Avrupa Birliği’nin Gelişim Sürecinin Sivil Topluma Etkisi

Demokrasi tarihiyle oluşan ve gelişen sivil toplum coğrafi olarak Avrupa kıtasında ortaya çıkmıştır.152 _{Felsefi temellerini Immanuel Kant’ın dünya vatandaşlığı ile}

gelebilecek bir dünya barışının idealine dayandırılabilen Avrupa Birliği153 _{(AB) bölgesel}

bir politik örgütlenme olmasının yanı sıra gerek Avrupa kıtası genelinde gerekse komşu devletlerde sivil toplumun gelişmesinde önemli bir işleve sahip olduğu anlaşılmaktadır. AB’nin kendi içinde ve aday olacak ülkelerle sürdürdüğü müzakere süreçlerinde sivil toplum kuruluşları ile kurdukları diyalog ve iş birliği çalışmaları bölgesel etkisini aşarak küresel sivil toplumun gelişmesine de katkı sağlamaktadır.

AB ortak politika yapım sürecinde konularına göre sivil toplum kuruluşları (STK) ile çalışması ya da onların araştırma süreçlerini referans olarak kullanması sivil toplum alanını ve etkisini artırmaktadır. Ortak tarım politikasından, sosyal politikaya, özgürlük, güvenlik ve adalet alanı, tüketicinin korunması, çevre, enerji politikaları gibi AB’nin çeşitli mevzuatlarla düzenlediği bu alanlarda STK’ları, AB karar alma sürecinde üyelerinin çıkarları doğrultusunda lobi yaparak AB kurumlarına baskı uygulayabilmekte154 özellikle insan hakları konusunda Birliğin aldığı kararların uygulanması konusunda daha etkin olabilmektedir.

151 _{Pheng Cheah’dan aktaran Şeyla Benhabib, Buhran Çağında Haysiyet Zor Zamanlarda İnsan Hakları,}

Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013, s. 38.

152 _{Şerif Mardin bir Batı toplumsal aşaması olarak betimlediği sivil toplumun Batı’da özgürlük anlayışıyla}

siyasi güçlerin sultasından kurtulma olarak tanımlandığını belirtmektedir. Bkz: Şerif Mardin, Türkiye'de

Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul 2006.

153 _{AB’nin felsefi temelleri olarak Kant’ın kozmopolitizmi için bkz. Raylene Abdilla, “Kant and the}

European Union: Cosmopolitan Reflections”, Threads, Vol. 4, 2016, p. 11-21.

154 _{Damla Cihangir, “Avrupa Birliği ve Sivil Toplumun Rolü”,}

http://www.ikv.org.tr/images/upload/data/files/32-

Literatürde AB ve sivil toplum ilişkisini açıklayan birçok çalışma bulunmaktadır. Örneğin AB içerisinde iklim değişikliği tartışmalarında sivil toplum örgütlerinin sorunun çözümündeki katılımları demokratik bir temsil olarak değerlendirilmektedir.155 _Ulusal

STK’ların AB politikalarında etkili olabileceği gibi AB’nin Brüksel Konsensüsü çerçevesinde birçok STK’nın AB sorunları ile politik süreçlere doğrudan katılarak bu grupların Avrupalılaşmasının sağlandığını, Avrupa kimliğinin inşa sürecinde sivil toplumun etkili olduğunu belirten çalışmalar da bulunmaktadır.156 _{Ulus devletlerin AB}

entegrasyonu sürecinde sivil toplum oluşumlarının demokratik katılımı geliştirmek için işlevsel öneme sahip oldukları savlayan157 _{genellikle sivil toplumun geliştirici özelliklere}

vurgu yapan araştırmalar ile karşılaşılmaktadır.

AB’nin kurumlarından biri olan Avrupa Komisyonu karar alma süreçlerinde önemli ortaklar olduğunu belirtiği sivil toplum örgütlerini devlete bağımlı olmayan aktörler olarak hükümet dışı örgütler, halk örgütleri, kooperatifler, sendikalar, profesyonel dernekler, üniversiteler, medya ve bağımsız kuruluşlar şeklinde belirlemiştir. Bu aktörlerin ortak özelliği olarak genel çıkarları sağlayıp artırmak için bir araya gelmiş gönüllülüğe dayanan ve devletten bağımsız örgütlenmeler olmaları belirtilmektedir.158

AB ve STK’ların birlikte çalışmaları haricinde STK’ların bir araya gelerek oluşturdukları farklı inisiyatif ve oluşumlar sivil toplum kültürünün kurumsallaşarak niteliksel ve niceliksel olarak artmasını sağlamaktadır. Örneğin 2013 Avrupa Vatandaş Yılı kapsamında yapılan çalışmalar için bir araya gelen çeşitli sivil toplum öğelerinin Avrupa vizyonlarını gerçekleştirmek için Sivil Toplum Avrupa adında sivil toplum

155 _{Elizabeth Monaghan, “Making the Environment Present: Political Representation, Democracy and}

Civil Society Organisations in EU Climate Change Politics”, Journal of European Integration,Vol. 35,

No. 5, pp. 601-618, DOI: 10.1080/07036337.2013.799942, (01.03.2018).

156 _{Rosa Sanchez Salgado, Europeanizing Civil Society How the EU Shapes Civil Society Organizations,}

Palgrave Macmillan, London 2014.

157 _{Ani Matei, Dragoş-Catalin Apostu, “Non-Governmental Organizations as Agents of Modernization: A}

Romanian Perspective”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol. 81, 2013, pp. 142-146, doi: 10.1016/j.sbspro.2013.06.402, (01.03.2018).

kuruluşlarının koordinasyonu olarak kurumsal bir yapı oluşturdukları görülmektedir.159

Başka bir örnek ise AB vatandaşlarının haklarının geliştirme ve savunma; AB ile vatandaşların ve demokratik vatandaşlık kuruluşlarının katılımını artıracak mekanizmaları destekleyecek ve geliştirerek bir platform olarak Avrupa Vatandaşı Eylem Hizmeti (The European Citizen Action Service-ECAS) adlı kar amacı gütmeyen bir uluslararası kuruluşun bulunmasıdır.160 _{Bu tür oluşumlar Avrupa kıtası içerisinde AB ile}

sivil toplum oluşumlarının aktif olarak var olduklarının ve politik ilişkiler haricinde sivil örgütlenmelerle sosyal alanı dönüştürmeye çalıştıklarının göstergeleridir.

Sonuç olarak Avrupa Birliği’nin gelişmesi sürecinde yaşanan değişimlerin küresel sivil toplumun oluşmasında etkisi üç eksende toplanabilir:

1. AB’nin insan hakları başta olmak üzere bölgesel sorunları çözebilmek için

geliştirdiği hukuksal mevzuatlar,

2. AB’nin kendi içinde karar alma mekanizmalarında sivil toplumun etkin

olması,

3. AB’nin genişlemesi ile demokratikleşme süreci; aday ülkelerdeki sivil toplum

ile iş birliğidir.

Yukarıda belirtilen bu maddeler bölgesel çapta sivil toplum alanının genişlemesini sağladığı gibi ülkelerdeki sivil toplum örgütlerinin sayısını ve bu örgütlenmelerin politik alanda etkililiğini artırmış olması, küresel çapta iktidardan bağımsız demokratik taleplerin ve hak arayışının sürdürüldüğü küresel sivil toplumun alanının ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

1.5.5. Bilişim ve İletişim Teknolojilerindeki Gelişmeler; Dijital