Azerbaycan’da Türkiye ve Rusya Algısının Karşılaştırmalı Analizi

Bu araştırmaya katılanlar arasında Türklerin sayısı (%6,7 veya 60 kişi) Rusların sayısından (%2,7 veya 24 kişi) çoktur. Bununla birlikte sadece katılımcıların %1,3`ü veya 12 Azerbaycanlı Türkiye vatandaşı iken Rusya vatandaşı olan Azerbaycanlıların sayısı daha çoktur (%1,8 veya 16 kişi). Türkiye`de eğitim almış katılımcıların sayısı (%23 veya 207 kişi) Rusya`da eğitim almış katılımcıların sayısından (%2,4 veya 22 kişi) daha fazladır. Bununla birlikte Türkçe bilen kesimin sayısı (%60 veya 540 kişi) Rusça bilen kesimin sayısından (%58,7 veya 528 kişi) çok fazla değildir. Hatta aile içerisinde Türkçeyi kullanan sadece 33 kişi (%3,7) varken, bundan iki kere civarı daha çok, 68 kişi (%7,6) aile içerisinde Rusçayı kullanmaktadır. Bu durum Azerbaycan`da Rus dilinin Sovyet dönemi ve daha önceki Çar Rusyası döneminden itibaren yaygınlaşması ve güncel hayatta kullanılan dile dönüşmesi ile ilgilidir.

Katılımcıların %81,5`lik (734 kişi) büyük kısmı Türkiye`yi Azerbaycan`ın öncelikli dost devleti olarak görmekte iken, Rusya`yı dost devlet olarak görenlerin sayısı çok daha azdır (%31,3 veya 282 kişi). Katılımcıların %17,1`lik (154 kişi) önemli bir kısmı

164

Rusya`yı Azerbaycan`ın öncelikli düşman devletleri sırasında olduğunu belirtse de Türkiye`ye düşman devletler sırasında yer verilmemiştir ve sadece dost devletler sırasında kabul edilmiştir. Bununla birlikte hem Türkiye`ye sempati duyan kişilerin sayısı %10,1`i (91 kişi) hem de Rusya`ya sempati duyan kişilerin sayısı %11`i (99 kişi) eşit civardadır. İkinci vatan olarak Türkiye`yi kabul edenlerin sayısı da %8`i (72 kişi) ikinci vatan olarak Rusya`yı kabul edenlerin sayısından %6,7`si (60 kişi) çok fazla değildir. Türkiye vatandaşı ile evlenmeyi üstün tutan kişilerin sayısı %15`i (135 kişi) Rusya vatandaşı ile evlenmeyi üstün tuttuğunu belirtenlerin sayısından %12`si (108 kişi) fazladır. Türkiye`de tatil yapmayı üstün tutanların sayısı (%30,7 veya 276 kişi) Rusya`da tatil yapmayı tercih edenlerin sayısından (%5,3 veya 47 kişi) 6 kere daha çoktur. Aynı şeyi doğal afetler zamanı yardım almak konusunda da söyleyebiliriz. Şöyle ki, katılımcıların %40`ı (360 kişi) doğal afetler zamanı Türkiye`den yardım almayı üstün tutmaktasa da, sadece %11 veya 99 kişi doğal afetler zamanı Rusya`dan yardım almayı üstün tuttuğunu belirtmiştir. Fakat aynı durum eğitimle ilgili söz konusu değildir. Şöyle ki, Türkiye`de eğitime üstünlük verenlerin sayısı (%4 veya 36 kişi) Rusya`da eğitme üstünlük verenlerin sayısından (%9,3 veya 84 kişi) önemli bir miktar azdır.

Bu araştırmaya katılanların Türkiye ve Rusya hakkında bilgililik oranı neredeyse ayınıdır. Yani %49,4 veya 445 kişi Türkiye hakkında çok bilgili olduğu yanıtını verirken %44 veya 396 kişi de Rusya hakkında çok bilgili olduğu yanıtını vermiştir. Katılımcıların Türkiye ve Türkler, Rusya ve Ruslarla ilgili bilgileri edindiği temel kaynaklar internet, bu ülkeleri ziyaret, bu ülkelerdeki akrabalar ve tarih derslikleri belirtilmiştir. Fakat katılımcıların Türlere ve Ruslara karşı duyguları farklılık göstermektedir. Şöyle ki, Türklere karşı temel duyğular olarak sevgi, teşekkür, daha az güvensizlik, şüphe ve hayranlık belirtilmişse de, Ruslara karşı temel duygular güvensizlik, şüphe, hatta nefret, çok az derecede sevgi ve hayranlık belirtilmiştir. Türk halkının Azerbaycan`dakı temel imajı eski dönemlerden aynı tarihsel kökene sahip olduğumuz, vatansever, kardeş ve savaşçı bir halk olarak belirtilebilir. Fakat küçük bir kısım Türk halkını dindar, gelişmemiş, hatta güvenilmeyen bir halk olarak da görmektedir. Rus halkının Azerbaycan`daki temel imajı olarak ise güvenilmeyen, kültürlü ve savaşçı bir halk olarak görülmektedir. Fakat küçük bir kısım Rus halkını kardeş ve güvenilir bir halk olarak da görmektedir. Türkiye`nin Azerbaycan`daki temel imajı Azerbaycan`ı destekleyen, Müslüman, turistik ve ortak tarihsel geçmişe sahip

