ARAŞTIRMANIN OBJESİ VE YÖNTEMİ

1980 ve 2011 yılları arasında gerçekleştirilen genel seçimlerde siyasi parti liderlerinin miting konuşmalarında yer alan korku iletilerinin incelendiği araştırmada Hürriyet, Cumhuriyet, Zaman ve Taraf Gazeteleri araştırmanın objesi olarak seçilmiştir. Zaman Gazetesi’nin 1995 yılında yayın hayatına başlamasından dolayı, bu döneme kadar gerçekleştirilen 1983, 1987 ve 1991 genel seçimlerinin araştırmada yer alabilmesi için bu dönemleri kapsayan Tercüman Gazetesi de araştırmada incelenen objelerden biri olarak seçilmiştir. Araştırma objelerinin seçiminde gazetelerin günlük ve ulusal çapta yayınlanmalarının yanı sıra, sahip oldukları tirajları ve politik yelpazedeki farklı konumları belirleyici etkenler arasındadır. Buna göre 1980 ve 2011 yılları arasında yer alan genel seçimlerde liberal sağ kimliğe sahip

161

olan Hürriyet Gazetesi’nde 459, sol kimliğe sahip olan Cumhuriyet Gazetesi’nde 645, dindar ve muhafazakâr çizgiye sahip olan Zaman Gazetesi’nde 363, aynı çizgide oldukları için 1983, 1987 ve 1991 genel seçimlerini inceleyebilmek için seçilen Tercüman Gazetesi’de 358, 2011 yılında yayın hayatına başlayan liberal kimliğe sahip olan Taraf Gazetesi’nde ise 85 gazete haberi içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir.

Araştırmada kullanılan içerik analizi mesajda, bireyi görünmeden etkileyen öğelerin betimlenmesine yönelik olarak ikinci bir okuma olarak tanımlanabilir (Bilgin, 1998, s.1). Klaus Merten içerik analizini metnin açık içeriksel karakteristiklerinden yararlanarak açık olmayan karakteristiklerinin ve bağlamının araştırılıp, sosyal gerçekliğin ortaya çıkarılmasını amaçlayan bir yöntem olarak yorumlar. Merten’in yöntemi, çalışma sorununun belirlenmesi, araştırma amacının saptanması, araştırma materyallerinin seçilmesi, araştırma zamanının belirlenmesi ve nedenselleştirilmesinin yanı sıra varsayımların oluşturulması, değişkenlerin

somutlaştırılması, kategorilerin oluşturulması, kodlama ve sonuçların

yorumlanmasını kapsamaktadır (Alver, 2003, ss.240). Bu doğrultuda araştırmada niceliksel ve niteliksel karakteristiklerin ortaya konmaya çalışıldığı iki kodlama çizelgesi oluşturulmuştur. Buna göre araştırma niceliksel olarak haberlerin hangi sayfalarda ne kadar yer kapladığı, niteliksel olarak ise 1983, 1987, 1991, 1995, 1999, 2002, 2007, 2011 Genel Seçimleri’nde siyasi partilerin gerçekleştirdiği miting konuşmalarında yer alan korku iletilerinin içeriği siyasal, sosyo-kültürel ve ekonomik kategoriler başlıkları altında incelenmiştir.

Buna göre araştırmanın varsayımlarını şunlar oluşturmaktadır:

1.Siyasal parti liderleri 1980 ve 2011 yılları arasında gerçekleşen genel seçim

kampanyalarında ülkenin siyasal, sosyal, ekonomik sorunlarını içinde barındıran korkuları kullanarak kitlerin desteğini alma yoluna gitmiştir.

