Artırmadan Çekilme Suçu (İİK.m.345/b)

1.Genel Olarak

İcra ve İflas Kanunu’nun 09.11.1988 tarih ve 3494 Sayılı Kanunun 59. maddesi ile 31.05.2005 tarih ve 5358 Sayılı Kanun’un 17.maddesi ile değişiklik yapılmış olan 345/b.maddesi; “Bu Kanuna göre yapılan ihalelerde kendisine veya başkasına vaat

olunan veya sağlanan yarar karşılığında artırmadan çekilen veya artırmaya katılmayan kimseye bir yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası verilir.

Aracılara da aynı ceza verilir” şeklinde düzenlenmiştir.

5358 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikle, maddede yer alan "hapis” cezasının miktarı "bir yıla kadar hapis" olarak artırılmış ve ayrıca daha önce maddede yer alan "para cezası" da 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun adli para cezası sistemine uygun olarak yeniden "bin güne kadar adli para cezası" olarak düzenlenmiştir427. Yeni 5237 sayılı TCK’nda adli para cezalarının ertelenmesi kabul edilmediğinden, icra ceza mahkemesince hükmedilecek adli para cezasının TCK’nun 51. maddesine göre ertelenmesi mümkün değildir.

İİK’na göre yapılan ihalelerde kendisine veya başkasına vaat olunan veya sağlanan yerel karşılığında artırmadan çekilen veya artırmaya katılmaması hali bağımsız bir suç olarak kanuna eklenmiş veya düzenlenmiştir. Bu kapsamda aracı durumda olan kişilere de aynı cezanın verileceği hüküm altına alınmıştır428.

İcra ve İflas Kanunu’na 09.11.1988 gün ve 3494 sayılı kanun ile eklenen 345/b maddesi ile ihalelerdeki bazı yolsuzluklarının önüne geçilmek istenmiştir. Yapılan ihalelerde çıkar karşılığında artırmadan çekilen, artırmaya katılmayan veya bu eylemlere katılanların cezalandırılmasına ön görülmüştür. Ayrıca, hemen belirtelim ki, bu eyleme aracılık edenlerin de ayrıca cezalandırılması hüküm altına alınmıştır.

2.Suçun Unsurları

a.Maddi Unsurları

aa.İcra İflas Kanuna Göre Yapılan Bir İhale Olmalıdır

Artırmadan çekilme suçunun oluşabilmesi için öncelikle, ortada, İcra ve İflas Kanunu’na göre yapılan bir ihale olması gerekmektedir. Madde ile İİK’na göre yapılan bir ihale içinde yapılan bazı eylemlerin cezalandırılacağı ön görülmüştür.

bb.Bu İhalede Bazı Eylemlerin Yapılmış Olması

427 _{Uyar, 5358 Sayılı Kanun Değişikliği, s.324.} 428

Artırmadan çekilme suçu seçimlik hareketli bir suçtur429. Suçun düzenlendiği İİK’nun 345/b.maddesinde bazı eylemler sayılmıştır. İİK’na göre yapılan bir ihalede madde metninde sayılmış olan bu eylemlerden birisini gerçekleştirmek suçun oluşumu için yeterli olacaktır. Buna göre;

i.Sağlanan belirli yarar karşılığında ihaledeki artırmadan çekilme veya, ii.Sağlanan belirli yarar karşılığında ihaledeki artırmaya katılmama,

Suçun faili yarar karşılığında bu eylemlerden birisini işlerse, suç oluşmuş olacaktır.

cc.Artırmadan Çekilme veya Arttırmaya Katılmama Eyleminin Kendisine veya Başkasına Vaat Olunan veya Sağlanan Yarar Karşılığında Yapılması, Arttırmadan çekilme suçunun oluşabilmesi için, İİK’ya göre yapılan bir ihalede arttırmadan çekilme veya arttırmaya katılmama eylemlerinin kendisine veya başkasına vaat olunan veya sağlanan yarar karşılığında yapılması gerekmektedir. Ortada bir yarar yoksa suç oluşmaz.

b.Manevi Unsuru

Arttırmadan çekilme suçu, kasten işlenebilen bir suçtur. Yapılan ihalede arttırmadan çekilme veya arttırmaya katılmama eylemlerinin sanık tarafından bilerek ve isteyerek yapılması gerekmektedir.

