B. AİLE DEĞERLERİ VE DİN
IV. ARAŞTIRMA EVRENİ, ÖRNEKLEM VE NİTELİKLERİ
Araştırmanın amacına bağlı olarak üzerinde araştırma yapılabilecek veya genelleme yapılacak tüm bireylerin (birimlerin) oluşturduğu gruba, evren denir.4 Araştırmanın incelenen konuda ana kütlenin tümünü kapsaması pratik olmadığı gibi, çoğu kez buna olanak da bulunmamaktadır. O nedenle bütünü temsil edici bir parçası ele alınarak ana kütlenin özellikleri belirlenmeye çalışılır; buna örnekleme yöntemi adı verilir. 5 Örnekleme yolu ile oluşturulan örneklem ise, ilgili evrenden belli kurallara uyarak seçilen ve o evreni temsil gücüne sahip, görece evrenden daha az sayıda birimden oluşan ve üzerinde çalışma yürütülecek gruptur. 6
Örnek grubunun oluşturulmasında en yaygın kullanılan yöntem ise
“tesadüfi/rastlantısal örnekleme” yöntemidir. Bu yöntemde, seçilen örnekte yer alan elemanlarda şu veya bu yönde varolabilecek sapmalar, elemanların yeterli büyüklükte olmasında ötürü birbirini dengeleyecek, sonuçta sapma olasılığı en az olan bir örnek elde edilmiş olacaktır. Tesadüfi örneklemenin bir şekli olarak basit tesadüfi örnekleme ise, ana kütleyi temsil edecek her elemanın seçilecek örnekte yer alma olasılığının eşit olduğu yöntemdir. 7
4 Erkuş, a.g.e., s.91.
5 Seyidoğlu, a.g.e., s.39.
6 Erkuş, a.g.e., s.92.
7 Seyidoğlu, a.g.e., s.39-40; Erkuş, a.g.e., s.99-100.
Bu araştırmanın evreni, Bursa’da yaşayan evli bireylerdir. 2015 nüfus bilgilerine göre Bursa’da yaşayan evli birey sayısı yaklaşık 1,5 milyondur.8 Araştırmanın örneklem sayısını belirlemek için birtakım formüller kullanılmaktadır. Bununla birlikte araştırmacılar, kolaylık olması bakımından %99, %95 ve %90 güvenirlirlikle; bir başka ifade ile %1, %5 ve %10 örnekleme hata paylarına göre evren sayısının ne kadar örneklem ile temsil edilebileceğini hesaplanmış ve bununla ilgili bilgiler sunmuşlardır. Bu bilgilere göre 1,5 milyondan oluşan araştırma evreni, %95 güvenirlilikle en az 384 örneklem ile temsil edilmelidir.9 Bu araştırmanın örneklemi de Ocak-Ağustos 2016 yılında Bursa’da yaşayan 562 evli bireyden oluşmaktadır. Örneklem seçiminde, basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Ancak bununla birlikte katılımcılara toplu halde ulaşılabilecek, dernek, kurs, okul, ev toplantıları vb. mekânlarda da uygulamalar yapılmıştır.
Anket formunun ilk altı maddesinde yer alan sorular, aynı zamanda araştırmanın bağımsız değişkenlerini de oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini oluşturan bireylerin niteliklerini ortaya koymak amacıyla demografik özelliklerine ilişkin dağılımları incelenmiş ve tablolar halinde sunulmuştur. Söz konusu tablolar aşağıdaki şekildedir:
Tablo 1.Örneklemin Cinsiyete Göre Dağılımı CİNSİYET Sayı (N) Yüzde (%)
1. Kadın 324 57,7
2. Erkek 238 42,3
Toplam 562 100,0
Tablo 1’e göre araştırma örnekleminin %57,7’si (324 kişi) kadın, %42,3’ü (238 kişi) ise erkek katılımcılardan oluşmaktadır. Buna göre örneklemin çoğunluğunu kadınların oluşturduğunu söylemek mümkündür.
Tablo 2. Örneklemin Yaşa Göre Dağılımı
YAŞ Sayı (N) % Yüzde
1. 18-30 131 23,3
2. 31-40 266 47,3
3. 41-50 113 20,1
4. 51-60/60 üzeri 52 9,3
Toplam 562 100,0
8 http://nufus.mobi/turkiye/medeni_durum/bursa.
9 Erkuş, a.g.e., s.107.
Tablo 2’de görüldüğü üzere 5 kategoride ele alınan yaş gruplarından 18-30 yaş arası olan 131 kişi örneklemin %23,3’ünü, 31-40 yaş arası olan 266 kişi örneklemin
%47,3’ünü, 41-50 yaş arası olan 113 kişi örneklemin %20,1’ini ve 51-60 ve 60 üzeri yaş arası olan 52 kişi örneklemin %9,3’ünü oluşturmaktadır. 60 ve üzeri olan katılımcı sayısı oldukça düşük olduğu için, analiz işlemlerinde 50-60 ve 60 üzeri gruplar birleştirilmiştir.
Tablodan elde edilen verilere göre, en yüksek oran örneklemin %47,3’ünü oluşturan 31-40 yaş arası katılımcılara aittir.
Yukarıda verilen yaş gruplarından 18-30 ve 31-40 yaş arası olanlar “genç yetişkin”, 41-50 ve 51-60 yaş arası olanlar “orta yetişkin” olarak gruplandırılabilir.10 Böylece evli bireylerden ve dolayısıyla yetişkinlerden oluşan örneklemin, yetişkinliğin iki gelişim evresinde toplandığı, ancak ankete katılanların çoğunluğunu (%70,6) genç yetişkinlerin oluşturduğu görülmektedir.
