ATAFRUS, Ataphrus (
”Ëd§UÔ¬
) [hayv] Naime takımı, zatülercülilbatniye şubesi “turbinide a Turbinidae” familyasından bir hayvan.İbtida, 1860’ta “Gab” tarafından mütalaa edilmiştir. Kavkaası küçük ve mahrutî devre- i helezonu az kalkık muhiti az mevzun ve hatt-ı mütehanni üzerinde muhattattır. Devre-i tebaşirîde çok bulunur.
ATAKAPE, Attakapes (
ëÄUUÔ¬
) [fiya] Misisipi Nehri’nin munassabı etrafında vakı “Luiziyane” Cumhuriyeti’nin ahalî-i kadimesi bulunmuş bir kavimdir ki elyevm munkarız olmuştur.ATAKAMİT, Atakamite (
Xš¦UUÔ¬
) [maa] “Atakama”dan mehuz müradifleri, hamız-ı klornuhas remolinit semaraj do kalsit samaragda chalcite, “salez kup feterez” salz kup terez. Atakamit mebzul olarak cunubî Amerika’nın bakırı havî bazı havzalarında (Şili, Peru ve Meksika’da) tesadüf edilmektedir. Bilhassa Avustralya’da daha çoktur. Amonyak ve hamızlarda erir. Tüp içinde sulanır. Şulesinin rengi yeşil mavimtıraktır. Kömür üzerinde madeni nühas vererek müzap olur. Sıklet-i izafiyesi 44,45; salabeti 3 derecedir. Billurlarına tabiatta pek az tesadüf edilir. Bulunursa bile hacimleri pek küçüktür. Vezüv Yanardağı’nın lavları arasında pek çok bulunmuştur. Billurları menşur muini-i kaim tarzındadır.
ATAKTAMORFOZ, Atactamorphos (
“u§—u¦U×UÔ¬
) [Tt] Bazı böceklerde son istihaleyigeçirmek üzere sürfenin hareketsiz bir surette bulunması keyfiyeti pek de kullanılmaz. ATAKS, Atax (
fUÔ¬
) [hayv] Zatülercülilmafsaliye şubesinden ankebutiyelerden bir akarcinsi.
ATAKUS, Attacus (
”u½UÔ¬
) [hayv] Harşefîlcenah haşerat, gayr-ı mütecanis-i elferondanbanisiye taht sınıfına müetallik hatt-ı istiva taraflarında yaşar. Güzel, renkli, gececi, büyük bir kelebektir. Kanatları yaprak şeklinde, gözleri zücacidir; ipek böceğine oldukça benzer. Tırtılları ipek hasıl eder. Birçok nevleri vardır.
ETAL, Ethale (
‰UÔ³
) [k] Balık nefsinin cevheri asliyesi olan “metin”in tasabbunu ile elde edilen bir mahsul-ı hususî terkibatı eter gibidir.ATALA, Atalas (
ôUÔ¬
) [fiya] Cunubî Amerika’nın ahali-i asliyesinden bir kavimdir ki ArjantinATALANT (
XìöÔ¬
) [neb] Mürekkebe fasilesinden cins.ATALANTİYA, Attalantia (
Uš×ìôUÔ¬
) [neb] Sezabiye fasilesine mensup dikenli şecire mukavvîve raiyeyi dafidir.
ATALEA, Atalea (
¬ë¼UÔ¬
) [neb] Nahliye fasilesinden Cunubî Amerika’da bulunur bir hurmaağacıdır. Sakları oldukça mürtefidir. Üzerinde intizamsız bir surette halkavî nedbeler vardır. Rişi yapraklarla müzeyyendir. Çiçekler bir meskenlidir. Müzekker çiçekler dalların ulvî kısımlarını işgal eder. Çekirdeklerini badem gibi yerler. Liflerinden Avrupa’da sokak süpürgesi ve fırça imal olunur. Meyvesinin kabuğu sert olduğundan tespih ve düğme yapılır. “Atala a konta A. Compta” namındaki nevi Brezilyalılar indinde pek makbuldur. “A. Funifera A. Funifera” namını taşıyan nevi ise yine Brezilya’da müsmir şecerler sırasındadır. Diğer memleketlerde bu ağaçları hususi limonluklarda yetiştirirler.
ATALYA, Athalia (
Uš¼UÔ¬
) [hayv] Gışaîlcenah haşerattan “Tenthredinides” familyasına mensuplevahik-ı lamiseleri kısa ve çomak şeklinde on, on bir mafsaldan müşekkil bir cins.