1.1. Türkiye’de 1983 ve 1987 Genel Seçimleri’nde siyasi parti liderlerinin seçmen

kitlelerini ikna etmek amacıyla kullandıkları siyasi dilin içeriğini 12 Eylül öncesine dönme korkusu, komünizm korkusu, iç ve dış düşman korkusu, koalisyonla ilgili siyasi korkular, ABD, Avrupa, AB, İsrail ve Yahudi politikalarına dayanan korkular, başörtüsü, imam hatipler ve Kuran kurslarıyla ilgili korkuların yanı sıra PKK terörü

162

ve Kürt-Türk ayrımından kaynaklanan bölücülük korkusu, toplumun ahlak yapısının bozulmasıyla ilgili korkular, insan hakları ve özgürlüklerin yanı sıra işçi ve memurların sosyal güvenlik haklarını yitirilmesiyle ilgili korkular oluşturur.

1.2. 1983 ve 1987 Genel Seçimleri’ne katılan ANAP, MDP ve HP 12 Eylül

öncesinin anarşi ve terör ortamına dönülebileceği tehlikesine dayalı korkuları kullanmıştır.

1.3. 1983 ve 1987 Genel Seçimleri’nde muhafazakâr ve milliyetçi görüşe sahip siyasi

partiler (ANAP, MDP, MÇP, RP, DYP) seçim mitinglerindeki konuşmalarında komünizm korkusunu vurgulamıştır.

1.4. 1983 ve 1987 Genel Seçimleri’ne katılan siyasi partilerin tamamı (ANAP, MDP,

MÇP, RP, DYP, DSP) seçmen kitlesini ikna etmek için iç ve dış düşman korkusunu kullanmıştır

1.5. 1983 ve 1987 Genel Seçimleri’nde dönemin iktidar partisi ANAP seçim

sonrasında çıkabilecek bir koalisyonun ülkeye zarar vereceği yönünde tehlikeleri içeren korkuları kullanmıştır.

1.6. RP, 1983 ve 1987 Genel Seçimleri’nde toplumdaki milliyetçi kesimlerin

desteğini alabilmek için ABD, Avrupa, Ortak Pazar, İsrail ve Yahudi politikalarına dayanan korkuları, dindar kesimlerin desteğini almak için ise başörtüsü, imam hatipler ve Kuran kurslarına getirilen yasaklamalarla dindar kesimlere baskı uygulandığı görüşüne dayanan korkuları dile getirmiştir.

1.7. 1987 Genel Seçimleri’nde dönemin muhalefet partileri MÇP, DYP, DSP ve

SHP, PKK terörü ve Kürt sorunuyla ilgili korkuları kullanarak iktidar partisi ANAP’ın yetersizliğine işaret etmiştir.

1.8. 1987 Genel Seçimleri’nde DSP ve MÇP Türk-Kürt ayrımına dayanan bölücülük

korkusunu iletilerinde kullanmıştır.

1.9. RP, 1983 ve 1987 Genel Seçimleri’nde muhafazakâr kesimin oylarının

alabilmek için Türk toplumdaki ahlaki yapının bozulmasıyla ilgili korkuları vurgulamıştır.

1.10. 1983 ve 1987 Genel Seçimleri’nde sol görüşlü partiler HP, SHP, DSP insan

hakları ve özgürlüklerle ilgili korkuların yanı sıra işçi ve memurların sosyal güvenlik haklarını yitirme korkuları içeren iletilere yer vermiştir.

163

1.2. 1991, 1995 ve 1999 Genel Seçimleri’nde siyasi partiler seçmen kitlelerinin

desteğini almak için 12 Eylül öncesine dönme korkusu, koalisyon korkusu, laik demokratik Cumhuriyet Rejimi’nin tehdit altında olduğu içeren korkular, Kürt sorunu ve PKK terör örgütüyle ilgili korkular, Türk-Kürt ve laik-antilaik temelli bölücülük korkularının yanı sıra başörtüsü, imam hatipler, Kuran kurslarıyla ilgili korkular, iç ve dış düşmanlarla ilgili korkular, ABD, Avrupa, AB, GB, İMF, İsrail ve Yahudi politikalarına dayalı korkular, toplumun ahlak yapısının bozulması, insan hakları ve özgürlükleri, işçi ve memurların sosyal güvenlik haklarının yitirilmesiyle ilgili korkulara iletilerinde yer vermiştir.

