Avrupa Konseyi ve Engellikle İlgili Kararları

Avrupa Toplum Modelinin oluşumunda sağlık, uzun süreli bakım, dezavantajlı gurupların sosyal güvenlik, istihdam ve barınma hizmetleri gibi sosyal hizmet konuları genel kamu hizmetlerinin bir parçasıdır (Avrupa Konseyi, 2004b). Bu dezavantajlı gurupların içerisinde sosyal koruma ve güvenlik ihtiyaçları en çok olan bireyler engellilerdir. AB yapısı içerinde faaliyet gösteren, Avrupa Gençlik Spor Konseyi’nce belirtildiği üzere; ulusal yasaların tamamına yakınında engelli birey, yeteneklerin en az 2/3’ünde bir eksilme veya yetersizliği bulunan, iş olanakları kısıtlı kişiler olarak tanımlanmaktadır. AB son yıllarda engelliliğe farklı bakış açısı kazandırmıştır. Oluşturulmaya çalışılan bakış açısı engellilerin pasif ve yardıma muhtaç bireyler olarak değil, toplumu oluşturan diğer bireylerle eşit haklara sahip ve toplumla bütünleşmek için çaba harcayan büyük bir topluluktur. AB’nin engellilere yönelik yeni yaklaşımı fırsat eşitliği ilkesinden yola çıkan “haklar” temeline dayanmaktadır. 1975 yılında BM Genel Kurulunun İnsan Hakları Evrensel Beyannamesine ek olarak yayımladığı “Engelli Hakları Bildirgesi” ile engellilerin diğer insanlarla eşit hak ve sorumluluklara sahip oldukları vurgulanmıştır (EYHGM, 2014a).

Avrupa Konseyi, 1980 ve 1990 yıllarında farklı bildirgeler ve kararlar yayınlamıştır. AB’ne üye ülkelerin hükümet temsilcilerinden oluşan Konsey, 21 Aralık 1981 tarihinde Avrupa Topluluğu düzeyinde engellilerin sosyal uyumuna ilişkin bir karar almıştır. Bu kararın ardından 24 Temmuz 1986 tarihinde “Avrupa Topluluğu Düzeyinde Engellilerin İstihdamına İlişkin Konsey Tavsiye Kararı” alınmıştır. Bu tavsiye kararı, üye ülkelerin engellilere mesleki iyileştirme ve istihdam alanlarını içermektedir. Yine bu konuda alınan karar 31 Mayıs 1990 tarihinde Avrupa Konseyi ve Eğitim Bakanlarının aldıkları “engelli çocuk ve gençlerin genel öğretim sistemi içinde kaynaştırılmalarına yönelik” olarak alınmıştır (EYHGM, 2014b).

81

Bu kapsamda “Engelliler İçin Fırsat Eşitliği - Topluluğun Yeni Engellilik Stratejisi 1996” başlıklı bir tebliğ yayınlamıştır. Bu tebliğ BM “Engelliler için Standart Kurallarla” ortaya koyduğu yaklaşımdır (BM, 2008b). Üye tüm ülkelerde olduğu gibi AB ülkelerinde de uyugulama alanları oluşturmuştur. Avrupa Topluluğu, Amsterdam Antlaşmasının ayrımcılıkla mücadele kapsamında olan 13. maddesinde: “cinsiyet, ırk ya da etnik köken, din ya da inanç, engellilik, yaş ya da cinsel tercihe dayalı olarak karşı karşıya kalınan ayrımcılıkla mücadele konusunda gerekli tedbirleri alır” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm ile AB’nde yaşayan engelli bireylerin haklarına erişim sorunlarının önündeki pek çok bariyer kaldırılmıştır. Amsterdam Antlaşması engellilerin istihdamı ile ilgili farklı bir bakışa sahiptir. Bu bakış açısı ile Avrupa İstihdam Stratejisi yeni bir yön bulmuştur. Bu strateji istihdam edilebilirlik, girişimcilik, uyum, uyarlama ve fırsat eşitliği olmak üzere dört boyuttan oluşmaktadır (EYHGM, 2014b).

