Araştırmanın Kavramsal Modeli ve Önemi

4.1.1.1. Araştırmanın Kavramsal Modeli

Son zamanlarda bilgi teknolojilerinin bilgi üretimi, paylaşılması ve saklanması hususunda sağladığı faydalar ve bilginin önemi konusunda hemen herkesin hem fikir olduğu görülmektedir. Ayrıca konuyla ilgili birçok literatürde veya çeşitli söylemlerde bilginin artık rekabetçi bir güç olduğunun altı çizilmektedir. Ancak bilginin bu hedeflere ulaşmayı sağlar hale gelmesi için, etkin yönetilmesi gerçeğinin göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Bu noktada bilgi yönetim uygulama ve sistemlerin bilgeliğe katkı sağlayacak nitelikte tasarım ve kullanım zorunluluğu doğmaktadır.

İlk olarak 1986 yılında Dr. Karl Wiig tarafından ortaya konan bilgi yönetimi kavramı, temel olarak örgüt içinden ve dışından sürekli gelen veriler doğrultusunda veri tabanlarını güncelleyen, gerekli enformasyon ve bilgiyi üreten, oluşan bilgileri erişilebilir hale getiren, gerekli bilgiye ulaşmak için gerekli olan işlemleri tanımlayan ve gerekli bilginin örgüt çalışanlarıyla paylaşılmasını sağlayan bir disiplindir. Bu bağlamda bilgi yönetimi örgütsel amaçlara ulaşabilmek için bilginin nasıl elde edilebileceğini, kullanılabileceğini, saklanabileceğini, paylaşılabileceğini belirleyen; bilginin iç ve dış paydaşlarla ne zaman, ne kadar ve nasıl paylaşılacağına dair sorulara yanıt veren (Plunkett, 2001: 7, Aktaran: Gümüştekin, 2004: 204) sistematik süreçler dizisidir.

Bundan yola çıkarak birçok örgüt, bilginin sadece bu yolla elde edilebileceğini düşünerek bilgi teknolojilerine yatırım yapmış, gerektiğinde güncellemiş ancak istenen hedeflere ulaşamamıştır. 2000’li yıllara gelindiğinde ise bilgi yönetimi yatırımlarının “insan ve akıl” faktörlerinden mahrum bırakıldığında sadece enformasyon ürettiklerini gerçeğiyle karşılaşılmıştır. Bu nedenle örgütler mevcut bilgi edinme, saklama, kullanma ve yönetme yöntemlerini yeniden değerlendirmek zorunda kalmışlardır.

Özellikle bilginin elde edilmesinde ve saklanmasında ortaya çıkan bu zorunluluk, tüm çalışanları ve örgütü bilgiden daha fazla bilgi yaratmaya ve örgütteki tüm bilgilerden daha fazla istifade etmeye yöneltmektedir. Bu nedenle beklenen hedeflere

ancak yeniliklere ve değişimlere açık, mevcut ve gelecek bilgiyi örgütsel amaçlar doğrultusunda yönetebilen dönüşümsel liderlik davranışlarının hâkim olduğu bilgi yönetim uygulamaları ile ulaşılması mümkündür.

Dönüşümsel liderler, sağduyulu, değerlere önem veren, zeki, aklını kullanabilen, duygularını yönetebilen kişilerdir. Herhangi bir örgütte tepe ve orta kademe yöneticileri, ilk hat amirleri ve hatta yönetici pozisyonunda olmayan proje veya takım liderleri de dönüşümcü liderlik davranışları (Avolio vd., 1991: 10) ve dönüşümsel liderlik davranışlarıyla birlikte bilgelik davranışları da sergileyebilmektedir.

Dönüşümsel liderlik, bilgi yönetiminden en yüksek verimi elde edecek davranışlarla örgütsel bilgeliğin var olmasını sağlamaktadır. Ayrıca bilgi yönetimi sürecinde elde edilen bilgiye değer ekleyerek, çalışanların soru sormalarını ve deneyim kazanmalarını destekleyerek güvenin inşa edilmesini, kazanılmış örtük bilginin paylaşılarak örgütsel bilgeliğin oluşmasını teşvik ederek örgütlerdeki insan sermayesinin değerini yükseltmektedir.

