İşçinin yıllık ücretli izin hakkına sahip olmasından başka bu hakkını kullanma zamanı da gerek işçi gerekse işveren açısından önemlidir.
İş Kanunu’nun 54/4 maddesine göre işçi her hizmet yılına göre hesaplanacak olan yıllık ücretli iznini gelecek hizmet yılı içerisinde kullanabilecektir. İznin gelecek hizmet yılı içinde kullanılması asıl olup iznin kullanılmasına engel olan istisnai durumlar (hastalık, grev vb.) yoksa iznin daha sonraki yıla/yıllara ertelenmesi ve sonraki/önceki yılların izni ile birleştirilerek kullanılması işçinin dinlendirilmesi
180 Akyiğit 318.
62 amacına ters düşer181. Bu nedenle genel olarak iznin kullanım zamanının belirlenmesinde bu hususun gözetilmesi, iznin düzenli olarak takip eden yılda kullandırılması elzemdir. Yıllık ücretli iznin kullanma zamanı ve esasları ayrıntılı olarak Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir.
Şunu en başta ifade etmek gerekir ki iznin kullanılma zamanını belirleme yetkisi işverendedir182. İşverenin izin veya rızası olmaksızın işçinin kendiliğinden izne çıkması düşünülemez183. Böyle bir tutum, işverenin yönetim hakkını ihlalden de öte adeta hiçe saymak olacağı gibi işçinin iş görme borcuna da aykırıdır. Yargıtay izin talep edip de işverenin rızası olmaksızın kendiliğinden izne ayrılan işçinin iş akdinin işçinin devamsızlığına dair hükümlere göre işverence haklı nedenle feshedilebileceğine karar vermiştir184.
Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 7. maddesi iznin kullanılmasındaki akıştan bahsetmiş ve “İşçi yukarıdaki maddelere göre hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir.”
hükmüyle işçinin izin isteğini nasıl bildireceğini düzenlemiştir.
Yine anılan yönetmeliğin 8. maddesine göre işçi izin isteğini bildirirken izni hangi tarihler arasında kullanmak istediğini bildirecek ve yol izni isteyip istemediğini de belirtecektir. Bununla birlikte işveren veya izin kurulu bu taleple bağlı olmayıp işverenin yönetim hakkı da burada devreye girmektedir. İşveren veya izin kurulu iş durumunu da gözeterek izin talepleri hakkında bir karar verecektir. Ancak işverenin bu yetkisi de sınırsız bir yetki olmayıp izin çizelgelerinin belirlenmesinde işçinin talebi de göz önüne alınacaktır. Yani işveren bu yetkisini iş durumu ve işçi talebini gözeterek “iyiniyet kuralları çerçevesinde” kullanması gerekir185(YÜİY m. 8/2).
İşverenin bu hakkını kötüye kullanmasının kanun karşısında korunmayacağı açıktır.
181 Süzek 829.
182 Mollamahmutoğlu/Astarlı/Baysal 388; Narmanlıoğlu 709.
183 Narmanlıoğlu 708.
184 Caniklioğlu, 1159. Mollamahmutoğlu/Astarlı/Baysal, İş Hukuku, 1336; Y. 9. HD. 28.11.2017, E.
2015/36073, K. 2017/19287. UYAP.
185 “ Yıllık ücretli izin yönetmeliğinde de belirtildiği üzere yıllık izin kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkı kapsamında kalmaktadır. İşverenin bu hakkının iyi niyet kuralları çerçevesinde kullanılması gerektiği açıktır. Bir başka anlatımla, işçinin anayasal temeli olan dinlenme hakkının, işyerinin gereklerine uygun biçimde ve mümkün olduğunca işçinin talebi çerçevesinde kullandırılması gerekir. İşverenin bu noktada yönetim hakkını kötüye kullanmasının kanunlar karşısında korunmayacağı kabul edilmelidir.” Y. 9. HD, 28.01.2016, E. 2014/27000, K.
2016/2328. UYAP.