165

olduğumuz bir ülke, Rusya`nın temel imajı ise Rusların yaşadığı, Azerbaycan`a hiçbir destek vermeyen, Hıristiyan ve ortak tarihsel geçmişe sahip olduğumuz ülkedir. Rusya ile kıyasla Türkiye`yi ziyaret edenlerin sayısı daha çoktur. Şöyle ki, katılımcıların sadece %47`lik (423 kişi) bir kısmı daha önce Rusya`yı ziyaret etmişse de, Türkiye`yi daha önce ziyaret edenlerin sayısı (%65,3 veya 588 kişi) çok daha fazladır. Türkiye`yi ziyaretin temel amacı eğitim ve turizm ise, Rusya`yı ziyaretin temel amacı dost ve akrabaları ziyaret ve iştir. Katılımcıların büyük kısmı için Türkiye Azerbaycan`ın dostu ve stratejik müttefiki olarak görülse de, Rusya sadece komşu ülke olarak görülmektedir. Azerbaycan- Türkiye arasındaki en önemli işbirliği alanı olarak enerji alanında işbirliğini, en az önem taşıyanı ise askeri işbirliği belirtmiştir. Azerbaycan-Rusya arasındaki en önemli işbirliği alanları olarak ise ekonomik işbirliğininin yanısıra, siyasi ve askeri işbirliği de yer almaktadır. Hem Azerbaycan-Türkiye arasındaki ilişkiler hem de Azerbaycan-Rusya arasındaki ilişkiler temel olarak internet, sırasıyla sosyal medya ve TV/Radyo`dan takip edilmektedir. Gazete, dergi ve bilimsel yayınlardan ikili ilişkileri izleyenlerin sayısı çok azdır. Katılımcıların en çok kullandıkları Türk ürünleri tekstil ve gıda ürünleri, en çok kullandıkları Rus ürünleri ise tekstil, gıda ürünlerinin yanısıra hem de beyaz eşyadır. Türk ürünlerinin tercih edilmesine neden olan temel unsurlar olarak önce yüksek kalite daha sonra rahat ulaşılabilirlik belirtilmişse de, Rus ürünleri konusunda önce rahat ulaşılabilirlik daha sonra yüksek kalite yanıtı verilmiştir. Katılımcıların büyük kısmı hem Türkiye`nin hem de Rusya`nın Azerbaycan`da askeri üs tesis etmesine sıcak bakmadığını ifade etmiştir. Fakat bu konuda Türkiye`ye evet veya kesinlikle evet cevabı verenlerin sayısı Rusya`ya olumlu yanıt verenlerin sayısından daha fazladır. Şöyle ki, katılımcıların toplam %36`sı (324 kişi) Türkiye`nin Azerbaycan`da askeri üs tesis etmesine kesinlikle evet veya evet yanıtı verirken, Rusya`nın Azerbaycan`da askeri üs tesis etmesine kesinlikle evet veya evet yanıtı verenlerin sayısı sadece %12 veya 108 kişi olmuştur. Katılımcıların büyük kısmı hem Türkiye`ye hem de Rusya`ya ABD veya ABD önderliğinde herhangi uluslararası örgüt tarafından müdahele veya ambargo uygulanırsa Azerbaycan`ın tarafsız kalması gerektiğini belirtmiştir. Fakat bu konuda Türkiye`yi desteklemek, yani müdahele ve ambargolara karşı çıkmak gerektiğini savunanların sayısı (%45,3 veya 408 kişi), Rusya`yı desteklemek gerektiğini savunanların sayısından (%18 veya 162 kişi) çok daha fazladır. Katılımcıların önemli bir kısmı Türkiye`nin ve Rusya`nın Dağlık Karabağ sorununun çözümü ile ilgili yeterli faaliyette bulunmadığını belirtmiştir. Fakat daha

166

büyük kısım Rusya`nın Ermenistan`a karşı daha sert davranacagı takdirede Dağlık Karabağ sorununun daha rahat çözülebileceğine inanmaktadır.

Araştırmaya katılanların büyük bir kısmı Türkiye ve Rusya arasında herhangi b ir çatışma durumunda Azerbaycan`ın arabuluculuk yaparak tarafları barışa çağırması gerektiğini savunmaktadır. Bununla birlikte Türkiye`yi desteklemek gerektiğini savunanların sayısı (%21,3 veya 192 kişi) Rusya`yı desteklemek gerektiğini savunanların sayısından (%7 veya 63 kişi) üç kere daha çoktur. Katılımcıların %48`lik (432 kişi) büyük bir kısmı Türkiye`nin Rusya ile yaklaşması ve ABD ile uzaklaşmasının Azerbaycan`a hiçbir etkisi olmayacağını düşünmektedir. Son olarak, Azerbaycan`da Türkiye ve Rusya imajının medya kurumuna göre değiştiğini belirtenlerin sayısı ile (%36 veya 324 kişi) Türkiye imajının olumlu, Rusya imajının ise olumsuz olduğunu düşünenlerin sayısı eşittir. Türkiye imajının olumsuzluğu hakta hiçbir yanıt yokken Rusya imajının olumsuzluğu önemli bir kısım katılımcı tarafından iddia olunmaktadır.