Bosna-Hersek Bağımsızlık süreci ve Savaş Tarihselinin İncelenmesi

İlk olarak etnik ve dinsel bakış açısı farklılaşmalarıyla başlamayan Bosna iç savaşı politik stratejilerin bir ürünü olarak ortaya çıksa da dış devletlerin yaklaşımları ile etnik ve dinsel temelli bir savaş halini alarak daha da ileri seviyede bir Müslüman ve Hıristiyan temelde kimlik krizi boyutuna evrilmiştir.433

426 _{Aytoğlu, a.g.m., s. 67.}

427_{Bilge Şahin, Somali’de Devletsizlik Deneyimi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Yayınlanmamış} Yüksek Lisans Tezi, 2013, s.84.

428_{Asgarov, a.g.m., s. 64.} 429_{Gündoğan, a.g.e., s.267.} 430_{A.g.e.,s.163.}

431_{A.g.e., s.267.}

432 _{Kerem Batir, a.g.m., s. 97.}

433_{Nurcan Özgür, “Balkan Devletlerinin Dış Politika Uygulamalarında Ernik Sorunların Rolü /1989-} 1987/”, Faruk Sönmezoğlu (der.),Uluslararası Politikada Yeni Alanlar Yeni Bakışlar, İstanbul: Der Yayınları, 1998 s. 227.

Soğuk Savaş’ın en önemli mücadele alanlarından birisi Balkanlar coğrafyası olmuştur. Balkanların bloklara bölüneceği 1944 yılında Stalin, Sovyetler Dışişleri Bakanı Molotov, Churchill ve İngiltere Dışişleri bakanı Anthony Erden arasında yapılan Yüzdeler Antlaşması ile kesinleşmiştir.434 _{Genel tarihseline baktığımızda}

Doğu Bloğu nüfuzunun fazla olduğu bölgeler Sovyet nüfuzunu reddetmişlerdir. Soğuk Savaş’ın bitimiyle Balkan ülkeleri arasında kimlik tartışmaları başlamış ve Batı Bloğuna ait olduğunu iddia eden gruplar Avrupa kimliğine sahip olduklarını savunarak tartışmaları daha derinleştirmişlerdir.

Bosna Hersek’te yaşanan Sırplar, Boşnaklar ve Hırvatlar arasında kimlik çatışmaları süreci ve sonuçları göz önüne alındığında II. Dünya Savaşı sonrası en büyük savaş olarak görülmektedir.435 _{Soğuk savaş öncesi Sovyetlerin dağılması, iki}

kutuplu sistemin çökmesiyle dünya siyasetinin yönü kökten bir şekilde değişmiş ve bu durum Balkan ülkelerinde de etkilerini ağır bir şekilde göstermiştir. Komünist bloktan ayrılan ülkeler ise yeni rejim hareketleriyle uluslararası platformda yer arayışına girmişlerdir.436

Tarih boyunca pek çok ülkenin istilasına maruz kalan Bosna Hersek’te zamanla üç farklı etnik ve dini yapı oluşmuştur. Bunlar Sırplar, Boşnaklar ve Hırvatlar olarak sıralanmaktadır. 437 _{Nüfusun ağırlıklı sıralamasına bakacak olursak; %43’ünü}

Boşnaklar oluştururken, %31’ini Sırplar, % 17’sini ise Hırvatlar oluşturmaktadır.438

Dini olarakta ayrılan bu üç grubu Müslüman Boşnaklar, Katolik Hırvatlar ve Ortodoks Sırplar olarak sıralamakta mümkündür.439 _{Etnik farklılığın yanında kültürel}

434 _{Yunanistan’ın %90’ı İngiliz ve Amerikan nüfuzuna bırakılırken, %10’u Sovyetler nüfuzuna} bırakılmıştır. Bulgaristan’ın ise %75’i Rus nüfuzuna %25’i İngiliz ve Amerikan nüfuzuna bırakılmıştır. Yunanistan dışında diğer bölgelerde Doğu Bloğu nüfuzu ağırlıktadır. Detaylı bilgi için bkz: İsmail Köse, ”Yalta ve Potsdam Konferansları: Sovyetler Birliği’nin Türk Boğazlarında Egemenlik Paylaşım Talepleri” Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı 19, 2015, s. 245-246.

435 _{Gül Tuba Dağcı, Hilal Zorba, “ABD’nin Askeri ve İnsani Müdahale Siyasetini Etkileyen} Dinamikler: Bosna-Hersek ve Kosova Örneği”, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 2016, s. 61.

436 _{Oya Akgönenç Mughisuddin, “Bosna Güvenilmez Barış ve Dayton Anlaşması Sonrası Gerçek}

Barış Süreci mi, Geçici bir Ateşkes mi?”, BİLİG (Bilim ve Kültür Dergisi), Sayı 1, 1996, s. 116. 437 _{Tahir Kodal, “Bosna- Hersek’in Bağımsızlığını Kazanması ve Türkiye (1990-1992)”, Atatürk} Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 98, 2018, s. 413.

