5326 sy. Kanunda soruşturma zamanaşımı ile ilgili ayrıntılı düzenlemeye yer verilmiştir (md.20). Buna göre; Zamanaşımı süresi, kabahate ilişkin tanımdaki fiilin işlenmesiyle veya neticenin gerçekleşmesiyle işlemeye başlayacak, dolması halinde kabahatten dolayı kişi hakkında idarî para cezasına karar verilemeyecektir155.
Ayrıca sürelere ilişkinde hükümlere de yer verilmiş, idari para cezasının miktarına göre asgari iki yıldan beş yıla kadar soruşturma zamanaşımı süresi öngörülmüştü. Ancak 5560 sy.K ile, düşük miktardaki idari para cezaları ile ilgili olarak 5326 sayılı Kanunda belirlenen soruşturma zamanaşımı sürelerinin uygulamada yetersiz görülmesi gerekçesiyle, maddede değişiklik yapılarak en az süre 3 yıl olarak belirlenmiştir. Böylelikle, Ellibin Türk Lirasından az idarî para cezasını gerektiren kabahatler, üç yıllık soruşturma zamanaşımına tabi olacaktır (md.20/2-c). Nispî idarî para cezasını gerektiren kabahatler yönünden ise bu süre sekiz yıl olarak kabul edilmiştir.
Kanunkoyucu, kabahati oluşturan fiilin aynı zamanda suç oluşturması halinde suça ilişkin dava zamanaşımı hükümlerinin uygulanmasını öngörmüştür.
Ancak bu konuda Kabahatler Kanunundan sonra çıkarılıp, 1/1/2007 tarihinde yürürlüğe girecek 5510 sy. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (md.102) fiilin işlendiği tarihten itibaren başlayan on yıllık zamanaşımı süresi öngörmüştür.
155 “5252 sayılı yasanın 5349 sayılı yasa ile değişik 7.maddesi uyarınca,sanığın eylemine uygulanabilecek
müeyyide idari para cezasına dönüştürüldüğü cihetle hükmün bozulmasına; uygulanabilecek idari para cezasının miktarına göre 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 20/2-d. maddesinde yazılı soruşturma zamanaşımının dolmuş olması karşısında anılan maddenin 1.fıkrası ve CMUK.nun 322.maddesi uyarınca ilgili kişiye idari para cezası verilmesine yer olmadığına”, 7 C.D. 04.07.2005/25505-10699, “5326 sayılı Kabahatler Kanununun 27. maddesinde idari yaptırımlara karşı başvuru yolunda Sulh Ceza Mahkemeleri görevli ve yetkili kılınmış ve sanığın eylemine uygulanabilecek idari para cezasının miktarına göre 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 20/2-d maddesinde yazılı soruşturma zamanaşımının dolmuş olması karşısında hükmün bozulmasına, anılan maddenin 1. fıkrası ve CMUK.nun 322. maddesi uyarınca ilgili kişilere idari para cezası verilmesine yer olmadığına, 05.12.2005/30608/20904”, http://www.adalet.org/ckarar.php
2. Yerine Getirme Zamanaşımı
Yerine getirme zamanaşımının kararın kesinleşmesi tarihinden itibaren işlemeye başlayacağı, dolması halinde idarî para cezasına ilişkin karar artık yerine getirilemeyeceği belirtilerek, para cezasının miktarına göre üç yıldan yedi yıla kadar yerine getirme zamanaşımı süresi öngörülmüştür156. Mülkiyetin kamuya geçirilmesinde ise bu süre, on yıl olarak belirlenip her iki yaptırım için kanun hükmü gereği olarak idarî yaptırımın yerine getirilmesine başlanamaması veya yerine getirilememesi halinde zamanaşımının işlemeyeceği de eklenmiştir (md.21).
X- KABAHATLERE İLİŞKİN MUHAKEME KURALLARI A. İhbar ve Şikâyet
Kanun, kabahat soruşturması ve yaptırım uygulanabilmesi için kural olarak şikayet koşuluna yer vermemiştir. Bu Kanun yönünden şikayetin arandığı tek yer 39/3 maddesindeki tütün mamulü tüketme yasağıdır. Kurala göre, özel hukuk kişilerine ait olan ve herkesin girebileceği binaların kapalı alanlarında, tütün mamullerinin tüketilemeyeceğini belirtir açık bir işarete yer verilmesi yanında, bu yasağa aykırı hareket eden kişinin cezalandırılabilmesi için şikâyetinde bulunması gerekecektir.
Ancak, kabahat hükmü içeren kimi mevzuatta, yaptırım uygulanabilmesi için şikayet veya ihbara yer verildiği görülmektedir.
TTK Tasarısında, “Taşıyıcının sorumluluğu” başlıklı 914. maddesinde, Taşıyıcı, bilette belirtilen yerin başka bir kişiye verilmesi, bilette gösterilen araç yerine onunla aynı düzeyde olmayan başka bir aracın sefere konulması, aracın belli saatten önce hareketi nedeniyle yolcunun yetişememesi, taşıma aracında durumun gerektirdiği ilk yardım malzemelerinin ve ilaçlarının bulundurulmaması veya bunlardan derhal yararlanma imkânının sağlanmamış olmasından sorumlu olduğu belirtildikten sonra, sorumluluklarını yerine getirmeyen, araç şoförleri, araçları emri altında bulunduran
156 6183 sy.AATUHK’ dan farklı bir düzenleme yapılmıştır. Bu kanunda Tahsil zamanaşımı: Madde 102
– Amme alacağı, vadesinin rasladığı takvimi yılını takib eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Para cezalarına ait hususi kanunlarındaki zamanaşımı hükümleri mahfuzdur. Zamanaşımından sonra mükellefin rızaen yapacağı ödemeler kabul olunur.
kişiler ile araçları taşıma işinde kullanılanların, şikayet üzerine, kolluk görevlileri tarafından cezalandırılacakları157,
• 5149 sy. Spor Müsabakalarında Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun da, (md.28) “Bu Kanuna aykırı eylemlerde bulunanlar hakkında spor güvenlik kurulunun re’sen veya kendisine gelen şikâyet ve ihbarlar üzerine yapacağı inceleme sonucunda …idarî para cezaları veya tedbirlerin uygulanmasına karar verileceği,
• 2872 sy.Çevre Kanunu, "Bilgi edinme ve başvuru hakkı” başlıklı 30. maddesinde “Çevreyi kirleten veya bozan bir faaliyetten zarar gören veya haberdar olan herkes ilgili mercilere başvurarak faaliyetle ilgili gerekli önlemlerin alınmasını veya faaliyetin durdurulmasını isteyebilecekleri,
• 3573 sy. Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanununda (md.14/3)“Bu hükme aykırı hareket ederek zeytinliğe hayvan sokanlara şikâyet üzerine …idarî para cezası verileceği, şeklinde hükümler bulunmaktadır.
Ancak Kab.K veya özel hükümlerde TCK md.73 gibi “kovuşturma yapılabilmesi şikayete bağlı suçlarda kanunda aksi yazılı olmadıkça suçtan zarar gören kişinin vazgeçmesi davayı düşürür” şeklinde bir hükme yer verilmediğinden ve kanunun amacı düzeni korumak olduğundan, uzlaşma veya vazgeçmeyle, soruşturma ya da yaptırım ortadan kalkmayacaktır. Ancak yer verilmiş ise, fiilin veya neticesinin ortadan kaldırılması durumunda çevreyi kirletmede olduğu gibi(md.41/9) etkin pişmanlık türü bir uygulama söz konusu olabilir.