Çalışmanın bu kısmında araştırmanın metodolojisini oluşturan; araştırmanın evreni ve örneklemi, varsayımları ve sınırlılıkları, veri toplama araçları ve araştırmada kullanılan istatistiksel yöntemler hakkında bilgi verilmektedir.
3.3.1. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini Kütahya il sınırları içerisinde yer alan Dumlupınar Üniversitesi merkez kampüs içerisinde görev alan 467 akademik personel oluşturmaktadır. Araştırmaya eğitim fakültesi, fen edebiyat fakültesi, mühendislik fakültesi, islami ilimler fakültesi, iktisadi ve idari bilimler fakültesi ve güzel sanatlar fakültesinde görev alan akademisyenler dahil edilmiştir. Tıp fakültesi ve diş hekimliği
fakültesinde görev alan akademisyenlerin zaman sıkıntısı ve yoğunluğu göz önünde bulundurularak araştırmaya dahil edilmemiştir. Ulaşılabilir kişilerden oluşan uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Yapılan çalışma esnasında 335 anket dağıtılmıştır. Dağıtılan anketlerden 230 geri dönüş olmuştur. Dönüt sağlanan 230 anketten eksik ve tutarsız olduğu gözlemlenen 11 anket kullanılmaz olarak analizden çıkarılmış, kullanılabilir olan 219 anketle araştırmanın analizi yapılmıştır. Toplanan anketlerin analizinde SPSS (Statistical Package For Social Sciences) for Windows, Release 17.0 programı kullanılmıştır. Dumlupınar üniversitesinde akademik personel üzerine anket çalışması yapabilmek için gerekli kurumlardan izinler alınmıştır. Ek (4)’te anket yapabilme talebi yer almaktadır.
Örneklem yeterlilik düzeyini belirlemek için aşağıdaki tablodan yararlanılmıştır.
Tablo 3.1. = 0.05 İçin Örneklem Büyüklükleri Evren
Büyük- Lüğü
+- 0.03 örnekleme hatası (d) +-0.05 örnekleme hatası (d) +-0.10 örnekleme hatası (d) p=0.5 q=0.5 p=0.8 q= 0.2 p=0.3 q=0.7 p=0.5 q=0.5 p=0.8 q= 0.2 p=0.3 q=0.7 p=0.5 q=0.5 p=0.8 q= 0.2 p=0.3 q=0.7 100 92 87 90 80 71 77 49 38 45 500 341 289 321 217 165 196 81 55 70 750 441 358 409 254 185 226 85 57 73 1000 516 406 473 278 198 244 88 58 75 2500 748 537 660 333 224 286 93 60 78 5000 880 601 760 357 234 303 94 61 79 10000 964 639 823 370 240 313 95 61 80 25000 1023 665 865 378 244 319 96 61 80 50000 1045 674 881 381 245 321 96 61 81 100000 1056 678 888 383 245 322 96 61 81 1000000 1066 682 896 384 246 323 96 61 81 100 Milyon 1067 683 896 384 245 323 96 61 81
Kaynak: Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004, s.50
Yazıcıoğlu ve Erdoğan (2004)’ a göre 500 kişilik bir evren için 217 kişinin % 95 ihtimalle yeterli temsil gücünün olduğu ifade edilmektedir. Bu bağlamda araştırma için 467 evren büyüklüğünün 219 katılımcıyla uygulama yapılması yeterli görülmektedir.
3.3.2. Araştırmanın Varsayımları ve Sınırlılıkları
Araştırmaya katılan akademisyenlerin konunun öneminin farkında olabilecek eğitim seviyesinde oldukları için örgütsel bağlılık ve üretkenlik karşıtı davranış ölçeğinde yer alan ifadelerle ilgili doğru ve gerçekçi bilgiler verdikleri varsayılmaktadır.
Araştırma Kütahya il sınırı içerisinde yer alan merkez kampüsteki fakültelerle sınırlı tutulmuştur.
Kampüs içerisinde yer alan fakültelerden diş hekimliği ve tıp fakültesinde çalışan akademisyenlerin yoğunluğu ve zaman kısıtı göz önünde bulundurularak kapsam dışı bırakılmıştır.