Tablo 3. Örneklemin Evlilik Süresine Göre Dağılımı EVLİLİK SÜRESİ Sayı (N) % Yüzde
1. 0-5 164 29,2
2. 6-10 114 20,3
3. 11-15 107 19,0
4. 16-20 70 12,5
5. 20 üzeri 107 19,0
Toplam 562 100,0
Tablo 3’de görüldüğü üzere örneklemin evlilik süresine göre dağılımları 5 kategoride ele alınmıştır. Buna göre 0-5 yıllık evli olan 164 kişi örneklemin %29,2’sini, 6-10 yıllık evli olan 114 kişi örneklemin %20,3’ünü, 11-15 yıllık evli olan6-107 kişi örneklemin 19,0’unu, 16-20 yıllık evli olan 70 kişi örneklemin %12,5’ini, 20 ve üzeri yıllık evli olan 107 kişi de örneklemin %19,0’unu oluşturmaktadır. Sonuçlara göre evlilik süresi guruplarındaki dağılım birbirlerine yakın olmakla birlikte, %29,2 ile 0-5 yıllık evli olanlar, örneklem içerisinde en büyük oranı teşkil etmektedir.
10 Onur, a.g.e., s.282, 284.
Tablo 4. Örneklemin Çocuk Sayısına Göre Dağılımı ÇOCUK SAYISI Sayı (N) % Yüzde
1. 0 101 18,0
2. 1 139 24,7
3. 2 200 35,6
4. 3 ve üzeri 122 21,7
Toplam 562 100,0
Tablo 4’ten anlaşıldığı üzere, evli bireylerden oluşan örneklemin çocuk sayısı 4 kategoride ele alınmıştır. Buna göre hiç çocuğu olmayan 101 kişi örneklemin %18,0’ini, 1 çocuğu olan 139 kişi örneklemin %24,7’sini, 2 çocuğu olan 200 kişi örneklemin 35,6’sını, 3 ve üzeri çocuğu olan 122 kişi de örneklemin 21,7’sini oluşturmaktadır. Çocuk sayısına göre de örneklemde dengeli bir dağılım görünmekle birlikte, en büyük çoğunluğu 200 kişi (%35,6) ile 2 çocuğu olanlar oluşturmaktadır.
Tablo 5. Örneklemin Eğitim Durumuna Göre Dağılımı EĞİTİM DURUMU Sayı
(N) % Yüzde
1. İlkokul 70 12,5
2. Ortaokul/İlköğretim 35 6,2
3. Lise 65 11,6
4. Y.O./ Üniversite 331 58,9
5. Lisansüstü 61 10,9
Toplam 562 100,0
Örneklemin eğitim durumuna göre Tablo 5’teki dağılımına bakıldığında, 70 kişi olan ilkokul mezunları örneklemin %12,5’ini, 35 kişi olan ortaokul/ilköğretim mezunları örneklemin %6,2’sini, 65 kişi olan lise mezunları örneklemin %11,6’sını, 331 kişi olan yüksek okul/üniversite mezunları örneklemin %58,9’unu ve 61 kişi olan lisansüstü mezunları örneklemin %10,9’unu oluşturmaktadır. Eğitim durumu esas alındığında en yüksek orana sahip olan grubun, %58,9 ile yüksek okul/üniversite mezunları, en düşük orana sahip olan grubun da %6,2 ile ortaokul/ilköğretim mezunları olduğu görülmektedir.
Tablo 6. Örneklemin Öznel Gelir Algısına Göre Dağılımı GELİR DURUMU Sayı (N) % Yüzde
1. Çok Düşük/Düşük 32 5,7
2. Orta 257 45,7
3. İyi 260 46,3
4. Çok İyi 13 2,3
Toplam 562 100,0
Örneklemin öznel gelir algısı 5 kategoride ele alınmıştır. Tablo 6’ya bakıldığında kendi gelir seviyeleri ile ilgili “çok düşük/düşük” tanımını yapan 32 kişi örneklemin
%5,7’sini, “orta” diyen 257 kişi örneklemin %45,7’sini, “iyi” diyen 260 kişi örneklemin
%46,3’ünü ve “çok iyi” diyen 13 kişi de örneklemin %2,3’ünü oluşturmaktadır. Gelir seviyesini “çok düşük” olarak tanımlayan katılımcı sayısı çok az olduğu için “düşük”
kategorisi ile birleştirilmiştir. Elde edilen verilere göre örneklemin öznel gelir algısı “orta”
ve “iyi” seviyesinde yoğunlaşmıştır. Yıllık gelir seviyesini “iyi” ve çok iyi” olarak görenlerin toplam oranı %48,6 olup, yıllık gelir seviyesini “çok düşük/düşük” görenlerin oranından (%5,7) oldukça fazladır. Bu yüzden örneklemin gelir seviyesi algısının genel olarak “orta” ve “iyi” seviyede olduğu söylenebilir.
V. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI A. KİŞİSEL BİLGİ FORMU
Araştırmanın örneklemini oluşturan bireylerin, temel niteliklerinin elde edilmesi için geliştirilen bir formdur. Anketin birinci bölümü oluşturan kişisel bilgi formu, cinsiyet, yaş, evlilik süresi, çocuk sayısı, eğitim durumu, gelir durumu, öznel evlilik doyumu algısı ve öznel dindarlık algısına dair sorulardan oluşmaktadır. Sorular kapalı uçlu ve çoktan seçmelidir.