Atılgan DavranıĢın Özellikleri

Atılgan davranıĢlara sahip olan, atılgan bir birey üzerinden atılgan davranıĢın özellikleri aĢağıda sıralanmıĢtır (Voltan, 1980b: 64; Çulha ve Dereli, 1987: 124; Tanığ, 1993a: 75; Kasatura, 1998: 102; Terakye, 1998: 134; Benton, 1999: 48; Akın ve diğerleri, 2001: 121; Sullivan and Decker, 2001: 87; Alberti ve Emmons, 2002a: 24; Öksüz, 2004: 147; Özcan, 2006: 234; Yıldız, 2006: 53; Dinçer ve Öztunç, 2009: 22);

 Assertivitenin ilkesi, bireyin hem kendisinin hem de diğer bireyin bütünlüğünü aynı anda sürdürmesidir.

 Atılgan birey, saldırganlık ve pasiflik gibi iki uç noktanın arasındadır.

 Atılgan bireyler ne çekingen kiĢiler gibi kendisini küçük görür ne de saldırgan kiĢiler gibi çevresindeki kiĢileri küçük düĢürüp onları kırar. Atılgan bireyin davranıĢları yerinde ve ölçülüdür.

 Bireyler istek, fikir ve inançlarını ortaya koyarken; diğer bireylerin haklarını ve inançlarını çiğnememeye, etkisi altına almamaya, tehdit etmemeye, onları kullanmamaya ve onları küçümsememeye özen göstermelidirler.

 Atılganlık; baĢka insanları istekli bir Ģekilde dinlemek, kendisinin ve insanların Ģahsına saygı gösterilmesine inanmak ve insanları anlamaya çalıĢmaktır.

 Söyleyeceklerini anlaĢılır ve açık bir Ģekilde ifade etmektir.

 Cümleye „ben‟ diye baĢlayan, duyguların dürüstçe anlatıldığı nesnel cümleler kurulur.

 Sözleriyle mimikleri ve yüz ifadesi uyum içerisindedir, rahatsız edici ses tonuna sahip değildir.

81

 Atılgan iletiĢim kurulurken, iki tarafta isteklerini, endiĢelerini ve gereksinimlerini dile getirerek, birbirlerini dinlerler ve savunmaya geçmeden önce tepki verebilirler.

 Atılgan birey, kendisinin zayıf noktalarını bildiği için gelen eleĢtiriler karĢısında çok fazla tepki göstermez.

 Karar verme aĢamasında farklı seçeneklerin var olmasından dolayı çatıĢma çıkabileceğinin farkındadır.

 Farklı fikirlere karĢı kapalı değildir, baskı altında kalmadan veya sindirilme korkusuna kapılmadan diğer kiĢilerin fikirlerini dinler.

 Atılgan davranıĢlara sahip olan bir birey; gerektiği yerde evet gerektiği yerde hayır demekten çekinmez, isteklerini rahat bir Ģekilde ister, yani kendine güveni tamdır.

 KiĢiler arası iliĢkiler içerisinde etkin ve uyumludurlar, kendileri kararlarını kendileri verirler.

 Kendilerini savunurken çocuksu değil, gerçek bir yetiĢkin gibi savunurlar.  KarĢısındakinin konuĢmalarına önem vererek dinler ve dikkatli bir

dinleyicidir.

 Ġnsanların gözüne bakmaktan çekinmez, uygun mimiklerle, yetiĢkin bir ses tonu ile ve doğal konuĢma ifadeleriyle birlikte duruma uygun yüz ifadesini gösterir.

 Diğer kiĢilerin davranıĢlarıyla kendisini korkutmalarına veya tehdit etmelerine müsaade etmez, kendine özgüveni yeteri kadar vardır.

 BaĢkalarını tehdit etmez, etki altına almak için uğraĢmaz ve onları asla küçümsemez.

 Herhangi bir durumun yanlıĢ olduğunu düĢünürse, o durum ile alakalı sorular sorarak açıklama yapılmasını bekler.

 Kendisini kullanmaya çalıĢan kiĢilere fırsat vermez, onlara gereken tepkiyi gösterir.

 Anksiyete rahatsızlığını yaĢamadan düĢüncelerini ve duygularını açıklayabilir, stres kaynaklarıyla etkili bir Ģekilde baĢ edebilir.

 Kendisini sürekli geliĢtirmeye çalıĢır, iĢ doyumu ve performansı yüksektir.  Birey bir yönetici konumunda bulunuyor ise, sorumluluk almaktan kaçınmaz.  Ġhtiyaçları, fikirleri ve hisleri hakkında açık ve dürüsttür.

82

 Bir kiĢi ya da konu ile ilgili eleĢtiride bulunurken, savunduğu kararı net biçimde dile getirir.

