Avrupa Birliği Spor Politikası

AB’de spor faaliyetleri, AB Komisyonu bünyesinde yer alan “Eğitim ve Kültür Genel Direktörlüğü ”nün alt birimi olan “Spor birimi“ bünyesinde yürütülmektedir. Birim, spor alanında, AB’nin aktivitelerinin uygulanmasını koordine etmektedir. Spor biriminin misyonu, anlaşmalarla belirlenen yeterliliklerin limitleri içerisinde sporun Avrupa boyutunu geliştirmektir. Daha somut ifadeyle birim, “Sporda Beyaz Sayfa“ ya eşlik eden “Pierre de Cuobertin“ hareket planının koordinasyonundan, uygulamasından ve diğer komisyon genel direktörleri ile birlikte çalışmaktan sorumludur. Bu çerçevede birim, spor alanında AB’ye üye ülkeler arasında politik iş birliğine katkıda bulunmaktadır (Taş vd., 2012, s.139). Spor hareketleri ile yapısal diyaloğu devam ettirmekte ve değişik aktörler arasında fikir

74 alışverişini desteklemektedir. Birimin bir diğer görevi de, “rekabet”, “iç piyasa”, “iş verme ve sosyal işler”, “adalet, özgürlük ve güvenlik”, “bölgesel politika”, “sağlık ve tüketicinin korunması”, “eğitim ve gençlik”, “çevre ve dış ilişkiler” gibi AB politikalarının uygulaması ve geliştirmesinde sporun özel olmasının göz önüne alınacağı başlıkları taahhüt etmektedir. Avrupa Birliği Komisyonu Spor Birimi, spora bakışı belli temalar altında toplamış olup, bu temalar aşağıda açıklanmıştır. AB gündeminde spor ile ilgili öncelikli konular; sağlığı geliştirici fiziksel aktivite, dopingle mücadele, eğitim ve öğretim, gönüllü faaliyet ve kar amacı gütmeyen spor kuruluşları, spor yoluyla sosyal içerme engellilik ve cinsiyet eşitliği, tabandan sporun sürdürülebilir finansmanı ve iyi yönetim yer almaktadır. Bu sorunlara ek olarak, sivil toplum ve spor sektörü konuları gündeme getirilmiştir. AB sporun yönetimi ve uygulanan politikaların özeti şu şekildedir (Avrupa Komisyonu, 2012e; Karakaya ve Çoban, 2016, s.53):

Avrupa Çapında Halkın Spora Katılımı: AB sporu sağlık alanı ile

birleştirerek, halk sağlığı sorunu haline gelen hastalıkları önleme ve rehabilite etmede yardımcı bir araç olarak kullanmaktadır. Bu konu, Avrupa’da halk sağlığını güçlendirmek için sporu önemli bir araç yapmaktadır. Sporun, yaşam kalitesini artıracak egzersiz ve fiziksel aktivite boyutundan da yararlanılmaktadır. Spor, daha genel ifadeyle, fiziksel aktivite ve fiziksel aktivite eksikliğinden kaynaklanan kilo problemlerinin çözümüne yardımcı olmada önemli bir rol oynayabilir.

Spor Yoluyla Sağlığın İyileştirilmesi: Aşırı kilo ve obezite, gibi

nedenlerden kaynaklanan çeşitli kronik (kalp-damar hastalıkları, diyabet vb.) rahatsızlıklar, Avrupa ülkelerinde çok büyük problem haline gelmiştir. Bunlar hayat kalitesini düşürerek, bireylerin hayatlarının riske atmakta, sağlık bütçesine ve ekonomiye büyük bir yük oluşturmaktadır. Bu alanlarla ilgilenen Avrupa organizasyonları, fiziksel aktivite, sağlık ve diyet konularında AB platformuna katılımları desteklenmektedir. Avrupa Komisyonu’nun çeşitli çalışmalardan sonra, üye ülkeler tarafından obezite ve aşırı kiloyla savaşmak için politik bir süreç başlatılmıştır. Komisyon, bu konularla “Dünya Sağlık Örgütü” ile çalışmalar yürütmektedir.

