AB Ülkelerinde Eğitim Sistemi İçerisinde Engellilere Uygulanan

Paralimpik Okul Günü (POG) projesi kapsamında yapılan faaliyetler AB ülkelerinde oldukça verimli sonuçlar vermiştir. Bu proje uluslararası paralimpik komitenin (IPC) tüm dünya üzerinde ki engellilerin eğitim almaları gerektiğinin ve okullarda spor ve fiziksel aktivite imkanları bulmalarını savunması fikri ile başlamıştır. POG ana fikri farkındalığı, spora katılımı, eşitliği ve her engellinin spor yapma hakkını savunmaktadır (TMOK, 2015).

AB Eğitim Bakanları ve Konsey engelli çocukların kaynaştırma okullarına entegrasyonu konusunda çeşitli tavsiye ve ilke kararları almıştır. Bu girişimler Avrupa düzeyinde devlet okullarında gerçekleştirilmiştir. Özellikle Avrupa Okulları Yönetici Kurulu 1995’te öğrenimi destek komitesi kurmuş ve bu kurul aracılığıyla Avrupa okullarının tüm öğretim düzeylerinde engellileri kaynaştırılmasının sağlanmasını hedeflemiştir. Kaliteli Eğitime ve Yaşam Boyu Öğrenmeye eşit erişim imkânı, engelli kişilerin topluma tamamen katılmasını ve hayat standartlarının yükselmesini sağlamaktadır. Avrupa Komisyonu engelli çocukların genel eğitime katılmasını desteklemektedir. Komisyon, engelli kişiler için çeşitli eğitim girişimleri başlatmıştır. Bu girişimlerin başlıca; “European Agency for Development in Special Needs Education” olarak isimlendirilmiştir ve tüm AB ülkelerinde her ülkenin Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen eğitim programlarını kapsamaktadır. Bu

132 programların içeriğinde, engelli olan kişilerin eğitime diğerleri gibi eşit haklarla katılmasının sağlanması öncelikli bir madde olarak yer almaktadır (Avrupa Komisyonu, 2013a).

Okullarda spor, özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerden, engelli öğrencilere ve yetenekli genç sporculara kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar. Bütün ülkeler gençler için beden eğitimini geliştirmeyle ilgiliyken, bunlardan bazıları özel grupları hedef almakta ve onlara göre fiziksel etkinlik ya da program düzenlemektedir. İlk grupta engelli ve özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar bulunmaktadır. Bazı ülkelerdeki eğitmenler ise belirli yaş gruplarını hedef alan eylem ve politikaları içerdiğini belirmektedir (Avrupa Komisyonu, 2013a).

AB ülkelerdeki beden eğitimi ve spor stratejileri belirli yaş gruplarını hedef alan eylem ve politikaları içerir. En sıklıkla belirtilen stratejiler özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerden engelli öğrencilere ve yetenekli genç sporculara kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar. Bütün ülkeler gençler için beden eğitimini geliştirmeyle ilgiliyken, bunlardan bazıları özel grupları hedef almakta ve onlara göre fiziksel etkinlik ya da program düzenlemektedir. İlk grupta engelli ve özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar bulunmaktadır. Bazı ülkeler ise özel ihtiyacı olan çocukların toplumda kabul görmelerini sağlamak amacıyla ihtiyaçlarına daha iyi cevap verebilecek spor programları uygulamaktadır (Avrupa Komisyonu, 2013a). AB ülkelerinde beden eğitimi spor programlarının her ülkenin genel spor politikasının bir parçası olduğu ve bunun doğrultusunda yürütüldüğü görülmektedir.