3.Suçun Tarafları

a.Suçun faili

Arttırmadan çekilme suçun faili, yapılan ihalede kendisine veya başkasına vaat olunan veya sağlanan yarar karşılığında arttırmadan çekilen veya arttırmaya katılmayan kimse ile bunları aracılık edenlerdir430. Bu kişilerin suçun faili olabilmeleri için öncelikle ihalede aranan şartları taşıyıp ihaleye katılabilecek kişiler olması gerekir. İhale şartlarını taşımadığı için ihaleye katılamayacak kişiler, bu suçun faili olamazlar. Aracılık etme bakımından ise, herkes bu suçun faili olabilir.

429

Çolak, s.157. 430

b.Suçun Mağduru

Arttırmadan çekilme suçun mağduru kamudur. Yani hiç kimse bu suçun doğrudan zarar göreni olamaz. Zaten, madde metnine bakıldığında herhangi bir kişinin şikayeti de aranmamıştır. Ayrıca, bu suç takibi şikayete bağlı bir suç olmayıp, takibi resen yapılan suçlardandır. Dolayısıyla, yapılan şikayetler ihbar niteliğinde olacak ve Cumhuriyet Savcılığınca suç resen kovuşturulacaktır.

4.Suçun Takip Usulü

Arttırmadan çekilme suçu takibi şikayete bağlı olmayıp resen kovuşturulan suçlardandır. Bu husus, madde metninden açıkça anlaşılmaktadır. Buna göre, suçun takibi Cumhuriyet Savcılarınca resen yapılacak ve sonunda sanık hakkında yeterli şüphe oluşursa icra ceza mahkemesine bir iddianame ile kamu davası açılacaktır. Açılan bu dava bir kamu davası olacağı için suçtan doğrudan zarar gördüğünü iddia eden kişiler bu davaya müdahil olarak katılıp zararlarının karşılanmasını isteyebilirler.

5.Suçun Yaptırımı

Suçun düzenlediği İİK’nun 345/b. maddesinde birlikte hükmedilmek üzere hem hapis, hem de adli para cezası ön görülmüştür. Buna göre, sağlanan yarar karşılığında arttırmadan çekilen veya arttırmaya katılmayanlar ile bu eylemler arıcılık eden sanığın eylemi sabit olursa mahkeme tarafından bir yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabilecektir431.

Burada her iki yaptırımın üst sınırı gösterilmekle yetinilmiş alt sınırı gösterilmemiştir. TCK’nun 49/1.maddesine göre süreli hapis cezalarında alt sınırı gösterilmediği hallerde alt sınır bir ay olarak esas alınacağı, buna göre yargılama sonunda sanık veya sanıkların eylemleri sabit olduğu takdirde bir aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabileceklerdir. Ayrıca, adli para cezası ile de cezalandırılacaktır. TCK’nun 52/1. maddesinde alt sınır gösterilmediği hallerde adli para cezanın alt sınırı beş gün olarak uygulanacaktır. Buna göre, sanık veya sanıkların eylemleri sabit olduğu takdirde beş günden bin güne kadar adli para cezası ile

431

cezalandırılabileceklerdir. Adli para cezasının hesaplanması TCK’nun 52.maddesinde432 düzenlenmiştir. Buna göre, yargılamayı yapan hakim beş gün ile bin gün arasında bir süre belirleyecek, daha sonra TCK’nun 52. maddesine göre, yirmi YTL ile yüz YTL arasında bir miktar belirleyip, belirlediği süre ve miktarın çarpılması suretiyle netice adli para cezası bulanacaktır.

Dikkat edilmesi gereken husus hem hapis cezası, hem de adli para cezasının aynı anda hükmedilmesi gerektiğidir.