Avrupa Birliği’nde Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Yasal Statüleri 73

Kalkınma ajanslarının yasal statüleri hemen her ülkede farklıdır. Örneğin;Almanya’da sınırlı sorumlu şirketler/kamu hukuku organizasyonları; İspanya’da kamu özelhukuk kuruluşları; Fransa’da karma ekonomi şirketleri; Belçika’da belediyelerarasıajanslar; Romanya’da vakıflar; Polonya ve Portekiz’de kamu özel sektör ortaklık

şirketleri;İsveç’te limited şirketler; Çek Cumhuriyeti’nde anonim şirketler; Hollanda,

İtalya veİrlanda’da kamu limited şirketleri şeklinde yapılandırılmışlardır (Demirci, 2005:186). Ancak genel olarak, mali ve personel yönetimi esnekliğini sağlayabilmek ve

3Lizbon hedefleri, AB Konseyi tarafından 23-24 Mart 2000 tarihinde kabul edilmiştir. Lizbon hedefleri için AB için bir gelecek projeksiyonu olduğu söylenebilir. AB Konseyi, Lizbon hedefleri doğrultusunda, 2010 yılında AB’nin dünyada dinamizmi ve rekabet gücü en yüksek bilgi toplumu olma hedefini sağlayacak, ekonomik ve sosyal reformları gerçekleştirme kararı almıştır. Bu bağlamda, Tek Pazarın serbestleşmesinin tamamlanması, üye ülkelerin ortak hedefler için ekonomik ve sosyal politikalarının eşgüdümünün sağlanması, bu hedefi gerçekleştirmede önemli adımlar olarak görülmektedir. Daha fazla bilgi için bkz. http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/TanitimKoordinasyonDb/Lizbon.doc

74

hızla değişen kalkınma dinamiklerine ayak uydurabilmek için kısaca özel hukuka tabi

kamu kuruluşlarıolarak

yapılandırılmışlardır(Özen,2005:5,http://www.tepav.org.tr/tur/admin/dosyabul/upload/b olgeselkalkinmabilginotu.pdf).

Tablo 1.de AB’de bölgesel kalkınma ajanslarının ülke örneklerinden yola çıkılarak yasal statülerine yer verilmiştir.

Tablo1. Avrupa Birliği’nde Kalkınma Ajanslarının Yasal Statüleri

ÜLKELER BKA YASAL STATÜLERİ

Almanya Yarı özerk kamu şirketleri

İspanya Özel hukuka tabi kamu kuruluşları

Fransa Karma ekonomi şirketleri

Belçika Belediyelerarası ajanslar

Romanya, Danimarka Vakıflar

Çek Cumhuriyeti, Estonya, Slovakya, Polonya

Kamu-özel sektör şirketleri

İsveç Limited şirket

Hollanda, İtalya, İrlanda, Portekiz Kamu limited şirketleri

İngiltere Bakanlık dışı kamu kurumu (quango)/ özerk örgüt

Litvanya Kar amacı gütmeyen kuruluşlar

Yunanistan Belediye girişimi

Kaynak:Kayasü,Pınarcıoğlu,Yaşar,Dere(2003:12)

http://www.tepav.org.tr/tur/admin/dosyabul/upload/bolgeselkalkinmabilginotu.pdf).

Bununla birlikte Kalkınma ajanslarının yasal statüleri son yıllarda merkezi devletten daha özerk olabilmeleri için daha otonom bir hale getirilmiş ya da özelleştirme yoluna gidilmiştir(Özen,2005:6,http://www.tepav.org.tr/tur/admin/dosyabul/upload/bolgeselkal kinmabilginotu.pdf).

AB kapsamında bölgesel kalkınma ajanslarının yasal statülerini değerlendirdiğimizde; yasal statülerine ilişkin genel-geçer bir kuraldan bahsetmek olanaksızdır. Bölgesel kalkınma ajanslarının yasal statüleri ülkeden ülkeye ve bölgeden bölgeye değişmekle

75

birlikte bağımsız bir kuruluş olarak varolmaktadırlar. Ve politik destekçilerine belli bir mesafede çalışmalarını sürdürülürler, dolayısıyla yasal olarak özerktirler (Pektekin, 2006: 23). Sonuç olarak; AB ülkeleri, kendi iktisadi ve idari sistemine uygun olarak bölgesel kalkınma ajanslarının yasal statülerini belirlemektedir. Bölgesel kalkınma ajanslarının kuruluş gerekçesi, felsefesi, amaçları ve stratejileri paralellik arz etse de yasal statüleri oluşurken her ülkenin yönetim geleneklerinin ve iktisadi sistemlerinin etkisidikkat çekmektedir. Örneğin, Fransa’da güçlü merkeziyetçi gelenekten gelindiği ve karma ekonomik sistem varolduğu için kuruldukları dönemde söz konusu ajanslar ‘’karma ekonomi şirketleri’’ biçiminde yapılanmışlar ve doğrudan Başbakan’a karşı sorumlu olarak faaliyet göstermektedirler. Yine Almanya’da federatif yönetim anlayışı ve piyasa ekonomisine uygun olarak ‘’yarı özerk kamu şirketleri’’ biçiminde yasal statüleri belirlenerek Federal Ekonomi ve Teknoloji Bakanlığı ve özel sektör ile ilişkilendirilmişlerdir. Ancak burada yasal statülerinin değişmez olmadığı ve günün koşullarına uygun olarak belirlenen amaca hizmet edecek biçimde dönüşümünün yapılabilir olduğunun vurgulanması gerekmektedir.