Şu anda, dünyanın fiziksel aktivite katılımı ile ilgili verileri derlemeye çalışan tek bölge Avrupa'dır. Belçika, Fransa, Almanya, Hollanda ve İngiltere dâhil olmak üzere 23 ülkede Avrupa Birliği tarafından finanse edilen THENAPA (Uyarlanmış Fiziksel Aktivite Programı) projesinin bir parçadır. Bu raporda engelli öğrencilere Özel İhtiyaçlı Çocuklar (SEN) adı verilmiştir. Özel ihtiyacı olan çocukların eğitimi için uyarlanmış bir programdır. Beden eğitimi ve spor yolu ile Fiziksel Eğitim (Pyhsical Education-PE) amaçlanmaktadır (Dinold ve Valkova, 2003, s.48). Avrupa Birliğinin desteklediği SEN için fiziksel aktivite programıdır. Okullarda özel ihtiyaçları olan çocukların hareket imkânlarını genişletmek, fiziksel niteliklerini artırmak, engelli çocuk ve gençlerin boş zaman faaliyetlerinde fiziksel aktivitelere yönlendirmek ve onları yarışmacı olacak becerilerle donatmaktır. Bu program,

133 Uluslararası Uyarlanmış Fiziksel Aktivite Federasyonu'nun (IFAPA) ve Uyarlanmış Fiziksel Aktivitenin (APA) örgütleri ile birlikte hareket etmektedir. Bu uygulama, Büyük Britanya'nın geleneksel terminolojisini izlemektedir. Okulda spor hemen hemen tüm Avrupa ülkelerinde uygulanmaktadır, fakat bazı ülkelerde farklıklar vardır. Örneğin; Hollanda'da okul sporu sadece okulun ikinci yarı döneminde uygulanmaktadır. Fransa ve İngiltere’ de okul sporu elittir, bu ülkelerde engelli sporları performans üzerinedir. Fransa ve İngiltere de engelli gençler bölgesel okullar arası müsabakalara katılabilirler (Sherrill, 2005, s. 13). Bu iki ülkede rekreasyon ve boş zamana daha az dikkat edilmektedir. THENAPA nihai raporu, engelli insanlar için beden eğitimi ve sporu desteklemek için Avrupa Komisyonu tarafından, çok özel bir mevzuata ihtiyaç duyulduğunu vurgulamaktadır. Şu an için "Avrupa Komisyonu'ndan, üye devletlerin hükümetlerinden eşit haklara ilişkin ulusal düzeyde mevzuat çıkarması ve uygulanmasını talep etmesi beklenmektedir (Depotter vd., 2003, s.20). Pek çok THENAPA temsilcisi, spor faaliyetlerine katılan engelli sayısının yetersizliğinin, fiziksel ve sosyal bariyerlerden ve spor uygulamaları hakkındaki bilgi eksikliği gibi nedenlerden kaynaklandığını bildirmiştir. SEN öğrencileri okul sporuna boş zamanlarda veya rekreasyon aracılığı ile entegre edilebilir ancak müsabaka amacı ile yapılmamaktadır (Sherrill, 2005, s. 13).

Belçika’daki (Flaman Topluluğu) Okul Sporları Vakfı, özel eğitim ihtiyaçlı çocuklara da yer verilen ders dışı etkinlikler (Çarşamba öğleden sonraları ekstra antrenmanlar, yarışmalar ve spor müsabakaları gibi) sunmaktadır. Bu çocukların spor müsabakalarına aktif katılımını destekleyecek programlar uygulamaktadır. Programların amacı sosyal engellilik anlayışını değiştirmek ve çeşitliliği desteklemektir. Belçika, çeşitliliğe ve çocukların katılımına önem veren bir program uygulamaya koymuştur ve bu program engelli çocukları, göçmenleri ve kız çocuklarını toplum ile bütünleştirmeyi amaçlamaktadır (Avrupa Komisyonu, 2013a). İngiltere’de beş yıllık gençlik spor stratejisi engelli sporunun önemli bir organizasyonudur. Söz konusu strateji Londra 2012 Olimpiyatı ve Engelli Olimpiyatı Oyunlarının katılımcılarının oluşturulacağı ve gelecekte ki organizasyonlara miras bırakacak bir yapıdır. Asıl amaçları okullarda müsabaka sporlarında kalıcı bir miras oluşturmak, okul ve spor kulüpleri arasındaki bağlantıları geliştirerek birlikte çalışmaktır (Sport England, 2017b). Yıllık spor takvimi okul sporları tarafından

