Siyasi gruplar Avrupa Parlamentosu’nun içyapısının bel kemiğini oluştururlar. Siyasi grupların mevcudiyetleri, parlamentonun çalışma düzenini belirleyen tüzükte belirlenmiştir. Çalışma düzenine ilişkin tüzüğün 29. maddesi şöyle düzenlenmiştir:
• Üyeler kendi politik yakınlıklarına göre gruplara ayrılabilirler. Politik grup oluşturmak için, üyeler bir üye devletten geliyorlarsa gerekli olan minimum üye sayısı 29, iki üye devletten geliyorlarsa 23, üç üye devletten geliyorlarsa 18, dört ya da daha fazla üye devletten geliyorlarsa 14 olmalıdır176.
• Bir Üye birden fazla gruba katılamaz.
• Bir politik grup kurulduğu zaman parlamento başkanı, bir açıklamayla haberdar edilmelidir. Bu açıklamada grubun ismini, üyelerini ve faaliyette bulunacağı adresi belirtmelidir.
• Bu açıklama Avrupa Topluluğunun resmi yayın organı olan Official Journal of the European Communites’de yayımlanmalıdır.
Siyasi gruplar finansal paylarını Parlamentonun bütçesinden alırlar. Ancak alınan bu pay AP bütçesinin %10 undan fazla olmayacak şekilde siyasi gruplara sandalye sayılarına göre dağıtılır. AP tarafından siyasi gruplara verilen bu yardımlar, Avrupa seçim kampanyaları için kullanılamaz. Siyasi grupların kendilerine ait merkez ofisleri ve çalışanları vardır. Bu çalışanlar Parlamento üyelerinin danışmanları ve Parlamento üyelerinden ayrı olmalıdır. Parlamento bütçesinden verilen bu yardımlar siyasi grupların çalışanlarına ve üyelere danışmanlık yapanlara
176 Bu sayısal ölçütler, AB’nin genişlemesiyle beraber, parlamentoda üye sayılarının değişmesine neden
olduğundan, her dönem değişmiştir. 2009 yılında yapılan seçim sonuçlarına göre Parlamentonun toplam üye sayısı 736’dır.
verilmek zorundadır177. Siyasi grupların merkez ofisleri ve çalışanları genelde Brüksel ve Strasbourg’dadır.
Siyasi gruplara yapılan bütçe yardımı dışında parti gruplarının büyümesi zamanla bağımsız parlamento üyelerinin harcamalarında yeni kaynaklara ihtiyaç göstermiştir. Böylece siyasi gruplar aldıkları paylara ilişkin pozisyonlarını genişletmek zorunda kalmışlardır. Tüzüğe göre, komite atamaları (madde 137), parlamento liderliği pozisyonu (madde 13) ve konuşma zamanının ayarlanması gibi kurallar, gruplar arasında uygunluk ilkesine dayalı olarak düzenlenmiştir. Daha önceden ferdi üyeler için mevcut olan bazı haklar günümüzde parti grupları için ayrılmıştır. Örneğin Komisyona ya da Konseye bir soru yöneltme hakkı (madde 40) ve önem derecesi yüksek olan bir konuyu tartışmaya açma hakkı (madde 47) gibi haklar siyasi parti gruplarına tanınmış parlamenter demokrasilerde kullanılan haklardandır178.
Maastricht Antlaşması ile parlamentonun çalışma düzenine ilişkin getirilen yeni düzenleme ile birlikte, genişletilmiş olan Büronun yerini alan Başkanlık Divanı, parlamento çalışmalarını organize etmekle sorumlu bir yapıya kavuşmuştur. Yapısı ve karar alma kuralı Parlamento tüzüğünün 23. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre,
1. Başkanlık Divanı, Parlamento Başkanını ve siyasi grupların başkanlarını içermelidir. Bir siyasi grubun başkanı kendi grubundan bir üyeyi temsil etmesi için görevlendirebilir.
2. Parlamentodaki bağımsız üyeler, oy kullanma hakkına sahip olmadan iki üyesini Başkanlık Divanı toplantılarına katılmaları için görevlendirmelidir.
3. Başkanlık Divanı, sorunlar üzerinde bir fikir birliğine varma konusunda çaba göstermelidir. Bir uzlaşmaya varılmadığı yerde sorun her siyasi gruptaki üyelerin sayısına dayalı oylamaya açılmalıdır.
