Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Tanımı, Örgütlenme Özellikleri, İşlev ve

Günümüzde neredeyse tüm gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerin başvurduğu söz konusu araçsal mekanizma ile ilgili literatürde pek çok tanımlama dikkati çekmektedir. Bu tanımlara bağlı olarak her ülke özelinde örgütlenme özelliklerinde değişiklik göze çarpmakta ise de işlev ve stratejileri dayandığı teorik çerçeveye uygun olarak

şekillenmektedir.

3.1.1. Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Tanımı

Kuruluş amaçları ve üstlendiği hizmetlere koşut olarak bölgesel kalkınma ajansları ile ilgili olarak bir çok tanımlama karşımıza çıkmaktadır. Bölgesel kalkınma ajansları, ‘’Bir ülkenin belli coğrafi bölgesi içerisinde yer alan kamu, özel sektör tüm şirketleri, yerel otoriteler ile sivil toplum kuruluşları arasında işbirliğini geliştirip, yasal bir hükme dayalı kurulan, o bölgenin ekonomik kalkınmasını gerçekleştirmeyi amaç edinen ve faaliyetleri kamu ve özel sektör tarafından finanse edilen kuruluşlar olarak karşımıza çıkmaktadır (Avaner, 2005:242-243).

Kalkınma ajansları en genel tanımıyla bölgesel kalkınmadan sorumlu kuruluşlardır. İş yaratımı, kırsal ve kentsel alanlar arasında mekansal dengenin sağlanması, bölge içi potansiyelin teşviki ve doğrudan yabancı yatırımın bölgeye çekilmesi, yeni ve eski girişimlerin büyümelerinin desteklenmesi gibi bir çok faaliyette bulunan Kalkınma

70

ajansları bölgesel kalkınmadan sorumlu yeni aktörler olarak kabul edilmektedir (Tiftikçigil, 2009: 725).

Bir başka tanıma göre Kalkınma ajansları, içsel kalkınma modeline uygun olarak yerel halkın sahip olduğu potansiyeli harekete geçiren, kurum ve kuruluşlar arasında eşgüdümü sağlayarak mevcut kaynakların etkin kullanımı sağlayan, proje hazırlama kapasitesini artıran, paydaşlara değer yaratacak üstün nitelikli hizmet ve iş çözümleri sunan kuruluşlar olarak faaliyette bulunmaktadır (Can ve Ersin,2007:130).

Bu tanımlardan yola çıkılarak bölgesel kalkınma ajansları ile ilgili üç ana unsur saptanabilmektedir. Bunlar; i) Kamu gücüne dayanması, ii) ekonomik kalkınmayı hedeflemesi, ve iii) coğrafi bir bölgeyi kapsamasıdır (Koçberber, 2006:37). Bu unsurlar bölgesel kalkınma ajanslarına dört temel sorumluluk yüklemiştir; hesap verebilirlik (accountability), sürdürebilirlik (sustainability), yarar sağlayabilirlik (subsidiarity), bütünleşme ve dahil olma (integration and inclusion) (Tutar ve Demiral, 2007:67).

3.1.2. Kalkınma Ajanslarının İşlev ve Stratejileri

Bölgesel kalkınma ajanslarının işlevleri; bölgesel kalkınma ve bu doğrultuda bölgesel stratejiler oluşturmak, bölgeler arası kalkınmışlık farklarını gidermek, faaliyet gösterilen bölgede ekonomiyi canlandırmak, bölgesel yatırımları artırmak ve halkın da kalkınmaya katılımını sağlamak olarak sıralanabilir (Demir, 2009: 712).