75  Sporun Eğitim Olanakları ile Birleştirilmesi: Spor ve beden eğitimi faaliyetleri okul müfradatlarının içerisine dâhil edilerek düşük maliyetlerde halledilebilir. Beden eğitimi programlarının kalitesi ve öğretmenlerin nitelikleri pek çok Üye Devlette endişe kaynağı oluşturmaktadır. Spor kuruluşları ile eğitim enstitüleri arasındaki işbirliği, her iki sektör için de faydalıdır ve üniversiteler tarafından desteklenebilir. Avrupa Konseyi'nin 2008'de "ikili meslek" sorununu ele alması çağrısını takiben Komisyon, genç üst düzey sporculara spor eğitimlerine paralel olarak kaliteli eğitim verilmesinin sağlanmasının önemini vurgulamaktadır. Genç sporcular, özellikle göç yolu ile ülkelerinden Avrupa'da eğitilmek ve yarışmak için gelen sporcular, çok fazla riskle karşı karşıyadır. Sporcuların ahlaki ve eğitsel gelişimi ile mesleki açıdan gelişim sağlamak için spor eğitim merkezlerinin/çalışanlarının kalitesi yüksek olmalıdır.

 Spor, Sosyal Uyum ve Eşitlik: AB dezavatajlı gurupların ve göçmenlerin spor yolu ile uyum sorunlarının ortadan kalkabileceği çözümler üretmektedir. Bununla birlikte ayrımlıcılık riski olan guruplar ile tüm gurupların ortak yaşam alanı oluşturacağı bir düzeni destekelemektedir. Sporun ekonomik büyümeye ve iş olanaklarına yaptığı katkılarla da dezavantajlı gurupların sorunlarına yardımcı olmaktadır. Bazı üye ülkeler zaten sporu, sosyal koruma ve sosyal birliktelik bağlamında “Açık Koordinasyon Yöntemi” çerçevesinde sosyal politikalarında bir araç ve gösterge olarak kullanmaktadır. Bu yüzden hepsi spora kapsayıcı bir yaklaşım desteklemektedir. AB’nin tüm vatandaşları spora ulaşabilmeli, temsil edilmeyen grupların özel ihtiyaçları belirlenmelidir. Spor engelli insanların entegrasyonu ve eşit muamele görmesi için “Engelliler stratejisi” isimli bir politikaya sahiptir. Komisyon, hareket planında Engelli Stratejisi’ni yerine getirmek için engelli insanların entegrasyonu sağlamada sporun oynayacağı rolü göz önüne almaktadır. Engelli insanların spor alanlarına, alt yapıya ve faaliyetlere ulaşmaları için özel çabalar sarf edilmelidir. Engellilerin, okullar dâhil olmak üzere, özel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak hareket edilmesi gerekmektedir.

Spor Alanında Kanıta Dayalı Politika Oluşturma: Lizbon Anlaşması'ndaki

76 yönleri hakkında karşılaştırılabilir. Fakat AB verileride dâhil olmak üzere sağlam bir kanıt tabanı gerektirmektedir. Komisyon, bir Spor Uydu Hesabı (Sport Satellite Account) aracılığıyla sporun ekonomik önemini ölçmek için AB düzeyinde işbirliğini teşvik etmektedir. AB'deki spor bilgisinin daha iyi geliştirilmesi için akademisyenlerin çalışmaları, spor endüstrisi kuruluşları ve Avrupa kamu yetkililerinin iş birliğini gerektirmektedir.

 Bölgesel Kalkınma ve İstihdam Edilebilirlik: AB fonları, sürdürülebilir spor yapılarını destekleyen projeler ve eylemler için kullanılabilir. Örneğin, yerel ve bölgesel kalkınma, kentsel dönüşüm, kırsal kalkınma, istihdam edilebilirlik, istihdam yaratma ve işgücü piyasası entegrasyonu için bir araç olarak, sporun gücünden tam olarak yararlanmak için Yapısal Fonlar belirlenen öncelikler doğrultusunda yatırımları destekleyebilir. Operasyonel programlarda, bölgesel paydaşlarda (belediyeler ve bölgeler), spor finansmanı ve spora erişim konusunda çok önemli bir rol oynamaktadır.

 Spor Sektörü ve Ekonomisi: Spor sektörü ve ilgili ekonomik aktiviteler (spor eşyaları endüstrisi gibi) Avrupa ekonomisinde önemli bir öneme sahiptir. Spor aktivitelerinin çeşitliliği, gelişen toplumda sporun ticarileşmesi ve profesyonelleşmesinden dolayı bu etkinin arttığı görülmektedir. Örneğin iş istihdamının artması bakımından, “Avrupa Spor Sektörü” dinamiktir ve diğer sektörlerden daha fazla bir artış göstermektedir. Yine de sporun Avrupa ekonomisini destekleme potansiyeli sosyal açıdan zor gözükmekte, özellikle istatiksel açıdan spor, çok dar bir anlamda tanımlanmıştır. AB seviyesinde spor politika yapısında bu konuyu işaret etmek için AB spor direktörlerinin 2006 yılında Viyana’da yaptıkları toplantılarında, genel bir yaklaşım geliştirmiştir. Burada AB’de sporun ekonomik etkisini ölçmek için bir istatistik metodu içeren “Spor ve Ekonomi” isimli bir AB çalışma grubu oluşturulmasına karar verilmiştir.

