Örgütsel Bilgeliğin Unsurları

Örgütsel bilgelik konusunda yapılan sınırlı sayıdaki çalışmalarda genellikle örgütsel bilgeliğin bir önceki bölümde yer alan tanımlamalarına yer verilmektedir. Bu çalışmalardan farklı olarak Limas (2004) Örgütsel Bilgelik Ölçeği geliştirmeye, Hays ise örgütsel bilgeliğin unsurlarını belirlemeye yönelik çalışmalar yapmıştır.

Limas’ın yaptığı çalışmanın ilk aşaması Berlin Bilgelik Modeli ve Sternberg’in Denge Modeli’ni oluşturan unsurların birleştirilmesi ve farklı örnek gruplarına üç farklı ölçek uygulanmasıyla gerçekleştirilmiştir. Bu ölçekler sırasıyla farklı örgüt tiplerinde uygulanabilecek bir bilgelik ölçeği geliştirmesi; bilgeliğe gereksinim duyan örgüt türlerini belirlenmesi; örgütteki işlere katkı sağlayan bilgeliğin öncülerini tanımlanması; örgütteki bilge kişilerin değeri ve örgüt kültüründe onlara duyulan ihtiyacın tanımlanması; kişisel iş doyumu ve örgütsel çıktılar ile örgütsel bilgelik arasındaki ilişkinin araştırılmasını amaçlanmıştır (Limas, 2004: 5). Elde edilen sonuçlarla zekâ, kültür, farklılık, bütünleştiricilik, davranış, istikrar, birlik ve denge örgütsel bilgeliğin unsurları olarak ele alınmıştır.

Örgütsel bilgelik, çok sayıda unsura bağlı, canlı ve karmaşık bir sistemdir. Bu nedenle Hays çeşitli çalışmalarla karar vericilerin farklı durumlarda daha iyi ve etkin davranabilmeleri ve eylemler ortaya çıktığında önyargıları, inançları ve varsayımlarına ilişkin algılarını değerlendirebilmelerini sağlayan dinamik örgütsel bilgelik modeli geliştirmiştir. Bu modelle, örgütsel bilgeliğin 24 unsuru ve birbirleriyle ilişkileri Şekil– 3.5’de görüldüğü gibi haritalandırılmaktadır.

Şekil 3.5. Örgütsel Bilgeliğin Unsurları

Kaynak: Hays, 2007: 83.

Hays’a göre modeldeki her unsur, diğer unsurları doğrudan ya da dolaylı olarak sistemin işlemesini etkilediği için her biri önemlidir ve her unsurun kendi başına kusursuz olması gerekmektedir. Bu nedenle tüm unsurlar uyum ve sinerjik bir sistem içinde ayrı ayrı değerlendirilmelidirler.

Hays’ın her bir unsuru kendi başına ama hepsinin bir bütün olarak ele alınması gerekliliğin altını çizdiği Dinamik Örgütsel Bilgelik Modeli’nin unsurları ve açıklamaları belirtilmektedir (2007: 82–87).

1. Öğrenme ve uyum sağlama yeteneğinin önemi: Örgütler değişen koşulların

getirdiği fırsatlar kadar tehditlere de hazır olmalı ve ileriyi düşünebilmelidirler. Bunun için de değişime direnç gösteren bir örgüt kültürü yerine değişime kolaylıkla uyum sağlayan; yenilikleri ve gelişmeleri sürekli öğrenen bir örgüt kültürü, örgütsel bilgeliğin yaratılmasında ve sürekliliğinde oldukça önemlidir. Bu unsur, örgütün inançlarını, beklentilerini, süreçlerini, ilgili alt sistemlerini, insanların beklentilerini, işlerin nasıl yapılacağını, öğrenme ve düşünme biçimlerini etkilemektedir.

Karmaşıklığı (güçlüğü) idrak etme Sistematik düşünme Genel problem çözme yaklaşımları Eğitim/öğretimin etki alanı/içeriği Öğrenme ve düşünme biçimleri Bilgi Ne çalışıyor, ne çalışmıyor Deneyim Esaslar, değerler, varsayımlar Yansımanın algılanan Başarılı çıktılar Fırsat Motivasyon Teşvikler Yetki Güven Öğrenme Bilge düşünceler değerler Takım çalışması ve işbirliği Öğrenme ve adapte olma yeteneğinin önemi Bağlam Etkili eylem ve stratejiler Yansıma

2. Eğitim ve öğretimin etki alanı/ içeriği: Bilgiyi yönetebilen ve sürekli

öğrenen örgütler yeni bilgiler üretebilmekte, problemleri kolaylıkla çözebilmekte ve yenilikler yaratabilmektedirler. Bu nedenle süreklilik çerçevesinde örgütün eğitim becerileri ve içeriklerinin ne olduğu, güçlü ve zayıf yönleri bilinmeli ve eksiklikler giderilmelidir. Ancak bu şekilde örgütteki problem çözme yaklaşımları bir standartta oturtulabilir; bilgi ve deneyimin artırılmasına katkı sağlayabilir.