“2001-2006 yılları arasını kapsayan ayrımcılıkla mücadele konusunda Topluluk Eylem Programında şu amaçlar bulunmaktadır:

a) Ayrımcılık olgusu hakkında bilgi verilmesi ve bu konudaki politikaların ve uygulamaların etkililiğinin değerlendirilmesi yoluyla ayrımcılık hakkındaki anlayışın geliştirilmesi,

b) Ayrımcılığı önlemek ve ayrımcılığa etkin şekilde dikkat çekmek için değişik ayrımcılık türlerinin kendilerine özgü niteliklerinin göz önünde bulundurularak özellikle organizasyonların eylem araçlarının güçlendirilmesi ve bilgi alışverişinin ve iyi uygulamaların desteklenmesi ve Avrupa düzeyinde ağ kurulması,

c) Farkındalık oluşturma kampanyalarını da içine alan ayrımcılıkla mücadele uygulamalarının yaygınlaştırılmasıdır (EYHGM, 2014b).

Yukarıdaki gelişmeleri takiben oluşan ortamda Avrupa Konseyi, 2003 Yılının Avrupa Engelliler Yılı Olarak ilan edilmesi kararını almıştır. Avrupa Engelliler Yılı’nın Avrupa genelinde farkındalık oluşturacağı ve bilinci artıracağı düşünülerek engellilerin yaşamlarına itici bir güç olmuştur (Avrupa Komisyonu, 2003).

AB Engelli Eylem Planı için 2. Dönem 2006–2007 yıllarını kapsamakta ve engelli bireylerin sosyal dâhil olma süreçlerine odaklanmaktadır. “Lizbon Stratejisi” ışığı altında, üye ülkelerin yaklaşan “4. Büyüme ve İş Reform Programları”

82 kapsamında, engelli bireylerin topluma dâhil olma süreçlerini geliştirmeleri gerekmektedir (Kolat, 2008, s.37).

Avrupa Komisyonu engellilerle ilgili yaptığı çalışmaları 2010 yılına kadar olan dönemi kapsayan Avrupa Engellilik Eylem Planı, İstihdamda ve İşte Eşit Muamele Direktifinin Avrupa da ki yansımalarını değerlendirmeye çalışmıştır. Oluşturulan eylemin üç amacı mevcuttur. İlki, “İşte ve İstihdamda Eşit Muamele Direktifinin” uygulanması, ikincisi ilgili “Topluluk Politikalarına Engellilik” boyutunun dâhil edilmesi ve diğeri ise “Herkes İçin Ulaşılabilirliğin” iyileştirilmesidir. Konsey engelli bireylerin topluma aktif katılımını sağlamak, ekonomik ve sosyal yönden desteklemek amacıyla ortaya konulan sekiz ana hedef alanı içeren 2010–2020 “Engelliler Strateji” belgesini yayınlamıştır. Konseyin bu güne kadar engelli hakları ve sosyal bütünleşme adına yaptığı bütün maddeleri kapsayarak ve BM Engelli Hakları sözleşmesini göz önünde bulundurarak yeni eylemler önermektedir. 2010-2020 Engelliler Stratejisinin amacı engelli bireylerin önündeki bariyerleri ortadan kaldırılması üzerine yoğunlaşmaktadır. Komisyon faaliyete geçilmesi gereken başlıca sekiz alan tespit etmiştir: Erişilebilirlik, Katılım,

Eşitlik, İstihdam, Eğitim ve öğretim, Sosyal koruma, Sağlık ve Dış Eylem çerçevesindedir. Her alan için başlıca faaliyetler belirlenmiş ve AB düzeyindeki

genel hedef çerçeve içerisinde vurgulanmıştır. Bu alanlar Strateji'nin ve BM Sözleşmesi'nin genel hedefleri, AB kurumları ve Avrupa Konseyi'nin ilgili politika dokümanlarına, ayrıca AB Engellilik Eylem Planı 2003-2010 ile üye ülkeler, paydaşlar ve halkla istişarelere katkıda bulunma potansiyelleri dikkate alınarak seçilmiştir. Ulusal düzeydeki eylemlerle ilişkili faaliyetleri sadece BM Sözleşmesi kapsamındaki tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesini değil, AB düzeyinde yürütülecek tüm çalışmalara destek olmayı amaçlamaktadır. Sonuç olarak; engellilerin güçlendirilmesi ve toplum hayatına diğer kişiler ile birlikte tam olarak katılmalarının sağlanması sürecini hayata geçirmektedir. Avrupa nüfusu yaşlanmaya devam ederken bu çalışmalar engelli insanların büyük bölümünün yaşam kalitesi üzerinde somut bir etkide bulunacaktır (Avrupa Konseyi, 2010a).

83

3.1.6. Avrupa Birliği Konseyinde Engelliler ve Spor Konusunda Alınan