 Spor ve Devlet Desteklerinin İlişkisi: AB üyesi ülkelerde spor dâhil, boş zaman eğitimi ve aktiviteleri için farklı seviyelerde (ulusak, bölgesel, yerel) destek sağlamak için bazı yasalar mevcuttur. Sağlık, eğitim, sosyal uyum ve demokrasi gibi toplum menfaatleri spor sektörüne kamu desteğini artırmaktadır. Kamu sektörü desteği farklı şekillerde olabilmektedir. Tipik

77 olarak merkezi yönetimin sporla ilgili harcamaları bölgesel ve yerel yönetimlerden daha azdır. Piyango gelirleri pek çok üye ülkede kamu desteğinin önemli bir kaynağıdır. Spor kulüplerine ve örgütlerine direkt olarak ya da çatı spor organizasyonlarınca dağıtılmaktadır.

 Spor ve Özel Finansman: AB, spor organizasyonlarından, özel sektörden aldıkları destekten başka, kendi gelirini üretmesi beklenmektedir. Spor organizasyonlarının gelir kaynakları karmaşık olmasına rağmen, en önemli özel gelir şekilleri ise üyelik ücretleri, bilet satışları, reklam ve sponsorluk, ticari mallar, televizyon ve medya hakları, gelirlerin spor kulüpleri arasında paylaştırılması ve bağışlar sayılabilir. Profesyonel sporlara, özellikle medya kapsamında, yatırım son yıllarda oldukça cazip hale gelmiştir. Özel sektör finansmanı bütün AB üyesi ülkelerde spor birimlerinin gelişimi ve devamı için önemli hale gelmiştir. Yine de ticarileşmenin aşırıya kaçması spor etiğine karşı bazı riskleri de beraberinde getirebilmektedir.

 Spor ve Vergilendirme: Hükümetler spor organizasyonlarını destekleyerek onların üyelerinin ve ortaklarının ekonomik zorluklarını azaltmaktadır. Dolaylı desteklemenin bu çeşidi hemen hemen bütün AB ülkelerinde mevcuttur. Üye ülkeler, hem doğrudan hem de dolaylı vergi bakımından özel şartlara (özel veya indirilmiş oranlar veya hariç tutma) sahiptir. Bu bağlamda, “AB Katma Değer Vergisi Yasası” bazı kamu yararına olan aktivitelerde Katma Değer Vergisi’nden hariç tutmaktadır. Örneğin gelir getirmeyen organizasyonlar tarafından desteklenen fiziksel ve spor eğitimi, spor müsabakaları ve spor imkânlarında ise vergi indirimi yapmaktadır.

Sporun Organizasyonu: Sporda iyi yönetişim, sporun özerkliği ve

özdenetiminin en önemli şartı organizasyondur. Avrupa sporunda, farklı disiplinler arasında ve çeşitli ulusal farklılıklar göz önüne alındığında tek bir yönetişim modeli tanımlamak mümkün olmamakla birlikte, Komisyon, Avrupa'da sportif yönetişimi destekleyen, sınırlar içindeki özerklik gibi birbiriyle bağlantılı ilkelerin olduğunu düşünmektedir. Spor yönetiminde birinci şart AB hukuki çerçevesi, karar vermede demokrasi ilkesi, şeffaflık ve hesap verebilirlik, sporda iyi yönetişimin ayrılmaz paçalarıdır.

78  Sporun Doğası: Sporun uluslararası geçerli kuralları doğrultusunda işleyişinin sürdürülebilmesini sağlayarak, sporun içerisinde Fairplay kurallarına aykırı olarak görülen tüm unsurlarla mücadele etmektedir. Adalet Divanı ve Spora dair Beyaz Sayfa da yazılı tanımlar AB ülkelerinin tamamında geçerlidir. Ayrıca sporcuların serbest dolaşım hakkının eşitsizlik ilkesine dayanarak uygulanmasını desteklemektedir.

 Spor Müsabakalarının Dürüstlüğü: Takım sporlarında ve bireysel sporlarda lisanslama sistemleri yarışmaların bütünlüğünü sağlamak için değerli bir araçtır. Ayrıca, iyi yönetişim ve finansal istikrarının sağlanmasında etkili bir yöntemdir. Bu kriterlerin ana amacı, kulüplerin müsabaka dönemi boyunca sözlerinde sağdık kalacağını taahhüt etme ve müsabaka sonuçlarının çarptırılmasını engellemektedir.