3.2.2.2. Avrupa Birliği’nde Bölgesel Kalkınma Ajanslarının İdari Yapıları

AB’de bölgesel kalkınma ajansları içsel örgütlenmesi ikili bir yapıdan oluşmaktadır. Bu örgütlenme hedefe, bütçeye ve insan kaynaklarına göre düzenlenmektedir.Bu ikili yapıdan ilki, Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetleme Komitesi ve Genel Müdür gibi temel ögelerden oluşan yapıdır.İkincisi ise, belli bir konuyu ele alan çalışma grupları veya teknik komiteleri inceleyen komitelerdir (Hasanoğlu ve Aliyev,2006:91; Kayasü, Pınarcıoğlu,Yaşar, Dere,2003:12; Pektekin,2006:23).

Yönetim kurulu,Bölgesel kalkınma ajanslarının hissedarları tarafından seçilmektedir. Bazen bu kuruldan daha küçük bir icra kurulu da oluşturulabilir. Yönetim kurulu, ortak hedeflere sahip ve teknik olmayan temsilcilerden oluşmaktadır. Görevleri, stratejik planları ve bütçeyi onaylamak aynı zamanda Kalkınma Ajanslarının etkinliğini değerlendirmektir. Kurulun önemli görevlerinden biri Genel Müdür’ü seçmektir. Genel Müdür’ün önemli bir işlevi de teknik ekibi yetiştirmektedir (Hasanoğlu ve Aliyev, 2006:91;Kayasü vd. 2003:12; Pektekin,2006:24).

76

AB’ de bölgesel kalkınma ajansları, harcamaları bakımından kamu idarelerine karşı sorumlu, politikaların oluşturulması ve uygulanması bakımından ise kendi kuruluş mevzuatı çerçevesinde serbest bırakılmışlardır (Demirci, 2005:186).

3.2.2.3. Avrupa Birliği’nde Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Amaçları

Bölgesel kalkınma ajanslarının en belirgin amacı, bölgelerin potansiyelini ve sorunlarını göz önüne alarak geliştirdikleri politikayla, bölgedeki ekonomiyi canlandırmak ve bölge halkının gelişmeye katılımını sağlamaktır (Hasanoğlu ve Aliyev, 2006:90).

Başka bir ifade ile bölgesel kalkınma ajansları, uzun dönemli bölgesel ekonomik kalkınma için uygun koşulların yaratılması gibi açılardan ekonomik, bölgenin çekiciliğini artırmak açısından çevresel, bölgenin sosyo-kültürel değerlerinin geliştirilmesini sağlama gibi açılardan sosyal olarak değerlendirilebilecek amaçlar taşımaktadır (Hasanoğlu ve Aliyev,2006:90;Kayasü, Pınarcıoğlu,Yaşar, Dere,2003:9).

Gerçekleştirilmesi planlanan amaçların ve iktisadi gelişmeyi etkileyen koşulların zaman içindeki değişimine, kurumsal yapılarda eşlik edebilmektedir.Bölgesel kalkınma ajansları, belirlenen amaçlara ulaşabilmesi için bölgedeki potansiyel aktörlerin, kaynakları ve çabaları önem taşımaktadır (Kayasü, Pınarcıoğlu,Yaşar,Dere,2003:9).

Bu kapsamda belirtilen amaçlar doğrultusunda EURADA,(Avrupa Bölgesel Kalkınma Ajansları Birliği) bir bölgesel kalkınma ajansının başarıya ulaşabilmesi için şu koşulların

oluşması gerektiğini vurgulamıştır: (Ildırar,2004:133,Kayasü,

Pınarcıoğlu,Yaşar,Dere,2003:10).

• Yeterli nüfusa bağlı bir bölgede bulunmalı, • Rekabete dayanan bir iş çevresinin oluşturulması,

• Kamu ve özel sektör arasında işbirliğini teşvik eden değişken işbirliği yapılarının oluşturulması,

• Dünya kalitesinde işgücü yetiştirilmesi,

• Bölgesel kalkınma stratejileri konusunda, bölgedeki diğer aktörler ile konsensüs sağlanmış olunması,

77

• Aktörler ile sinerjinin geliştirilmesi ve desteklenmesi, • Çevrenin ve sağlığın iyileştirilmesi,

• Siyasal yapılar tarafından gerekli desteğin sağlanması, • Altyapının geliştirilmesi,

• Aktörler arası ortaklıkların oluşturulması,

• Amaçları gerçekleştirebilecek teknik personel altyapısına ve kalifiye işgücü potansiyelinesahip olunması,

• Firmaların ve/veya girişimcilerin potansiyeli olarak sıralanmıştır.