakıfları Bursa Örneği35 adlı çalışmadır.
Bursa kenti ile ilgili XV. ve XVI. yüzyılları kapsayan akademik çalışmaların varlığı bilinmektedir. Bu çalışmalardan bir bölümü dipnotta verilmiştir.36
Mefail Hızlı’nın XVIII. yüzyıl Başlarında Bursa Vakıfları adlı makalesinde Bursa’da yer alan vakıflardan bahsetmektedir. Bu makalede, Bursa’nın XVIII. yüzyıldaki vakıfları bir yerel tarihçinin arşiv çalışmasından yararlanılarak değerlendirmeye alınmasıdır.37 Fatma Kırçıl Akkoç’un “Mahkeme Sicillerine Göre XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Bursa Vakıfları” adlı yüksek lisans tezi bu yüzyıllarda Bursa vakfiyelerini incelemiştir. Bu çalışma vakıfları ayrıntılarıyla incelemiştir.38
XV. ve XVI. yüzyıllarda Bursa’da kurulan vakıflarla ilgili araştırmalar da bulunmaktadır. Bunlardan ikisi XV. yüzyıl Bursa’da kurulmuş vakıfları ele almıştır. Diğeri ise XVI. yüzyılın ilk yarısını incelemiştir.39
Ömer Lütfi Barkan ve Halil
34 Cafer Çiftçi, Osmanlı'da Mahalle Avârız Vakıfları: Bursa Örneği (1749-1784), Akademik Araştırmalar Dergisi (Journal Of Academic Studies), Yıl 8, Sayı 29, 2006, 51-68.; Cafer Çiftçi, 18. Yüzyılda Bursa'da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 23, Sayı 36, 2004, 79-102.
35 Avarız Vakıfları için Osmanlı Devleti’nde dayanışmaya dayalı olarak halkın ortaya çıkardığı kurumlardır diyebiliriz.
36
Bursa şehri ile ilgili bkz: “Kazım Baykal, Bursa ve Anıtları, 3. Baskı, Bursa: Taç Vakfı Yayınları, 1993; A. Memduh Turgut Koyunluoğlu, İznik ve Bursa Tarihi, Bursa: Vilâyet Matbaası, 1935; Neşet Köseoğlu, Tarihte Bursa Mahalleleri XV. ve XVI. Yüzyıllarda, Bursa: Bursa Halkevi Yayınları, 1946.; Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadî Vaziyeti Üzerinde Bir Tetkik Münasebetiyle, Belleten, Cilt XV/60, Ankara 1951, 629-690; Halil İnalcık, 15. Asır Türkiye İktisadi ve İçtimai Tarihi Kaynakları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 15 Sayı1-4, İstanbul 1953-1954, 51-67;,” Örnek çalışmaları çoğaltmak mümkündür.
37 Mefail Hızlı, XVIII. Yüzyıl Bursa Vakıfları, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi, Sayı 9, Cilt 9, 2000.
38 Fatma Kırçıl Akkoç, Mahkeme Sicillerine Göre XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında (1550-1565) Bursa Vakıfları, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İslâm Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
39 Yakup Tuncer, Mahkeme Sicillerine Göre XV. Yüzyıl Bursa Vakıfları, Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 1992; Samettin Başol, Vakfiyelerine Göre XV. Yüzyıl Bursa Vakıfları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: 2001, IX. diğeri de XVI. yüzyılın ilk yarısında Bursa
18 İnalcık eserlerinde Bursa Şer’iyye Sicilleri hakkında önemli bilgiler vermiş Bursa vakıfları ile ilgili yapılacak araştırmalara ön ayak olmaya çalışmışlardır.40
vakıflarını incelemiştir. Hale Demirel, Mahkeme Sicillerine Göre XVI. Yüzyıl İlk Yarısında Bursa Vakıfları, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2006.
40 Ömer Lütfi Barkan, Bazı Büyük Şehirlerde Eşya ve Yiyecek Fiyatlarının Tespit ve Teftişi Hususlarını Tanzim Eden Konular, Tarih Vesikaları, Cilt II, Sayı 7, Ankara 1942, 15-40; Halil İnalcık, Bursa Şer’iyye Sicillerinde Fatih Sultan Mehmed’in Fermanları, Belleten, Cilt 11, Sayı 44, Ankara 1947, 693-708; Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadî Vaziyeti Üzerinde Bir Tetkik Münasebetiyle, Belleten, Cilt 15/60, Ankara 1951, 629-690; Halil İnalcık, 15. Asır Türkiye İktisadî ve İçtimaî Tarihi Kaynakları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 15, Sayı 1-4, İstanbul 1953-1954, 51-67; Halil İnalcık, XV. Asır Sanayi ve Ticaret Tarihine Dair Vesikalar, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul 1996, 203-258.