Aydın Halkevi

Aydın Halkevi ilk defa 14 merkezde açılan halkevlerinden biridir.558 _Halkevinin

açılmasında dönemin Aydın Milletvekili olarak Adnan Menderes’in emeği geçmiştir. Aydın Halkevi’nin açılışından 4 Mart’a kadar geçen sürede Halkevleri işlerini Adnan Menderes yürütmüştür. 559

Aydın ilk faaliyete başlayan Aydın Halkevidir.560 _{Daha sonra 1933’te Nazilli}

Halkevi, 1935’te Söke Halkevi açılmıştır. Uzun süre bu üç halkevi faaliyet yürütmüştür. 20 Şubat 1945 tarihine kadar Aydın’da toplam 15 Halkevi ve Halkodası açılmıştır. Aydın, Nazilli, Söke halkevleri yayın, konferans, temsil vb. çalışmalarıyla dikkat çekmiştir.561 Aydın’da ilk müze Aydın Halkevi bünyesinde açılmıştır.

Aydın Halkevi kuruluşundan 1937 yılına kadar 5 yılık sürede 242 toplantı yapmış ve bu toplantılara 2.065 kişi katılmıştır. Şube genel heyetlerinin toplantı sayısı 186, katılanların sayısı 3034’tür. Komite heyetlerinin toplantılarının sayısı 738,

557 Talat Öner, “Halkevleri Temsil Repertuarı”, İnanç, S.100 Kasım 1945, s. 1.

558 Adil Adnan Öztürk, “Halkevleri ve Aydın Halkevi”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar Dergisi, C.31,

S.182, 1999, s. 108.

559Müslime Güneş, Adnan Menderes ve Halkevleri, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.XII

S.25, Güz, 2012, s. 145-146. Aydın Halkevi Broşürü, Nefaset Matbaası, İzmir, 1933, s. 7-9.

560Aydın Halkevi Broşürü… s. 11-12. Daha sonra Halkevi üyeleri tarafından kolların seçimi yapılmıştır.

Dil ve Edebiyat Şubesi: Hulusi Erdoğan Bey, Güzel Sanatlar Şubesi: Şevki Niyazi Bey, Necmiye Hanım, Şefik Bey, Zeki Bey, İrfan İzzettin Bey, Temsil Şubesi: Hüseyin Avni Bey, Tuğrul Bey, Orhan Alim Bey, Spor Şubesi: Danyal Bey, Şükrü Bey, Sinan Bey, Sosyal Yardım Şubesi: Nafiz Bey, Mazhar Bey, Sedat Bey, Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi: Fakir Bey, Hayri Bey, Muharrem Bey, Kütüphane ve Yayın Şubesi: Asaf Kenan Bey, Seyfi Bey, Fuat Bey, Köycülük Şubesi: Ethem Ruri Bey: Nusret Bey, Hüsamettin Bey, Tarih ve Müze Şubesi: Namıka Hanım, Osman Bey, Burhanettin Bey seçilmiştir.

561 Mustafa Özsarı, a.g.m. s.404

katılanların sayısı 2.059’dur. Bu süre zarfında halkevinde 70.219 kişinin katıldığı 178 gösteri, konferans, söylev ve konser ile 17.340 kişinin katıldığı 171 muhtelif kongre, şölen, nişan, nikâh, balo, çaylı dans etkinlikleri düzenlenmiştir. Halkevinin açtığı İstiklal Marşı, Onuncu Yıl Marşı, caz, mandolin, bando, keman, piyano, dikiş-nakış, Almanca, Fransızca okuma kurslarına 32.859 kişi katılmıştır. 1932 - 1937 yılları arasında Aydın Halkevine 17 resmi bayramda yirmi binden fazla kişi iştirak etmiştir.562

Aydın, Nazilli ve Söke Halkevleri tarafından açılan okuma-yazma kurslarına 1938 yılı sonuna kadar köylü, kentli 32.029 kişi iştirak etmiştir.563 Kursa katılanlar kurs sonunda

belgelerini almıştır.