Bilgelik denildiğinde “bilge olma durumu ve niteliği” kastediliyorsa örgütsel bilgelik ile de örgütün bilge olma durumu ve niteliği ile mevcut ve yeni bilgisini yönetmesi; tüm paydaşlarına karşı, iyi, ahlâklı ve örnek davranışları sergilemesi ifade edilmektedir.

Bu bağlamda araştırmanın kavramsal modeli Şekil 4.1’deki gibi gösterilebilir.

Şekil 4.1. Araştırmanın Kavramsal Modeli

Dönüşümsel Liderlik

Örgütsel Bilgelik Bilgi Yönetimi

Çalışmanın kavramsal modeline göre dönüşümsel liderlik davranışları örgütsel bilgeliğin oluşumu ve sürdürülebilirliğini etkileyen önemli bir unsurdur. Bununla

birlikte dönüşümsel liderlik ve örgütsel bilgelik örgütün bilgi yönetim uygulamalarını etkilemektedir.

4.1.1.2. Araştırmanın Önemi

Araştırma, algılanan dönüşümsel liderlik davranışlarının bilgi yönetimi ve örgütsel bilgelik algısı üzerinde etkisi olup olmadığını belirlemeye yöneliktir. Çalışmanın başlangıç bölümünden itibaren veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik kavramlarını ayrıntılı olarak ele alınmakta, aralarındaki etkileşimle birlikte sınırlar ve farklılıklar da net biçimde ortaya konulmaktadır. Bununla birlikte çalışma, bilgi yönetiminin önemi ile örgütte var olan tüm örtük ve açık bilginin etkileşim ve dönüşümleri; bilginin bilgeliğe dönüşüm süreci, bu süreçte dönüşümsel liderliğin bilgi yönetimine ve örgütsel bilgeliğe olan etkileri; örgütsel bilgelik kavramı ve dönüşümsel liderliğin bilgelik ile olan ilişkisini konularını kapsamaktadır.

Gerek Türkiye’de gerekse yurt dışında dönüşümsel liderlik konusunda çok fazla çalışma yapılmış ve halen de yapılmaktadır. Dönüşümsel liderlik konusunda ilk yapılan çalışmalar, kavramının genel özelliklerini belirlemeye yönelikken, sonrasında yapılan çalışmalar sektörel olarak dönüşümcü liderlik davranışlarının varlığını ve çeşitli örgütsel kavramlarla ilişkilerini ölçmeye yöneliktir.

Türkiye’de dönüşümsel liderlik konusunda 2000–2013 yılları arasında 113 adet yüksek lisans ve doktora tezinin olduğu görülmektedir2. Bu tezlerin ve çeşitli akademik çalışmaların büyük bir çoğunluğu nicel analiz yöntemleri kullanılarak değerlendirilmiştir, dünyadaki bu konuda çalışmalara bakıldığında ise nicel yöntemlerle birlikte nitel yöntemlerin de kullanıldığı söylenebilir (Cumaguliyev, 2010: 51).

Bilgi yönetimi uygulamalarını kapsayan 1998–2013 yılları arasındaki yüksek lisans ve tez çalışmasının sayısı ise 294’dür. İlk yıllarda yapılan araştırmaların çoğunluğu çeşitli sektörlerdeki bilgi yönetimi uygulamalarını değerlendirmeye yönelikken, son zamanlarda gerçekleştirilenler bilgi yönetiminin diğer örgütsel faktörler ile ilişkilerini ölçmeye yöneliktir.

2 _{Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/ adresinden 11.11.2013 tarihinde}

Bilgelik, bilgelik yönetimi ve örgütsel bilgelik konularında akademik bir çalışma ise henüz Türkiye’de yapılmamıştır. Maalesef arama motorlarında örgütsel bilgelik başlıkları Türkçe olarak arandığında ikisi konuyla ilgisiz olmak üzere toplam dört sonucun görüntülenmesi konuyla ilgili araştırmaların eksikliklerine dikkat çekmektedir.

Bu çalışmada bilgelik ve örgütsel bilgelik kavramları ayrıntılı olarak ele alınmakta, dönüşümsel liderliğin bilgi yönetimi ve dönüşümsel liderlik kavramları ile ilişkisi de nicel olarak ölçülmektedir. Türkiye’de ve dünyada bilgelik ve dönüşümsel liderlik ilişkisini araştıran herhangi bir akademik kaynak bulunamamıştır. Bu nedenle söz konusu çalışma, içeriği bakımından önem arz etmektedir. Ayrıca Türkçe ve uluslar arası yazında bu konulara değinmesi açısından oldukça önemlidir.