63 Bu bağlamda işveren yıllık ücretli izin hakkını mümkün mertebe işçinin talebi çerçevesinde karşılamalıdır186.
İşçinin izin talep ettikten sonra işverenin kabulünü beklemeden kendiliğinden izne ayrılması devamsızlık sayılır ve işverene sözleşmeyi haklı nedenle fesih imkanı verir187. Bu, işverenin daha önce işçilerin bu yöndeki davranışlarına izin vermiş olması halinde dahi böyle olmalıdır. Çünkü bu durum işverenin yönetim hakkı içindeki bir konu olup bu konuda işyeri uygulaması oluşmasının mümkün olmadığı188 yönündeki görüş kanaatimce de yerindedir.
Öte yandan işveren, işçi izin talep etmese dahi yasal olarak izin kullandırmak zorunda olduğundan, işçi talep etmediği takdirde bile izin tarihini belirlemelidir189. Kanaatimce işveren sadece belirlemekle de kalmayıp o tarihte işçiyi izne ayırabilir.
İşçinin bu işlem karşısında iznini hizmet yılı içinde başka bir zaman kullanma yönünde talebi olabilirse de sonraki hizmet yıllarına bırakma yönündeki talebi işverence reddedilmelidir.
Birden fazla işçi aynı tarihte izin kullanmayı talep ettiği takdirde işveren hepsinin talebini aynı tarihte izin kullandırmak suretiyle karşılayamayabilir.
Yönetmeliğe göre bu halde iznini aynı tarihte kullanmayı talep eden işçilerin yapılmadığından bahisle 8.1.2005 tarihinden ikinci bir dilekçe vermiştir. İzin talebi işverence onaylanmadığı halde işyerinden ayrılmış ve davalı işveren devamsızlık tutanakları düzenleyerek 4857 sayılı İş Kanununun 25/2-g maddesi uyarınca iş sözleşmesini feshetmiştir.
Davalı işveren, işyerinde davacı ile aynı görevde çalışmakta olan diğer işçiye aynı tarihlerde izin verilmiş olmasını, davacının izin talebinin karşılanamamasının gerekçesi olarak göstermiştir.
Gerçekten, davacıya göre daha kıdemli olduğu anlaşılan diğer işçi de hacca gitmek için aynı dönemde izin istemiştir. İşverence davacı ile diğer işçinin her ikisinin birden izne ayrılmasının uygun olmadığı belirtilmiş ve daha kıdemsiz konumda olan davacı işçinin izin talebi onaylanmamıştır. Kaldı ki, izin isteği de yönetmeliğe göre 1 ay öncesinden talep edilmemiştir. Bu şekilde işçinin izin talebinin karşılanması noktasında işverene yeterli süre de tanınmamıştır. İşverence yapılan bu işlemlerde, 4857 sayılı İş Kanunu ile Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği hükümlerine bir aykırılık yoktur. Bu itibarla davacı işçinin işyerinden ayrılması geçerli bir mazerete dayanmamaktadır. İşverence davacı işçinin iş sözleşmesinin feshi haklı nedene dayandığından…” Y. 9. HD, 20.6.2006, E. 2006/15954, K.
2006/17843. UYAP. ; Y. 9. HD, 07.02.1995, E. 1994/16833, K. 1995/5974, Caniklioğlu 1159.
188 Caniklioğlu 1159; Çelik/Caniklioğlu/Canbolat 737.
189 Mollamahmutoğlu/Astarlı/Baysal 388.
64 kıdemleri ve bir önceki yıl izinlerini kullandıkları tarih gözetilerek işçiler arasında öncelik belirlenecektir (YÜİY m. 8/3).
İşçilerin izin talepleri, yüzden fazla işçi çalışan işyerlerinde anılan yönetmeliğin 15. maddesine göre ikisi işçi temsilcisi birisi de işveren temsilcisi olmak üzere üç kişiden oluşacak olan izin kurulunca; işçi sayısı yüzün altında olan işyerlerinde ise yönetmeliğin 18. maddesine göre birisi işçi temsilcisi birisi de işveren veya işveren vekili yahut temsilcisi olmak üzere iki kişilik kurul tarafından değerlendirilerek oluşturulacak izin çizelgeleri işverenin onayına sunulacaktır (YÜİY m. 15,16,18).