3. Takım çalışması ve işbirliği: Takım çalışması birbirini tamamlayan

yeteneklere sahip, ortak amaç ve performans hedefleri doğrultusunda hareket eden, bu çerçevede birbirlerine karşı sorumlu ve birbirleriyle işbirliği içinde olan kişilerin bir araya gelmesinden oluşur. Takım çalışması ve işbirliği temelli bir örgütte bilginin tüm çalışanlar tarafından paylaşılması, örgütün içinden ve dışından daha çok bilgi edinilmesi amaçlanmaktadır. Örgütsel bilgelik, örgütün tamamında etkin olan ve tüm çalışanları kapsamaktadır.

4. Karmaşıklığı idrak etme: Problemler bazen göründüğü kadar basit

değillerdir ve tahmin edilenden çok daha fazla sistematik düşünme, emek ve yatırım gerektirebilirler. Karmaşık problemleri önceden görebilme yeteneği, çözüm üretme, sistematik düşünme, öğrenme ve uyum sağlamayı kolaylaştırmaktadır.

5. Bilgi: Örgütsel bilgeliğin en önemli unsurlarından birisi bilgidir. Karar

verme, sistematik düşünme, öğrenme ve bağlamın oluşturulması bilgiye dayalıdır. Bilgi ile sürekli olarak öğrenme birbirlerini tamamlayan bir zincir

şeklindedir.

6. Genel problem çözme yaklaşımları: Eğitim ve öğretimin etki alanı

içeriğinden türetilen bu unsur, örgütün esaslarından, değerlerinden ve varsayımlarından etkilenmekte ve örgütün ya da karar vericilerin deneyimlerini oluşturduğu için örgütsel bilgelik açısından önemlidir.

7. Deneyim: Bilgi, deneyimin uygulanmasıdır. Deneyim, bilgiyi ve bilgeliği

artırmaktadır. Ancak bunu modelden de görüldüğü gibi yansıtma unsuru ile gerçekleştirmektedir, çünkü çok deneyimli bir kişi olsa bile, deneyimlerinden edindiği bilgiyi kendi yaşamına ve başkalarına yansıtamıyorsa bilgelikten bahsedilemez.

8. Öğrenme ve düşünme biçimleri: Bu unsur, kişilerin veya takımların problem

çözme ve karar verme süreçlerini etkilemektedir.

9. Sistematik düşünme: Olayların/sorunların daha basit parçalara ayrılıp, bu

parçaların çözümlendiği ve parçaların birleştirildiği analize dayalı uygun çözüm için bir araçtır. Problem çözme, karmaşıklığı idrak etme ve karar vermeyi etkilemektedir.

10. Esaslar, değerler ve varsayımlar: Bu unsurlar örgütün kendine has varlık,

birlik ve sürekliliğini devam ettirmek için çalışanları geneli tarafından doğruluğuna inanılan ve bu örgütün düşünce, amaç ve duygularını yansıtan temel ilke ya da inanışlardır (Demirci ve Aydemir, 2006: 312). Deneyimler, kararlar, öğrenme ve öğretme biçimleri, problem çözme yaklaşımları vb. örgütsel bilgelik unsurları doğrudan etkilemektedir.

11. Bağlam: Bilgi yönetiminin başarısı bağlama ve içeriğe bağlıdır. Sistematik

düşünme ve değerlerle şekillenen örgütsel bağlamla uyumlu olarak geliştirilen bilgi ve öğrenme stratejisine göre gerçekleşen örgütsel öğrenme süreci bilge düşünceleri ve dolayısıyla örgütsel bilgeliği olumlu etkileyecektir.

12. Öğrenme: Bilgi, hem ne öğrenildiğini hem de nasıl öğrenildiğini

etkilediğinden öğrenmenin en önemli öğesidir. McGill ve Slocum (1993: 67), örgütsel öğrenmeyi örgüt deneyimlerinin özellik, şekil ve sonuçlarının farkına vardıkları ve bu deneyimleri anlamaya yönelik zihni modeller geliştirdikleri işlemler bütünü olarak kabul etmektedirler (Akdemir ve Çukacı, 2005: 1177). Örgütsel öğrenme, örgütsel kurallar, roller, gelenekler, stratejiler, yapılar, teknolojiler, kültürel uygulamalar, yetenekler vb. örgütsel bilgilerin değişimin, artmasını, dönüşmesini ya da azalmasını ifade etmektedir. Örgütsel öğrenme, esas, inanç ve varsayımları dikkate alarak bağlamla desteklemekte ve bilgeliği açığa çıkarmaktadır.