1.2.1. 1991 Genel Seçimleri’nde DSP, DYP, ANAP 12 Eylül darbesi öncesinde

yaşanan anarşi ve terör ortamına dayanan korkuları hatırlatan siyasi bir dil kullanmıştır.

1.2.2. 1991 Genel Seçimleri’nde DYP ve DSP, ANAP iktidarının yetersizliğine

dikkat çekmek için PKK terör örgütü ve Kürt sorunuyla ilgili korkuları iletilerinde vurgulamıştır.

1.2.3. 1991 Genel Seçimleri’nde DSP, HEP ile işbirliği yapan SHP için verilecek her

oyun PKK’ya gideceğini belirten korku içerikli iletileri kullanmıştır.

1.2.4. 1991, 1995 ve 1999 Genel Seçimleri’nde ANAP, DYP, SHP, CHP, DSP,

MHP, RP ve FP’nin yürüttüğü politikaların laik demokratik Cumhuriyet Rejimi’nin varlığını tehdit ettiği yönündeki korku iletilerini kullanmıştır.

1.2.5. DSP’nin 1991, 1995 ve 1999 Genel Seçimleri’nde milliyetçi kesimlerin oyunu

alabilmek için başta ABD olmak üzere, GB’nin yanı sıra AB’nin uyguladığı politikaların Türkiye açısından yarattığı tehlikelere işaret eden korkuları dile getirmiştir.

1.2.6. 1991 ve 1995 Genel Seçimleri’nde RP, 1999 Genel Seçimleri’nde ise FP

toplumdaki milliyetçi kesimlerin desteğini alabilmek için ABD, Avrupa, AB, GB, IMF, İsrail ve Yahudi politikalarına dayanan korkuları, dindar kesimlerin desteğini almak için ise başörtüsü, imam hatipler ve Kuran kurslarına getirilen yasaklamalarla dindar kesimlere baskı uygulandığı görüşüne dayanan korkuları ön plana çıkartmıştır.

1.2.7. 1999 Genel Seçimleri’nde önceki yıllarda sadece RP’nin dindar ve

muhafazakâr kitlelerin desteğini almak için kullandığı korkuları bu kez FP’nin yanı sıra DYP, ANAP, CHP ve DSP de kullanmıştır. Buna göre DYP ve FP, ANAP ve

164

DSP Hükümeti’nin başörtüsü, Kuran kursları ve imam hatiplere getirdiği yasaklarla dindar kesimlere baskı uyguladığı yönünde korku iletilerini kullanırken, DYP, ANAP, CHP ise FP ve RP’nin yanlış politikalarından dolayı dindar kesimlerin zarar gördüğü iddialarını içeren korkuları ön plana çıkarmıştır.

1.2.8. 1991, 1995 ve 1999 Genel Seçimleri’nde RP toplumsal ahlak yapısının

bozulmasıyla ilgili korkuları, DSP ve CHP ise insan hakları ve özgürlüklerin yanı sıra işçi ve memurların sosyal güvenlik haklarını yitirme korkularını içeren iletilerini kullanmıştır.

1.3. 2002, 2007 ve 2011 Genel Seçimleri’nde siyasi partilerin en yoğun kullandığı

korkuların başında 90’lı yıllarda olduğu gibi laik demokratik Cumhuriyet Rejimi’nin tehdit altında olduğu, 12 Eylül öncesine dayanan korkular, başörtüsü, Kuran kursları ve imam hatipler, ekonomik korkular, çetelerin Türk siyasetini şekillendirmeye çalıştığı iddiasıyla iç ve dış düşman korkusu, ABD, Avrupa, İsrail, Yahudi politikalarından kaynaklanan korkular, Türk-Kürt, laik-antilaik ayrımından kaynaklanan bölücülük korkusu, PKK terörü ve Kürt sorunuyla ilgili korkuların yanı sıra, sınavlarda usulsüzlükler, insan hakları ve özgürlüklerin yitirilmesiyle ilgili korkular gelmektedir.