Aydın Halkevi Köycülük şubesi 1932 yılında 61 üye ile faaliyetlerine başlamıştır.564 Aydın’da bulunan Halkevleri köycülük ve sosyal yardım şubeleriyle

köye yönelik çalışmalar yapmıştır. Bu şubeler aracılığıyla köylülerin çağdaş medeniyet seviyesine çıkarılması, cahillikten kurtarılması, sağlık ve sosyal hayat koşullarının iyileştirilmesi, köy kitaplıklarının oluşturulması, yeni alet ve makinelerin köylere girmesi, modern ziraat yapılması gibi konularda köylülere rehber olarak yardımda bulunmuştur. 1932-1938 yılları arasında Aydın Halkevi, Nazilli Halkevi ve Söke Halkevi Köycülük Şubesinin faaliyetlerine baktığımızda Halkevleri Çalışma Talimatnamesinde belirtildiği gibi hareket etmişlerdir. Aydın’da bulunan Halkevleri çevrelerinde bulunan köylere geziler düzenlemiş, bu gezilerde köylülere yardımda bulunmuş ve ihtiyaçlarını karşılamıştır. Bütün Halkevlerinde olduğu gibi Aydın Halkevinin yapmış olduğu bu köy gezilerine doktorlar, öğretmenler dişçiler, veterinerler, ziraatçılar vb. meslek kolları ile köylülerin dertlerini dinleyecek Halkevi yöneticileri katılmıştır.565 Aydın Halkevi köylere 68 gezi düzenlemiş ve bu gezilere 886

562“Cumhuriyet Halk Partisi ve Halkevi Çalışmaları”, (29 I. Teşrin 1937). Aydın.

563 _{Özkan Sevinç,} Atatürk Dönemi Aydın’da Eğitim (1928-1938), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi),

Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Sosyal Bilgiler Anabilim Dalı, Aydın, 2016, s. 100.

564 _{Adil Adnan Öztürk, a.g.m. s.} 113. 1932 yılında Umurlu, Ovaeymir, Arapkuyusu ve Tahtacı köylerinde

tetkik geziler yapılmış, zirai, iktisadi ve içtimai konular üzerinde konuşmalar yapılmıştır. Yine 1933 yılında Aydın merkez kazasına bağlı Baltaköy, İmamköy, Işıklı, Çeştepe, Tepeceik, Kadıköy ve Sıralar köylerine gidilmiş, tarımla ilgili çeşitli konferansların yanı sıra bayrak saygısı, yurt sevgisi hakkında konferanslar verilmiştir.

565 _{“Halkevinde Köycülük Gecesi” (27 Nisan 1938).} Aydın, , “Evvelki Günkü Köy Gezisi” (14 Eylül

1938). Aydın. “Halkevi Köycülük Şubesinin İkinci Köy Gezisi” (20 Eylül 1938). Aydın. Doktorlar hastaları, ebeler doğum yapan kadınları muayene ederek reçeteler yazmıştır. 1938 yılı eylül ayında Aydın Halkevi köycülük şubesi üyeleri Söke, Işıklı, Arapkuyusu, Ahırköy ve Kızılcaköy’ü dolaşarak heyette bulunan doktorlar 61 hastaya bakmıştır. Bundan bir hafta sonra doktorlar, Kadıköy, Ova Emiri, Yeniköy, Çeştepe ve Tepecik köylerinde birçok hastayı tedavi ederek ilaç yazmıştır. Diş doktorları da 10 kişinin

kişi katılmıştır. Nazilli Halkevi köylere 10 gezi düzenlemiş ve bu gezilere 390 kişi katılmıştır. Söke Halkevi ise köylere hiç gezi düzenlememesi dikkat çekicidir. Toplamda 78 köy gezisine 1276 kişi katılmıştır.566 Ayrıca aydın Halkevi’nin İdare

Heyeti yapmış olduğu haftalık toplantılarda köylerin ve köylülerin sorunlarını görüşerek çözüm bulmaya çalışmıştır.567 Aydın Halkevinde 1936 yılında her Salı günü saat:

09.00’dan 12.00’ye kadar Halkevine başvuran, harp malulü, malül, şehir ana-baba ve çocukları ile yoksul köylü ve vatandaşların dilekçelerini bedava yazma etkinliği düzenlenmiştir.568 Aydın Halkevinin Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi 15 Şubat 1938 tarihinde açılan ve mart ayı başlarında biten zeytincilik kursu düzenlemiş, yaklaşık on beş gün süren kurs sonunda yapılan sınavı başarıyla tamamlayan 4 öğretmen, 27 usta ve 12 çırak ziraat vekâleti belgesi almaya hak kazanmıştır.569 Aydın Halkevi Halk

Dershaneleri ve Kurslar Şubesi, kuruluşunun birinci yılı etkinliği kapsamında Aydın’ın çevre ilçe ve köylerinde halk dershaneleri, merkezde Almanca, Fransızca dil kursları açmış ve bu kurslara 12.472 kişi katılmıştır.570

1938 yılı başlarında Aydın Halkevi bir Halkevi Tral isimli dergi çıkarmak istemiş ancak çıkartılamamıştır.571 Halkevlerinin öğüt kitapları konusunda önemli

adımlar atmıştır. Türkiye'de yayımlanan eserlerin hemen hiç biri halka ve köylüye hitap etmiyordu. Ege halkevleri içinde özellikle Aydın ve İzmir Halkevleri tarım ve hayvancılık üzerine önemli eserler kaleme almışlardır. Köylünün anlayacağı bir dille yazılan, incircilere, tütüncülere, pamukçulara, hayvan yetiştiricilerine yönelik olarak yazılan bu kitaplar basit ve resimli kitap olarak basılmışlardır.Aydın Halkevi tarafından köylülere yönelik olarak; Mehmet Lütfi Bilgen’in Şap Hastalığı ve Hayvanlarımızı Koruma Çareleri eseri, Nadir Birvan’ın İncircilere Öğüt eseri, Celel Şevket’in Pamuk Ekicilere Öğüt eseri, H. Ünsal’ın Zararlı Kuşlardan Karga, Saksağan ve Serçe ile Eşek Arılarının Mücadelesi İçin Öğütlerimiz eseri ve Celel Şevket’in Pamuklarımızı Niçin ve

dişlerine bakarak 3 kişinin dişlerini çekmiştir. Ziraat konusunda köylüler bilgilendirilerek tarımda bilinçli olmaları önerilmiş ve “pamuk ekicilerine öğüt” isimli broşür ücretsiz olarak köylülere dağıtılmıştır. Köylerdeki temizlik ve ışık sorunu çözülmüş, kimsesiz köy kadınlarının işleri takip edilmiş, kimsesiz öğrencilere kitap, ders malzemesi ve para yardımında bulunulmuştur. Köylerde tiyatro oyunları sergilenerek böyle sosyal etkinliklerden yararlanma imkânı olmayan köylülerin sosyalleşmeleri sağlanmıştır.

566 _{Adil Adnan Öztürk, a.g.m. s. 112-113. Özkan Sevinç, a.g.t. s. 85.}

567 _{“Cumhuriyet Hal}k Partisi ve Halkevi Çalışmaları”, (29 I. Teşrin 1937). Aydın. ”Köycülük Şubesi

Gezileri Sürüyor”, (01 II. Kanun 1938). Aydın.

568 _{Adil Adnan Öztürk, a.g.m. s. 113.}

569 _{“Halkevinde Zeytincilik Kursu Bitti”, (02 Mart 1938).} Aydın. 570 _{Adil Adnan Öztürk, a.g.m. s.112.}

571 “Halkevi Mecmuası”, (11 II. Kanun 1938). Aydın. “Halkevi Mecmuası” (04 II. Kanun 1938). Aydın.