Başkanlık Divanının temel görevleri ise 24. maddede belirlenmiştir. Bunlar, parlamentonun temel çalışma organizasyonu ve yasal düzenleme yapılacak konular hakkında karar almak, AB’nin diğer kurumlar ve üye ülkelerin ulusal parlamentoları
177 Corbert R., Jacobs F., Raunio T. and Shackleton, M., (1995), s. 85.
178 Avrupa Parlamentosu çalışma kuralları ve bu kuralların detayı için bkz. Corbert R., Jacobs F., Raunio T. and
ile ilgili konularda yol haritası hazırlamak v.b gibi konuları kapsar. Başkanlık Divanının yapısı ve konferansa verilen güçler parti gruplarının güçlü konumlarını mecliste sağlamlaştırır. Parti gruplarının mevcut nüfuzu zamanla meydana gelmiştir, fakat AP’nin resmi güçleri olarak gözler önüne serilen istikrarlı değişimler AB’nin karar alma sistemi içinde artmıştır. Parlamentoda parti gruplarının egemen rolü, buğün itibari ile 27 üye devletten 736 üyeyi bir araya getiren bir yasa çerçevesinde parlamento çalışmasını verimlileştirme ihtiyacı tarafından motive edilmiştir. Böylece AP’nin siyasi grupları, Parlamentonun farklı birimlerini bir araya getiren kurumsal bir tutkal halini almıştır179.
AP’deki parti gruplarının içsel yapısı ulusal yasama meclislerinde siyasi partilerin grup yapıları ile benzerlik gösterir. Avrupa partilerindeki en önemli fark ulusal parti üyelerinin varlığıdır. Bu parti üyeleri aynı zamanda ulusal parti üyeleri olmanın yanında Avrupa düzeyinde örgütlenmiş ulusüstü partinin de üyeleridirler. Yani “parti içinde parti” olarak Avrupa partileri tanımlanabilir180. Aşağıdaki şekil bir Avrupa parti grubunun içsel yapısını gösterir.
Şekil 4: Avrupa Parlamentosundaki bir Siyasi Parti Grubunun Örgütsel Yapısı
Kaynak: Tapio Raunio (1999), s. 236
179 Williams M., (1995), “The European Parliament: Political Groups, Minority Rights and the “Rationalisation”
of Parliamentary Organization., İn H. Döring (ed), Parliaments and Majority Rule in Western Europe, Frankfurt, s.395. 180 Tapio Raunio, (1999), s.236. BAŞKAN BAŞKAN YARDIMCILARI YÖNETİM
(Başkan, Başkan Yrd., Resmi Üyeler ve Mutemet)
GRUP OTURUMU (Grubun Tüm Üyeleri)
Başkan, Avrupa parti grubu tarafından seçilir ve görevinde kalma süresi Avrupa partilerine göre farklılık göstermektedir. Başkan, parlamento grubunun başıdır ve grubu Başkanlık Divanında temsil eder. Parlamentodaki çoğu parti grubu bir başkanla temsil edilirken; UEN ve The Greens/EFA, iki eş başkanla temsil edilmektedir. Başkan yardımcılarının sayısı da gruplar arasında farklılık gösterir. En önemli grup içi yapı, başkandan, başkan yardımcılarından, sıradan üyelerden ve Mali işler sorumlusundan oluşan Resmi dairedir. Resmi daire büyük bir oranda grubun içsel yapısı ve yönetimiyle ilgili konularla ilgilenmekle yükümlüdür. Aynı zamanda politik hususlarda kararlar da alır. Resmi dairedeki sandalyeler üye ülke partilere, ülke nufus sayılarına göre dağıtılır. Otomatik olarak ulusal parti liderleri Resmi dairenin üyeleri olurlar. Daha büyük ulusal parti delegasyonlarının olması durumunda delegasyonun lideri ya parti grubunun başkanıdır ya da başkan vekilidir. Aşağıdaki tablo ise her parti grubu için AP’deki siyasi partilerin lider kadrolarının tüm üyelere olan payını gösterir. Siyasi partiler arasında kayda değer farklılıklar vardır. PES ve EPP arasındaki farklılık en fazla göze çarpanıdır.
Tablo 6: Avrupa Parlamentosundaki Parti Gruplarının Yönetim ve Lider Kadroları
Parti grupları Üye Sayıları Başkan+Başkan
Yrd. ÜyeleriYönetim 181 Üyelerinin (%) Yönetim
PES 214 1+15 33 15.4 EPP 181 1+8 62 34.3 UPE 55 2+8 20 36.4 ELDR 41 1+3 20 48.8 GUE-NGL 33 1+9 11 33.3 Greens 28 2+3 6 21.4 ERA 20 1+7 9 45 EN 18 1+2 7 38.9 NA 31 - - - TOPLAM 626 10+55 168 26.8
Kaynak: Avrupa Parlamentosu Üye Listeleri 28 Mayıs 1997.