134 organize edilmektedir. Bu takvimde gençlerin yerel, bölgesel ve ulusal etkinliklerde okul içi ve okullar arasında yarışması için 30 civarında spor dalı vardır. Okul Oyunları engelli gençlerin de katılabilecekleri müsabaka formatları mevcuttur. Bu da demek oluyor ki İngiltere’deki okulların yaklaşık yarısı engelli spor müsabakası için fırsat sunabilir. Açılış ve kapanış törenleri ya da gönüllülük etkinlikleri gibi kültürel unsurlar da yapılmaktadır. Okul Oyunları ulusal ve ortaklıklar yoluyla bölgesel olarak yürütülür. Kültür, Medya ve Spor Kurumu, EFDS ve YoutTrustSport arasında ulusal çapta bir ortaklık yürütülmektedir (YouthSportTrust, 2013).

Almanya’da Paralimpik Gençlik Eğitimi (Jugend Trainiert Für Paralympics), 2010 yılından beri uygulanmaktadır. Girişim 2010 ve 2011 yıllarında okullarda pilot çalışma olarak başlamıştır ve yıllık olarak uygulanmaktadır. 2012 yılında 300 katılımcı ulusal finallerde yer almıştır. ‘Engelli Olimpiyatları için gençlik eğitimi’ ve ‘Olimpiyatlar için gençlik eğitimi’ ulusal finalleri altı kategoride (futbol, atletizm, yüzme, tekerlekli sandalye basketbolu, masa tenisi ve Alp disiplini kayağı dallarında) yapılmıştır (JTFP, 2013). Almanya’da eyaletlerin Eğitim ve Bilim Bakanları genel hedeflerle birlikte, okullarda spor eğitim metotları ve içeriğini belirler. Bakanlar ayrıca beden eğitimi öğretmenlerinin eğitiminden ve üniversitelerde spor bilimlerinin geliştirilmesinden de sorumludur (Avrupa Komisyonu, 2013a).

Pek çok üye devlette, sporcular için uyarlanmış spor eğitim okulları vardır. Bu okullar spor ve akademik eğitim sistemini birlikte sürdürmektedir. Sporcuların müsabaka dönemlerine göre özel programlarla destek verilmektedir. Bu yapılar sporcuların eğitimi için esneklik sağlamaktadır, fakat engelli sporcuları için her zaman erişilebilir şartlar sağlanmamaktadır. Üye devletlerin yapısında bulunan spor okulları ve spor kolejleri yapılarının iyi uygulama örneklerinin değişimi, alanın gelişimi açısından önemlidir. Ayrıca engelli sporcuların her konumda göz ardı edilen haklarının korunması ve değişimin bir parçası olması için çaba harcamaktadır. AB okullarında eğitim veren öğretmenlerin ve spor koçlarının, engelli çocukların spora nasıl dâhil edileceği konusunda yetiştirilmesinin gerekliliği, spor tesislerine erişimi artırmanın ve spor kulüplerinin engelli bireylere daha davetkâr olmak için desteklenmesinin sorumluluğunun engelli spor kurumlarında olduğu belirtilmektedir. Bazı ülkelerde bu sorumluluk hükümet politikasında da açıkça görülmektedir (Avrupa Komisyonu, 2013a).

135 AB ülkelerinde engelsiz bireylere uygulanan spor programları, fiziksel eğitimler ve aktiviteler engelli bireyler içinde uygulanabilir formlarının üretilerek, okullarda (devlet ya da özel eğitim veren) yaygınlaştırılmasının zorunlu hale gelmesi engelli sporunun gelişmesi açısından önemlidir. Okul sporları federasyonları yıllık olarak düzenledikleri faaliyetlerinin içerisine engelli sporcularında kendi aralarında yarışabileceği spor müsabakalarını dâhil etmelidir. Ayrıca engelli ve engelsiz öğrenci sporcuların bir arada yarışabilecekleri spor müsabakalarında düzenlenebilir. Örneğin; yüzme, atıcılık, okçuluk, tekerlekli sandalye basketbolu, oturarak voleybol, goalball oyunu gibi her iki guruptan bireyin yapabileceği yarışmaları entegre spor dalları olarak değerlendirip koyulabilir. Bu yarışmaların pek çok olumlu sosyal etkisi olabilir, farkındalık oluşturmak ve kaynaştırma sağlanması adına bu tür spor müsabakaları kullanılabilir.