438_{Bosna-Hersek ile İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel} Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No 7, Ankara, 1992, s.6.

açıdan da birbirlerinden ayrışmaları sonucunda440 _{yaşanan farklı etnikler ve dinler}

arasında ki çatışmalardan en büyük etnik temizliği yaşayan ve bu süreci sancılı bir şekilde geçiren ülke ise Bosna Hersek olmuştur.441 _{Bosna Hersek’te gerçekleşen}

etnik temizliğin sonucunda ise büyük bir sorun olan mülteci krizi ortaya çıkmıştır. RadovanKaradziç liderliğinde ki Sırplar etkin fakat zalimce yollar izleyerek ülkenin tümünde etnik arındırma politikası izlemiştir.442

Sovyetlerin yıkılışıyla birlikte Tito döneminde komünist kimliğe bürünen ve istikrara kısmen de olsa ulaşmış Yugoslavya büyük bir boşluğa düşerek etnik grupların farklı kimlikleri ile kendine bir yer edinmeye çalışmıştır. Farklı etnik grupların varlığı ile kendi ulusal kimliği arka plana atılan Yugoslavya halkı kısa süre içerisinde kimliksel sorunlar nedeniyle dağılmıştır. 443

Yugoslavya’nın dağılması sürecinde 25 Haziran 1991444 _{tarihinde uluslararası}

alanda bağımsızlığını ilan eden Slovenya ve Hırvatistan’dan sonra Bosna Hersek’te bu sürece dahil olmak istemiştir. 445 _{Ancak Sırbistan her ne kadar Slovenya ve}

Hırvatistan için sessiz kalsa da Bosna Hersek bağımsızlığı ile güç kazanacak Sırbistan Karadağ arasında ki Müslümanların varlığına karşı çıkmıştır.446 _Bosna

Hersek’in bağımsızlığını ilan etmesiyle birlikte başlayan Sırpların saldırıları ve etnik katliamlar ile birçok sivil hayatını kaybetmiştir. Tarih boyunca devam eden Sırp saldırılarına447 _{Batı’nın yaptırım uygulamasını mecburi hale getirmiştir.}448

Yugoslavya’da Tito’dan sonra lider olarak gelen Sloban Miloseviç ise sırp milliyetçiliğini körüklemiştir.449 _{Miloseviç önderliğinde ki Sırbistan’ın Sırpların}

440 _{Harun Semercioğlu, “Bosna Hersek’te Yaşanan Boşnak-Sırp Çatışmasının Analizi”, Elektronik} Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 16, Sayı 63, 2017, s. 1344.

441_{Akgönenç Mughisuddin, a.g.m., s.116.}

442 _{Hüseyin Bağcı, “Bosna- Hersek- Soğuk Savaş Sonrası Anlaşmazlıklara Giriş-“,Ankara Üniversitesi}

Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 16, Sayı 27, 2005, s. 267.

443 _{Fatma Taşdemir, Adem Özer, Uluslararası Hukuk Perspektifinden Self- Determinasyon ve}

Ayrılma, Ankara: Hukuk Yayınları, 2017, s.153. 444 _{Taşdemir, a.g.e., s.153.}

445 _{Merve İrem Yapıcı, “Bosna Hersekte Gerçekleştirilen Askeri Müdahalenin Uluslararası Hukuktaki}

Yeri”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 2, Sayı 8, 2007, s. 1. 446 _{Yapıcı, a.g.m., s. 3.}

447 _{Detaylı bilgi için bkz: Bosna-Hersek ile İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919), s.12-27} 448_{Bosna-Hersek ile İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919), s. 29.}

449 _{M. Şerefettin Canda, Bosna Savaşı (1992-1995) ve Barış Resimlerle Bosna Savaşı’ndan Bir Kesit}

yaşadığı her yer Sırbistan’a bağlıdır görüşünün etkisi450 _{ve ‘Büyük Sırp’ ideolojisiyle}

etnik temizliğe kalkıştığı Bosna Hersek’te Müslüman ve Hırvat halk çatışmaların baş hedefi olmuştur.451 _{Özellikle Bosna Sırp lideri RadovanKaradziç’in herhangi bir}

uzlaşı ortamı tanımaması ve Boşnaklara karşı savaşta kararlı tutumu ile insanlık dramı kaçınılmaz hale gelmiş ve çatışmanın boyutunu belirlemiştir.452

Bağımsızlığı kabul etmeyen Sırplar 9 Ocak 1992’de Bosna Hersek Sırp Halk Cumhuriyeti kurmuşlardır. Daha sonrası Hırvatların yaşadığı bölgenin de Hırvatistan ile birleşmesi için Hırvatistan Topluluğu oluşturmuşlar ve olaylar gittikçe kaotik bir hal almıştır. 453

Düzenlenen bağımsızlık referandumu ile yüksek oy çoğunluğu ile Aliyaİzzetbegoviç liderliğinde ki Bosna Hersek’in 3 Mart 1992’de bağımsızlığını ilan etmesi454 _{üzerine Sırp Cumhuriyeti kurularak Bosna Hersek’ten ayrılmıştır. Ülke}

içerisinde ki Sırplar, Hırvatlar ve Boşnaklar arasında başlayan çatışma insanlık krizi halini alarak pek çok insanın hayatını kaybetmesine ve ağır insan hakları ihlallerine sebep olmuştur.455