Parti gruplarının her birinin iç tüzüğü vardır. Her bir grup bu içtüzükte yazılı faaliyet ve organizasyonunu belirler. İçtüzük, parti grup yapısının büyüklüğüne göre değişir. PES ve EPP gibi büyük parti gruplarının iç tüzüğü diğer gruplara göre daha detaylıdır. Bu gruplarda hiyerarşik yapılanma söz konusudur. Her bir ulusal parti kendi başkanını seçme hakkına sahiptir182. Siyasi parti gruplarının en azından büyük olanlarının Parlamentoda denetçileri vardır. Denetçiler, grubun bütün üyelerinin seçim dönemleri süresinde mecliste bulunmaları ve bütün üyelerin grubun çizgisine göre oy kullanmaları amacını gerçekleştirmede hizmet ederler. Ancak, denetçinin işi resmi onay eksikliği yüzünden zorlaşır. Parti disiplinini sağlamak ulusal parlamentolarda olandan daha zordur. Sürekli grup çizgisinden çıkan temsilciler atama, komite tayinleri ya da parlamento içindeki oylamalarda bulunmadıkları takdirde parti tarafından saygı bekleyemezler ve sonunda gruplarından dışlanabilirler183. Örnek olarak; Temmuz 1994’de Jacques Santerin Komisyon Başkanı olarak atanması yolunda EPP grubunun başkanı olan Wilfried Martens, grup çizgisine aykırı hareket edenlerin gruptan dışlanma riskini taşıdıklarını kendi grubuna açıklamıştır. Denetçinin yol gösterici olarak önemi hâkimiyetin sarsıldığı karmakarışık atmosferlerde daha iyi anlaşılır. AP hâkimiyetinde politik seçimlerin karmaşık yapısı denetçinin politik yol gösterici kaynak, karar alma sürecine kolaylık sağlayan birey ve aşırı bilgi akımı ile ilgilenen bir araç olarak değerlendirileceği anlamına gelir184.
Siyasi parti grupları, Parlamentoda hüküm sürerler. AP’nin parti grupları, AB politik sisteminde önemli aktörler olarak kendi görevlerini yerine getirme konusunda yeterince birbirlerine bağlıdırlar. Bu bağlılık grup, komite temelli iş bölümü, uzlaşma ortamı yaratma arzusu, iç kurumsal gereksinimler ve gruplar içinde ideolojik yakınlıkları kolaylaştırmak içindir. AP’deki ulus-üstü siyasi gruplar zıt fikirli temelleri sağlam gruplar olabildiği gibi, bazı gruplar ise kısa ömürlü ittifaklar şeklinde olabilmektedir. Parlamentodaki küçük grupların çoğu mecliste merkezcil değişimlere karşı hassas olan daha geçici ittifaklar oluştururken, ulusal yasama meclislerinde daha köklü geleneğe sahip Sosyalist ve Hıristiyan demokrat partiler, AP’de PES ve EPP çatısı altında daha sıkı bir işbirliği yapmaktadırlar. Parlamentodaki büyük gruplar genellikle bir ya da iki ulusal parti etrafında oluşmuş
182 Hix S. and C. Lord, (1997), s.60. 183 Tapio Raunio, (1999), s.240 184 Hix S. and C. Lord, (1997), s.136
küçük gruplardan, daha ‘Avrupalı’ ya da daha iyi temsil eden olarak nitelendirirler. Ancak, üye devletlerinin parti sistemleri arasındaki farklılıklar göz önünde bulundurulduğunda, Parlamentonun adil bir şekilde ulus-üstü parti gruplarına ev sahipliği etmesini beklemek kısacası gerçekçi olmamaktadır185.
Batı Avrupa’daki parti sistemlerinin büyük farklılığı, AP’de politik grupların basit bir sistem oluşturmalarının önüne geçer186. Avrupa parti sistemi, politik gruplar arasındaki köklü farklılıklar tarafından şekillenmiştir. Parlamentonun yapı taşlarını oluşturan EPP ve PES’in almış oldukları seçim sonuçlarına göre son yirmi yıl içinde mecliste çift kutuplaşmaya doğru yavaş yavaş bir hareket oluşmuştur. Büyük olasılıkla bu eğilim devam edecektir. Ancak, bu iki grup arasındaki ilişkiler Avrupa düzeyinde çatışmadan ziyade işbirliğine dayalıdır. Avrupa partilerinin kurumsallaşması büyük bir oranda Avrupa bütünlüğü sürecine bağlıdır. Eğer AB federal bir devlet yönünde adım atarsa, Avrupa partileri arasındaki bu işbirliği politikaları uzlaşmacı doğasını kaybedecektir. Bu çerçevede AP’de grubu bulunan partilerden bazılarına kısaca değinecek olursak, partilerin kökeni ve siyasi pozisyonu hakkında bilgi sahibi olabiliriz.