3.3.3. Araştırmanın Veri Toplama Araçları
Araştırmada veri toplama aracı olarak ölçeklerden yararlanılmıştır. Örneklemi oluşturan akademik personele detayları aşağıda belirtilen kişisel bilgiler formu (Ek1), Örgütsel Bağlılık Ölçeği (Ek2) ve Üretkenlik Karşıtı Davranış Ölçeği (Ek3), sorularından oluşan toplam 59 soruluk bir ölçme aracı uygulanmıştır.
3.3.3.1. Kişisel Bilgiler Formu
Ölçme aracının bu bölümünde, araştırmaya katılan hedef kitleye cinsiyeti, medeni durumu, bulunduğu kurumdaki toplam çalışma süresi ve meslek hayatındaki toplam çalışma süresi, doğum yılı, unvanı, fakültesi ve idari görevinin olup olmadığı bilgilerine ulaşabilmek amacıyla toplam 8 soruluk bilgi formu hazırlanmıştır. İstenilen bilgilere dair maddeler seçenekler halinde sunulmuş ve kendilerine uygun olan seçeneğin işaretlenmesi ve gerekli yerleri doldurmaları istenmiştir.
3.3.3.2. Örgütsel Bağlılık Ölçeği
Anket formunun ikinci bölümünde örgütsel bağlılık düzeyini ölçmek için Allen, Meyer ve Smith (1993) tarafından geliştirilen 18 maddelik “Örgütsel Bağlılık Ölçeği” (Organizational Commitment Questionere; OCQ) kullanılmıştır.
Ölçekte yer alan ifadeler “kesinlikle katılmıyorum’dan “tamamen katılıyorum’a” kadar uzanan beşli likert ölçeğinde verilmektedir (kesinlikle
katılmıyorum=1, katılmıyorum=2, kararsızım=3, katılıyorum=4, tamamen katılıyorum=5). Ölçek maddeleri, duygusal bağlılık, devam bağlılığı ve normatif bağlılık olmak üzere üç boyuttan oluşmaktadır. Duygusal bağlılık alt boyutunda 6 soru, devam bağlılığı alt boyutunda 6 soru ve normatif bağlılık alt boyunda 6 soru yer almaktadır. Ölçekte yer alan ifadelerden 3.,4. ve 5. ifadeler ters ilişkilidir. Ölçekten alınan yüksek puan örgütsel bağlılık düzeyinin daha yüksek olduğuna işaret etmektedir.
Allen, Meyer ve Smith (1993) tarafından hesaplanan iç tutarlılık güvenirlik katsayısı Cronbach Alfa değerleri duygusal bağlılık boyutu için .82, devam bağlılığı boyutu için .74, normatif bağlılık boyutu için .83 olarak saptanmıştır.
Araştırmada, Al (2007) tarafından Türkçeye uyarlanarak 2007 yılında “Üniversitelerdeki Yabancı Diller Birimleri Yöneticilerinin Yönetsel Yeterlik Düzeyi İle İngilizce Öğretim Elemanlarının Örgütsel Bağlılık Düzeylerinin Araştırılması” çalışmasında uygulanan 18 maddelik “Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır. (Al, 2007;114).
Al (2007), güvenirlik analiz sonuçlarında ise örgütsel bağlılık ölçeği için .82 Cronbach Alpha degeri elde etmiştir. Örgütsel bağlılığın duygusal, devam ve normatif boyutlarının Cronbach Alfa değerleri sırasıyla .86; .71 ve .68’dir. Geçerlilik analiz sonuçlarında ise, ölçeğin bütün değerlerinin faktör yükleri 0,45 ten yüksek çıktığı için ölçekten herhangi bir madde çıkarmamıştır. Örgütsel bağlılık ölçeğinin boyut açısından orijinal ölçekten farklılaşmadığı sonucuna ulaşmıştır.
Tablo 3.2’de Örgütsel bağlılık ölçeğinin alt boyutları ve ilgili maddeler yer almaktadır.
Tablo 3.2: Örgütsel Bağlılığın Alt Boyutları ve İlgili Maddeler
Örgütsel Bağlılık Boyutları Madde
Duygusal Bağlılık 1,2,3,4,5,6
Devam Bağlılığı 7,8,9,10,11,12
3.3.3.3. Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Ölçeği
Ölçek formunun üçüncü bölümünde katılımcıların üretkenlik karşıtı davranışlarını ölçmek için Spector ve Fox tarafından geliştirilen toplam 33 maddeden oluşan “Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Ölçeği” (Overview of the Counterproductive
Work Behavior Checklist (CWB-C) kullanılmıştır.