1.3.1. ANAP, DYP, CHP ve DSP 2002 Genel Seçimleri’nde AKP ve FP’ni laik

demokratik Cumhuriyet Rejimi’yle ilgili duyulan endişelerin kaynağı olarak gösteren korku iletilerini kullanmıştır.

1.3.2. 2002 Genel Seçimleri’nde AKP, 12 Eylül öncesinde yaşanan olumsuzluklarda

CHP’nin sorumluluğuna işaret ederek geçmişe dayalı korkuları ön plana çıkarırken, benzer bir strateji izleyen DYP ve ANAP da dindar kesimin desteğini alabilmek için CHP’nin tek iktidar döneminde dindar insanlara baskı yapıldığı iddialarını içeren korkuları vurgulanmıştır.

1.3.3. DYP, SP ve AKP 2002 Genel Seçimleri’nde dindar kesimin desteğini almak

için türban, imam hatipler ve Kuran kurslarıyla ilgili korkuları dile getirmiştir.

1.3.4. 2002 Genel Seçimleri’nde CHP siyasi korkulardan çok ekonomik korkuların

içinde yer aldığı siyasi bir dil kullanmıştır.

1.3.5. 2007 Genel Seçimleri’nde AKP’nin bağımsız Kürt milletvekili adaylarının

Meclis’e girmelerinin ülke için sakıncalar doyuracağı yönündeki tehlikeleri içeren korkuları kullanmıştır.

165

1.3.6. AKP, 2002 ve 2007 Genel Seçimleri’nde olduğu gibi 2011 Genel

Seçimleri’nde de 12 Eylül öncesine dayanan tarihsel korkuları (CHP iktidarı döneminde dindar insanlara baskı yapıldığı ve Kürtlerin asimilasyona uğradığı iddialarını içeren korkular) hatırlatma yoluna gitmiştir.

1.3.7. 2011 Genel Seçimleri’nde BDP ve PKK’nın Doğu ve Güneydoğu Anadolu

halkı üzerinde tehdit ve şantajla korku üreterek bölge halkının kendilerine oy verilmesinin engellenmeye çalışıldığını ileri süren AKP, yine aynı amaç için Kürtlerin İslam dininden uzaklaştırılmak istendiği yönündeki korku içerikli iletileri kullanmıştır.

1.3.8. 2011 Genel Seçimleri’nde CHP ve MHP, AKP’nin siyasal iktidarını devam

ettirebilmek için inançlar ve etnik kimlikler üzerinden bölücülük yaptığı iddiasını içeren korkuları kullanmıştır.

1.3.9. 2011 Genel Seçimleri’nde AKP, MHP, CHP, BDP ve HASP, ülke içindeki

çetelerin Türk siyasetini şekillendirmesi tehlikesine dayanan iç ve dış düşman korkusuna iletilerinde yer vermiştir.

1.3.10. 2011 Genel Seçimleri’nde CHP insan hakları ve özgürlüklerin yanı sıra, YDS

sınavındaki usulsüzlükler ve ekonomideki yolsuzluklara ilgili korkuları

vurgulamıştır.

2. 1980 sonrasında gerçekleştirilen genel seçimlere katılan siyasi liderlerin miting

konuşmalarında kullandığı ekonomik korkular en fazla oranda enflasyon, zam, ekonomik kriz, işsizlik, yoksulluk, hayat pahalılığı ve yolsuzluk üzerinden şekillenmiştir.

3. 1980 yılından itibaren gerçekleştirilen genel seçimlerde siyasi liderlerin miting

konuşmalarında kullandıkları korku iletileri “biz” ve “öteki” ayrımını içermektedir. Siyasi partiler bu kavramlarla tarafları kategorize ederken, rakip siyasi partiler “öteki” tanımlaması altında korkunun kaynağı olarak gösterilmektedir.