ATALYA İSPİNARUM, Athalia Spinarnm (
ÂË—Uì vá Uš¼UÔ¬
) [hayv] Gışaîlcenah haşerattanatayla cinsine müteallik bir böcek. En ziyade turp yaprakları üzerinde yaşar. Rengi sarıdır. Başında ve levahik-i lamisesi ile göğsünün bir kısmında siyah lekeler bulunur. Ercülleri sarı ve siyah halkalarla muhattır. Sürfeleri pancar, şalgam, turp gibi nebatların yaprakları üzerinde yaşar. Bu sürfeler temmuz ibtidalarına doğru kahil halinde gelir. Rengi esmer yeşilimtıraktır. Üzerinde siyah siyah hatlar ve noktalar vardır. Ercüllerinin adedi 22’dir. Kışı koza içinde, toprak altında geçirirler.
ATALUM ROZE, Athalium rosee (
ˆ“Ë— Âuš¼UÔ¬
) [hayv] Gışaîlcenah haşerattan ataliya cinsinemüteallik bir böcek. Atayla ispinarumdan daha küçüktür. Göğsü siyahtır. Sürfeleri gül ve bögürülenler sayuaniye fasilesi nebatının yaprakları üzerinde yaşar.
ATALİUM SEPTİKUM, Athalium septicum (
rIš×á ƒš¼UÔ¬
) [neb] Namî-i bilhavl nebatın “futur-ı muhatiye” denilen mikzomi çet fırkasına müteallik secaya-yı hayvaniyeyi irae eder bir mantar. Klorfili havîdir. Hepsinin üzeri birer ağ ile örtülmüştür.Halet-i reşimiyesi tabiiyundan birçokları mütalaa etmişlerse de ekseri nakati karanlıklarda kalmıştır. Ataliumlardan herhangi birisinin bulunduğu sudan bir damla alınıp mikroskopla muayene olunursa evvela bir hadebe şeklinde iken gittikçe bir araya toplanıp
nıfs-ı küre sonraları üstüvanî bir şekil aldığı görülür. Şekli o kadar muin değilse de heyet-i umumiyesi şimdiye kadar hep bu suretle nemayan olmaktadır. Heyet-i mecmua daima müteharriktir. Bu hareketi de temin eden protoplazmadır. Bezirleri kisenin üst tarafında bulunur; yani üzerleri “celid-i sarkodi” isminde ince bir gışa ile mesturdur. Futur tesmir ederken bu tabaka mahvolursa da hemen tesmir vuku bulacak mahal, müstesna olarak bakî kalır. Bir kitle iki tabakaya ayrılır. Bunlardan dahildekine sarkodi maddeler toplanır. Ve bunun aralarında da bezirler husule gelir. Nebatat alimlerinden “Bari” ataliumları diğer futur-ı muhatiye gibi nazar-ı itibara alır ve riclilcüzur-ı futur fırkasında mütalaa eder. Ataliumlarda ictima pek çoktur. Kendi gıdalarının üzerine toplanırlar. Şüphesiz hepsi kendi payına çalışır. Hemen yedikleri yerde tenasül ederler. Bazı müellifler, bunların tenasülünü izdivaçla olduğu kabul ediyorlarsa da bu husus pek şüphelidir.
ATAMANTİN, Athamantin (
sš×ìU¦UÔ¬
) [k] Bu madde atamanta ureosalium athamataoreoselinum namı verilen nebatın kök ve tohumlarında bulunur. “Küûl ile atamontin”in bir hulasası yapılır. Mayii hususî surette teksif edilirse billurları elde edilir. Bunlar da ibre şeklindedir. “Pamuk taşı”na pek benzer. İpek gibi parlaktır. Kokusu sabun gibi lezzeti biraz harif ve acıdır. Suda erimediği halde eter ve ispirtoda münhaldir. 60-80 dereceye doğru maab olur. Tayeran etmez. Kuru kuruya taktir edilirse “hamız-ı valeryan” husule getirir. C24H20O7 terkibindedir. Potas-ı muharrik, atamantin ile sıcak bir halde muamele
edilecek olursa valeryan mülahhamdan biri ile şekilsiz beyaz bir madde vücuda getirir. Kireç suyu ve ma-i barit aynı neticeyi husule getirirse de gayet battîdir.
“Atamantin”in küûlî bir mahlulunun su ile kuvveti azaltılıp ihtiyaten biraz klorlu su konacak olursa kokusu gayet hafif hissedilir. Bu zaman atamantin C24H27Ch3O7 terkibinde
“klor-ı salis atamantin athamantin tre chloree” olur. Bir de “azotin-i salis atamanti A.
tirinitre “vücuda getirmek için soğuk olarak hamız-ı azot buharları atamantin üzerinden
geçirilirse mütegayyir sarı renginde bir cisim vücuda gelir ki bu suda ancak eriyebildiği halde ispirtoda, eterde ve bilhassa amonyakta fazla miktarda münhaldir. Lakin sulu hamız-ı azotta pek az münhal olduğunu kimyager “Jebjer” söylüyor. Klor-ı müvellidülma gazının tesiriyle yüz derecede:
C48H30O14+C28H10O6=C10H10O4 orselun hamız-ı valeryan atamantin cisimlerine
ayrılır.
ATAMİSK, Atamisquee (