4.1.1.3. Araştırmanın Amaçları ve Hipotezleri

4.1.1.3.1. Araştırmanın Amaçları

Bu çalışmanın temel amacı “Örgütlerdeki dönüşümsel liderlik davranışlarının örgütsel bilgeliğin yaratılmasında ve bilgi yönetimi etkinliğinde etkisi olup olmadığını belirlemektir” Bu temel amaç ışığında belirlenen alt amaçlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Araştırmaya katılan çalışanların bağlı bulundukları yönetici davranışlarına ilişkin düşüncelerini tespit etmek.

• Örgütsel amaçlar için bilgi yönetim düzeyini belirlemek.

• Dönüşümsel liderliğin bilgi yönetimi sürecindeki rolünü belirlemek. • Dönüşümsel liderliğin örgütsel bilgelik üzerindeki etkisini belirlemek. • Örgütsel bilgeliğin algılanma seviyesini belirlemek.

• Araştırmaya katılan çalışanların örtük bilgileri açık bilgiye nasıl dönüştürdüklerini tespit etmek.

• Araştırmaya katılan çalışanların örgütteki bilgi paylaşımın düzeylerini belirlemek.

• Örgütün sektördeki rekabetçi gelişmelere, müşterilere ve çalışanlara cevap verme yeteneğini belirlemek.

• Öğrenme yaratıcılık ve yenilikçilik kapasitesini belirlemek. • Örgütün bilgi yaratma düzeyini belirlemek.

• Çalışanların süreçlere ve kararlara katılım düzeylerini belirlemek. 4.1.1.3.2

....

Araştırmanın temel amacı doğrultusunda yukarıda belirtilen alt amaçlar ve kavramsal model dikkate alınarak araştırmaya ilişkin geliştirilen hipotezler aşağıda sıralanmıştır.

Hipotez 1: Katılımcıların cinsiyetlerine göre dönüşümsel liderlik algısında fark

vardır.

Hipotez 2: Katılımcıların medenî durumlarına göre dönüşümsel liderlik algısında

fark vardır.

Hipotez 3: Katılımcıların eğitim düzeylerine göre dönüşümsel liderlik algısında

fark vardır.

Hipotez 4: Katılımcıların unvanlarına göre dönüşümsel liderlik algısında fark

vardır.

Hipotez 5: Katılımcıların cinsiyetlerine göre Bilgi Yönetimi Uygulamaları

algısında fark vardır.

Hipotez 6: Katılımcıların medenî durumlarına göre Bilgi Yönetimi Uygulamaları

algısında fark vardır.

Hipotez 7: Katılımcıların eğitim düzeylerine göre Bilgi Yönetimi Uygulamaları

algısında fark vardır

Hipotez 8: Katılımcıların unvanlarına göre Bilgi Yönetimi Uygulamaları

algısında fark vardır.

Hipotez 9: Katılımcıların cinsiyetlerine göre Örgütsel Bilgelik ölçeği algısında

fark vardır.

Hipotez 10: Katılımcıların medenî durumlarına göre Örgütsel Bilgelik ölçeği

algısında fark vardır.

Hipotez 11: Katılımcıların eğitim düzeylerine göre Örgütsel Bilgelik ölçeği

algısında fark vardır.

Hipotez 12: Katılımcıların unvanlarına göre Örgütsel Bilgelik ölçeği algısında

Hipotez 13: Örgütsel Bilgelik algısı ile Dönüşümsel Liderlik algısı arasında

pozitif ilişki vardır.

Hipotez 14: Örgütsel Bilgelik algısı ile Bilgi Yönetimi algısı arasında pozitif

ilişki vardır.

Hipotez 15: Dönüşümsel Liderlik algısı ile Bilgi Yönetimi algısı arasında pozitif

ilişki vardır.

Hipotez 16: Dönüşümsel Liderlik algısının Örgütsel Bilgelik algısı üzerine

olumlu etkisi vardır.

Hipotez 17: Örgütsel Bilgelik algısının Bilgi Yönetimi algısı üzerine olumlu

etkisi vardır.

Hipotez 18: Örgütsel Bilgelik ve Dönüşümsel Liderlik algılarının etkileşiminin

Bilgi Yönetimi algısı üzerine olumlu etkisi vardır.