Ölçek yer alan ifadeler “hiç bir zaman” dan “her gün”e kadar uzanan bir beşli likert ölçeğinde verilmektedir (hiçbir zaman=1,bir veya iki kere=2, ayda bir veya iki kere=3, haftada bir veya iki kere=4, hergün=5). Ölçek maddeleri kötüye kullanma (abuse), üretimden sapma (production deviance), sabote etme (sabotage), çalma (theft) ve geri çekilme (withdrawal) olarak adlandırılan beş alt boyut altında toplanmaktadır. Kötüye kullanma boyutu 18, sapma boyutu 3, sabote etme boyutu 3, çalma boyutu 5, geri çekilme boyutu 4 madde içermektedir. Ölçekten alınan yüksek puan üretkenlik karşıtı davranışların daha sık sergilendiğine işaret etmektedir.
Ölçeğin Spector ve diğerleri (2006) tarafından rapor edilen Cronbach Alfa değerleri, kötüye kullanma boyutu için .81, üretimden sapma boyutu için .61, sabote etme boyutu için .42, çalma boyutu için .58, geri çekilme boyutu için .63 ve ölçeğin tüm maddeleri için .87’dir.
Ölçeğin Türkiye için geçerlilik ve güvenilirlik çalışması Öcel (2010) tarafından yapılmıştır. Ölçeğin Türkçe formunun Cronbach alpha iç tutarlık katsayıları sırasıyla; ‘sabote etme boyutu’ için .78, ‘geri çekilme boyutu’ için .75, ‘çalma boyutu’ için .86, ‘kötüye kullanma’ boyutu için .91, ölçeğin toplamı için ise .94 olarak bulunmuştur.
Araştırmada Nitelik Ödemiş (2011), “Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Üzerine Etkileri: Bir Araştırma” adlı yüksek lisans tezinde Türkçeye uyarlamış olduğu Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Ölçeği (ÜKDÖ) (Counterproductive Work Behavior Checklist (CWB-C) kullanılmıştır. Nitelik Ödemiş (2011), güvenirlik analizinde, Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısını 0,918 geçerlilik analizinde ise, KMO katsayısı=0,878, X2 =5719,437 ve P (sigma)= 0,000 olarak hesaplamıştır.
Tablo 3.3’te üretkenlik karşıtı davranış boyutları ve bu boyutlara ilişkin madde numaraları verilmektedir.
Tablo 3.3: Üretkenlik Karşıtı Davranışların Alt Boyutları ve İlgili Maddeler
Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Boyutları Madde
Kötüye kullanma 2, 9, 10, 15, 16, 20, 21, 22, 24-33
Üretimden sapma 3, 11, 13.
Sabotaj 1, 6, 7.
Hırsızlık 8, 17, 18, 19, 23
Geri çekilme 4, 5, 12, 14.
3.3.4. Araştırmada Kullanılan İstatistiksel Analizler
Araştırma kapsamında gerçekleştirilen uygulama sonucunda elde edilen veriler SPSS for Windows 17.0 paket programına yüklenerek araştırmanın amacının ortaya çıkarılması maksadıyla çeşitli istatistiksel analizler uygulanmıştır. Öncelikli olarak verilerin normal dağılıma uygunluk araştırması kapsamında mod, medyan ve ortalama hesaplamaları yapılmış, QQ plot ve histogram grafikleri incelenmiş, çarpıklık ve basıklık katsayılarına bakılmış ve Kolmogorov-Smirnov (1-Sample K-S) testi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre örgütsel bağlılık ve üretkenlik karşıtı davranış puanlarının normal dağılım göstermedikleri tespit edilmiştir. Böyle durumlar için t-test yerine Mann- Whitney U test, tek faktörlü ANOVA yerine Kruskall-Wallis H test kullanılmaktadır. Araştırmada elde edilen veriler güvenilirlik analizi, betimsel istatistik analizi, parametrik olmayan veriler için uygulanan Mann-whitney U testi ve Kruskall- Wallis H testleriyle incelenmiştir. Araştırmanın hipotezlerini test etmek amacıyla korelasyon analizinden faydalanılmıştır.