Bölgesel kalkınma ajansları bölgesel gelişmişlik farklarını gidermek üzere kuruldukları bölgenin görece üstün yönlerini öne çıkarma doğrultusunda faaliyet gösterirler. Ajanslar, küresel rekabette yer alabilmek için bölgenin görece üstün yönlerini ortaya çıkararak ve post-fordist üretim örgütlenmesine uygun olarak yerel uzmanlaşmayı sağlayarak bölgeye yapılacak yatırımları artırmayı odak nokta olarak görmektedirler. Ayrıca söz konusu ajanslar yeni bölgesel kalkınma yaklaşımına uygun olarak kalkınma politikalarının oluşturulmasında ve hayata geçirilmesinde yerel/bölgesel aktörlerinde yönetişimci bir anlayışla katılımını sağlamaktadırlar.

Bölgesel kalkınma ajansları bu işlevlerini yerine getirirken beş temel strateji ile hareket etmektedir. Bunlar; ticari işletmelere finansal destek, ticari işletmeler için taşınmaz mülk sağlanması, KOBİ’lere teşvik ve teknik destek sağlama, söz konusu bölgenin

71

gelişmesi için uzun vadeli projeler ortaya koyma ve bölgeninsosyal ve toplum gelişimini sağlamaya yönelik eylemler olarak sıralanabilmektedir (Hughes, 1998: 620).

Bölgesel kalkınma ajansları’nın kuruluş misyonlarına bağlı olarak kuruldukları bölgenin görece üstün yönlerini ortaya çıkarmak üzere hem bölge içinde faaliyet gösteren işletmelere hem de bölge dışından yatırım yapan yatırımcılara finansal destekte bulunulması ve ticari işletmelere taşınmaz mülk sağlanması ajansların stratejileri içinde önemli yer tutmaktadır. Bölgesel kalkınma ajansları yeni bölgesel kalkınma yaklaşımının gereği ve post-fordist üretim yapısına uygun olarak KOBİ temelli bir büyüme stratejisi ortaya koymaktadır. Bu stratejinin gereği olarak bölgede faaliyet gösteren KOBİ’lere kapasite genişletmeleri için teşvik verilmesi ve yerel uzmanlaşmayı sağlayabilmek üzere teknik destek sağlanması ajansların stratejileri arasındadır. Söz konusu ajansların kuruldukları bölgenin yerel/bölgesel aktörleri ile yönetişimci bir anlayışla kalkınma parametresi ortaya koyup bölgesel kalkınmayı gerçekleştirmek üzere uzun vadeli ve sonuç odaklı projeler ortaya koyması yine önemli stratejilerindendir. Ve nihai stratejileri ise kalkınmanın çok boyutlu içeriğine uygun olarak kuruldukları bölgenin sosyal gelişimini sağlamaktır.

3.1.3. Kalkınma Ajanslarının Örgütlenme Özellikleri

Dünyanın değişik ülkelerinde olan bu bölgesel kalkınma örgütlerinin, örgütlenme modelleri de farklılık arz etmektedir. Örneğin, devletin merkezi ve bölgesel organları aracılığı ile kurulan örgütlenmeler olduğu gibi, yerel yönetim birlikleri eliyle; hükümet kararıyla gelişmeye yönelik işlerin yürütülmesi ve işletilmesi için kurulan örgütlerde bulunmaktadır. Ayrıca yerel yönetimler, meslek kuruluşları ve özel kesim temsilcilerinden oluşan, kamu-özel karma bir şirket aracılığı ile kurulan örgütler olduğu gibi, sadece özel şirket aracılığı ile kurulan ve belli bir süre sonra devlete devri öngörülen örgütler de mevcuttur. Bunların dışında idari ve mali açıdan özerk bir kamu kuruluşu olarak kurulan örgütler(Tennessee Valley Authority örneği gibi) de karşımıza çıkmaktadır (Bulut, 2002:267).

Bölgesel kalkınma ajansları, örgütlenme modelleri, fonksiyonları ve işlevleri ülkeler arası değişkenlik gösterse ve tek ortak özellikleri bazılarının ana veya ek uğraşları yabancı yatırım çekmek olsa da tümünün belli bir coğrafi alanda var olan içsel potansiyeli ortaya çıkarmak ve geliştirmekle ilgili olmasıdır (Kayasü vd. 2003: 7).

72