Nasıl İyileştireceğiz eserleri sunulmuş ve ücretsiz dağıtılmıştır. Aydın, İzmir, Bergama ve Manisa halkevleri yöresel tarzda çalışmalar yapmışlardır. Aydın ve Turgutlu halkevleri düzenledikleri konferansların metinlerini yayımlama yoluna gitmişlerdir.

Aşağıdaki tablolarda İzmir-Aydın-Denizli illerinin Halkevleri ve açılış tarihleri verilmiştir.

Tablo 25: İzmir Halkevleri ve Açılış Tarihleri572 İZMİR HALKEVLERİ

Halkevinin Adı Açılış Tarihi

İzmir Halkevi 19 Şubat 1932

Urla Halkevi 24 Şubat 1933

Bergama Halkevi 22 Şubat 1934

Ödemiş Halkevi 22 Şubat 1934

Tire Halkevi 22 Şubat 1934

Bayındır Halkevi 20 Şubat 1938

Çeşme Halkevi 20 Şubat 1938

Dikili Halkevi 20 Şubat 1938

Karşıyaka Halkevi 20 Şubat 1938

Kemalpaşa Halkevi 20 Şubat 1938

Kınık Halkevi 20 Şubat 1938

Kiraz Halkevi 20 Şubat 1938

Menemen Halkevi 20 Şubat 1938

Adagide Halkevi 19 Şubat 1939

Bademiye Halkevi 19 Şubat 1939

Birgi Halkevi 19 Şubat 1939

Kaymakçı Halkevi 19 Şubat 1939

Bornova Halkevi 21 Şubat 1943

Buca Halkevi 21 Şubat 1943

Torbalı Halkevi 21 Şubat 1943

Kuşadası Halkevi 24 Şubat 1946

Seferhisar Halkevi Açılış Tarihi belli değil

572 Mustafa Özsarı, a.g.m. s. 403.

Tablo 26: Denizli Halkevleri ve Açılış Tarihleri573 DENİZLİ HALKEVLERİ

HALKEVİ AÇILIŞ TARİHİ

Denizli Halkevi 19 Şubat 1932

Acıpayam Halkevi 23 Şubat 1936

Sarayköy Halkevi 21 Şubat 1937

Tavas Halkevi 21 Şubat 1937

Buldan Halkevi 20 Şubat 1938

Akalan Halkevi 19 Şubat 1939

Babadağ Halkevi 19 Şubat 1939

Bekilli Halkevi 19 Şubat 1939

Çal Halkevi 19 Şubat 1939

Çivril Halkevi 19 Şubat 1939

Güney Halkevi 19 Şubat 1939

Hançalar Halkevi 19 Şubat 1939

Honaz Halkevi 19 Şubat 1939

Kale Halkevi 19 Şubat 1939

Kızılca Halkevi 19 Şubat 1939

Kızılhisar Halkevi 19 Şubat 1939

Nikfer Halkevi 19 Şubat 1939

Süller Halkevi 19 Şubat 1939

Yeşilyuva Halkevi 19 Şubat 1939

Zeyve Halkevi 19 Şubat 1939

573 Mustafa Özsarı, a.g.m. s. 405.

Tablo 27: Aydın Halkevleri ve Açılış Tarihleri574 AYDIN HALKEVLERİ

Halkevi Adı Açılış Tarihi

Aydın Halkevi 19 Şubat 1932

Nazilli Halkevi 23 Şubat 1933

Söke Halkevi 22 Şubat 1935

Çine Halkevi 20 Şubat 1938

Bozdoğan Halkevi 19 Şubat 1939

Germencik Halkevi 19 Şubat 1939

Horsunlu Halkevi 19 Şubat 1939

Karacasu Halkevi 19 Şubat 1939

Kılavuzlar Halkevi 19 Şubat 1939

Sultanhisar Halkevi 19 Şubat 1939

Umurlu Halkevi 19 Şubat 1939

Yenipazar Halkevi 19 Şubat 1939

Kuyucak Halkevi 25 Şubat 1945

İncirliova Halkevi Açılış tarihi belli değil

Sümer Halkevi Açılış tarihi belli değil