13. Yansıtma: Problemler, durumlar, olaylar, deneyimler, fırsatlar ve bunlardan

çıkarılan anlamların kişinin kendi davranışlarına ya da başkalarına aktararak anlama, öğrenme, problem çözme ve karar verme süreçlerinde teoriler, inançlar ve varsayımlar geliştirebilmesidir. Yansıtma bilge kişinin

özelliklerinden sayıldığından örgütsel bilgeliğin de temel özelliklerinden birisidir.

14. Bilge düşünceler: Zekâ, deneyim, bilgi ve değerler; bağlam, öğrenme ve

yansıtma bilgeliğin oluşmasına katkı sağlayan unsurlardır. Bilgeliğin varlığı, bu unsurlara bağlıdır.

15. Etkin eylem ve stratejiler: Örgütsel bilgeliğin sonuçları ortaya çıkan eylem

ve stratejilerde kendini göstermektedir. Bilgelik, ortaya çıkan eylemleri kapsamakta ve doğurmaktadır. Bir başka deyişle bilgeliğin etkisi eylemlerin hem sebeplerinde hem de sonuçlarında görülebilir.

16. Başarılı örgütsel çıktılar: Örgütler için başarı her zaman ulaşılmak istenen

önemli bir motivasyon aracıdır. Başarı, takım çalışmasının, bağlamın, öğrenmenin, bilge kararlar sayesinde yapılan etkin eylem ve stratejilerin bir sonucudur.

17. Neyin çalışıp neyin çalışmadığı: Esaslar, değerler ve varsayımların ayrılmaz

bir parçası olan bu unsur örgütsel bilgelik modelinin geri bildirim mekanizması sayılabilir.

18. Algılanan yansıma değeri: Başarılı örgütsel çıktıların bir sonucu olan

algılanan yansıma, edinilen ilerleme ve başarılar, algılanan değer ve katkıları arttıracaktır.

19. Fırsat: Örgütün iş ve süreçlerine aktif katılım ve erişimi kapsayan bu unsur,

çalışanların, mevcut konum ve görevinden daha büyük ve daha fazla sorumluluk gerektiren işlerde rol almalarını sağladığından bireysel öğrenme ve örgütsel gelişme açısından önemlidir.

20. Yetki: Örgüt içinde ve dışında çalışanlara veya takımlara eğitim/ öğretim

içeriği, iş eğitimi, yeterlilik deneyim, genel meslekî gelişim gibi kasıtlı ve doğal gelişim fırsatları vermektedir. Yetki karşılıklı güven ve fırsatlara bağlıdır.

21. Güven: Örgütte çalışanlara güven duyulursa, çalışanlar da örgüte güven

duyar. Karşılıklı güvenin derecesi örgütün başarısını ve örgütsel bilgeliği etkilemektedir.

22. Motivasyon: Artan güven motivasyonu pozitif etkiler. Bu nedenle takımların

ya da bireylerin motivasyonun artırmak için çeşitli eylem ya da kararlara katılımları güven duyularak teşvik edilmeli ve motivasyonları artırılmalıdır.

23. Teşvikler: Çalışanları günlük işleyişlerde yansıma, öğrenme, düşünme

becerilerinin geliştirilmesine ve örgütsel bilgelik kültürüne uyum sağlamalarına yardımcı olan uygulamalardır.

24. Değerler: Örgütsel değerler, örgütsel sorunların çözümünde uygun olarak

kabul edilen çözüm biçimlerini gösteren, örgütün genel amaçlarını, ideallerini, standartlarını yansıtan, örgütsel yaşamda önemli yer tutan ve nelerin istenildiğini gösteren ölçütlerdir. Özveri, şefkat, tarafsızlık ve adalet, muhakeme, dürüstlük, sabır, hoşgörü, fedakârlık, yardımseverlik ve ağırbaşlılık gibi değerler örgütsel bilgelik açısından oldukça önemlidir. Modele göre örgütsel bilgeliğin oluşması sürecinin temelinde ele alınan her bir unsurun kendi başına kusursuz olması yatmaktadır. Ancak bu hedefe farklı düzeylerde işbirliğiyle ulaşılmaktadır.