 Olumsuz bir cevap verecek ise bu cevabını karĢıdakini reddetmeden, kırmadan ve sakin bir üslupla verir.

 Sahip olduğu haklarının farkındadır, olumsuz veya olumlu düĢünce ve duygularını dürüstçe ve açıkça ifade eder, kendi düĢünce, duygu ve davranıĢlarının sorumluluklarını alarak arkasında durur.

 Bir konu hakkındaki olumsuz veya olumlu düĢüncelerini dolaylı yoldan değil doğrudan kendinden emin bir Ģekilde dile getirir.

 Birisiyle önemli bir konu hakkında konuĢacaksa ayaküstü ve herkesin içinde konuĢmaz. Konu özel ve önemli bir konuysa, bu konuyu konuĢmak için doğru yeri ve doğru zamanı seçer.

 Bir iĢte baĢarı elde etmiĢler ise, baĢarılarından konuĢmaktan ve kendilerini övmekten kaçınmazlar.

 BelirlemiĢ oldukları amaçlara genellikle ulaĢırlar ve iliĢkilerinden gerekli doyumu alırlar.

 Atılgan bir kiĢi kendisini yükseltebilendir ve pozitif birisidir. Bunun sonucunda ise baĢkalarını veya kendisini amacına yönelik kullanır.

Atılgan bir birey, baĢkalarıyla iletiĢim kurarken çekingen, içine kapanık veya saldırgan bir tavır kullanmaz. Fakat iletiĢimi etkilidir. Bireylerin ilgilendikleri amaçlarına daha kısa sürede ulaĢmaları, becerilerini geliĢtirmeleri, duygusal anlamda çevreye daha fazla adapte olmalarını ve fırsatları değerlendirmelerini gerçekleĢtirirken atılgan davranıĢlarından yararlanırlar. Atılganlık, kiĢilerin toplumdaki yaĢantılarında daha etkili iletiĢim kazanmalarına ve baĢarılı olmalarına aracılık eder. Çünkü etkili iletiĢim yetenekleri kiĢiyi baĢarıya götürür (Voltan, 1980a: 23).

Atılgan olan bir kiĢinin beden dili, kendisine olan güvenini aĢağıdaki durumlardaki gibi yansıtır (Terakye, 1998: 135). Atılgan bir bireyin davranıĢları (Buzlu, 1999: 343; Ker-Dinçer, 2005: 25);

 Vücudu ayakta veya otururken dik duruĢa sahiptir fakat konuĢma sırasında karĢısındaki kiĢiye eğilim gösterir vaziyettedir,

83

 ĠletiĢim içinde olduğu kiĢiyle düzenli bir göz teması kurar ama karĢısındakinin gözlerine direkt olarak değil daha çok burun kemerine ve alnına odaklanır,

 ĠletiĢim sırasında kullandığı jest ve mimikleri kendinden emin bir Ģekilde birbirini takip eder,

 Kendini karĢısındakine kabul ettiren ve güvenli bir görünüĢe sahiptir,  Ġnsanların seviyesine göre kendi seviyesini ayarlar,

 BaĢka bir kiĢinin kiĢisel alanına girmez ve baĢka bir kiĢinin de kendi kiĢisel alanına girmesine fırsat vermez,

 Yüz ifadesi samimi, sakin, arkadaĢça ve dostçadır,

 DüĢünce ve duygularını; uygun bir ses tonu ile doğrudan, açık ve dürüstçe, uygun kelimeleri seçerek ifade eder,

 DavranıĢları konuĢmayı vurgulayıcıdır ve içinde olduğu durumun etkisini yansıtır.

Alberti ve Emmons için atılgan davranıĢın en önemli 10 özelliği Ģunlardır (Alberti ve Emmons, 2002a: 25; Alberti ve Emmons, 2002b: 45);

1. Kendini ifade edebilmeye dayalıdır, 2. BaĢka kiĢilerin haklarına saygı duymaktır, 3. Dürüstlüktür,

4. Kesin ve dolaysızdır,

5. ĠletiĢim içerisindeki her iki tarafa da yarar ve eĢitlik sağlar,

6. Hakların, görüĢlerin, duyguların, gerçeklerin, sınırların ve ricaların söze dökülmesidir,

7. KarĢı tarafa istenen mesajı iletirken; ses, vücut duruĢu, göz teması, vücut ve el hareketleri, yüz ifadesi, zamanlama, dinleme, mesafe ve akıcılık gibi dilin dıĢındaki öğelerden de yararlanmaktır,

8. Evrensel olamaz, kiĢiye göre değiĢir, 9. Toplumsal anlamda sorumluluk üstlenir,

10. Ġnsanın doğasında mevcut değildir, insan sonradan öğrenir.