Araştırma Hipotezlerine İlişkin Analizler ve Sonuçlar

Araştırma modeli kapsamında düzenlenen hipotezlerini test etmek amacıyla yapısal eşitlik modeli (YEM) analizinden faydalanılmıştır. YEM analizi ile kuramsal olarak tanımlanmış bir kurgu çerçevesinde oluşturulan Şekil 15’deki model test edilmiştir. Yapılan analiz nicel veriler arasındaki ilişkileri doğrulamak ve bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkenler üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkisini belirlemek üzere bir yöntemdir (Alpar, 2011: 757). Yapılan analiz araştırmadaki değişkenler arası ilişkilere bütüncül bir yaklaşımla aynı model içinde yer almaktadır. Yapısal eşitlik modeli çok değişkenli istatistik yöntemlerinden hata terimini modele dahil etmesi ve oldukça net sonuçlar ortaya koymaktadır. Böylece yapısal eşitlik modeli ile aynı model içinde gizli ve gözlenebilen değişkenlere ilişkin analizler test edilebilmektedir (Meydan ve Şeşen, 2011: 34).Yapısal Eşitlik Modellemesinde kayıp veri (missing value) veya uç değerdeki verilerin (outliers) bulunması araştırma modelinin uygunluğu testinde problemler yaratabileceği bilinmektedir (Kline, 2011). Bu nedenle, Yapısal Eşitlik Modellemesi kullanımına geçilmeden önce, verinin bu iki açıdan değerlendirmesi yapılmıştır.

Araştırma kapsamında incelenen örgütsel adaletsizlik, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm değişkenlerinin tamamı psikolojik kökenli ve görünen dışında gözlemlenemeyen soyut yapıları barındırmaktadır. Teorik ve soyut yapılar ile temsil edilen bu kavramlar gösterge değişkenler ile ölçülebilmektedir. Bu sebeple üç farklı örgütsel davranışı yapısını ölçen pek çok gösterge değişkenin analize tabi tutulduğu bu çalışmada YEM kullanılmıştır. Farklı değişkenler arasındaki ilişkileri açıklama potansiyeli, bu ilişkileri açıklarken ölçüm hataları ve gözlemlenemeyen yapıları analize dahil etmesi bu çalışmada YEM tercih edilmesine neden olmuştur. Altı aşamalı bir süreç olarak açıklanan YEM temel olarak 3 aşamadan oluşmaktadır.

1. Değişkenlerin tanımlanması

2. Ölçüm modelinin geliş tirilmesi ve değerlendirilmesi 3. Yapısal modelin belirlenmesi ve değerlendirilmesi

Çalışmanın ilk bölümünde araştırma değişkenlerine ait kuramsal yapı ve değişkenler arasındaki ilişkiler teorik olarak tanımlanmıştır. YEM’in ikinci basamağı olan ölçüm modelinin geliştirilmesidir. Bu kapsamda 4 faktörlü Örgütsel Adaletsizlik Ölçeği

(ÖAÖ), 3 faktörlü Örgütsel Sessizlik (ÖSZÖ), 3 faktörlü Örgütsel Sinizm (ÖSÖ) kullanılmıştır. İlgili ölçeklere açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi uygulanmış, geçerlilik ve güvenilirlik analizleri yapılmıştır. Araştırma modelinde yer alan değişkenler doğrulayıcı faktör analizinde geçerlilikleri onandıktan sonra modelde yer almıştır. Araştırmanın endojen değişkeni olan örgütsel adaletsizlik ikinci düzey faktörler vasıtasıyla modele katılmıştır. Örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm alt boyut düzeyinde ve gizli değişken olarak araştırma modelinde yer almıştır. Bu durum araştırma modelinde ortaya çıkabilecek karışıklığı en aza indirgeyerek test edilebilecek sade, anlaşılabilir ve sonuçları doğru şekilde yorumlanabilir hale getirerek daha kullanışlı bir modelin ortaya çıkmasını sağlayabilecektir. Araştırmaya ilişkin YEM modeli Şekli 15’de sunulmuştur.

Veriler maksimum olabilirlik kestirim yöntemi analiz edilmiştir. Analize tabi tutulan modelde yer alan toplam değişken sayısı 112 dir. Bu değişkenlerden 58 egzojen, 54 endojen değişken bulunmaktadır. Bu değişkenlerin 48 tanesi gözlenen, 64 tanesi gözlemlenemeyen değişkendir. Modele ilişkin değerlendirme öncesinde uyum indeksleri kontrol edilmiştir. Uyum indekslerine ilişkin bilgiler Tablo 22 de sunulmuştur.

Tablo 22

Araştırma Modeline İlişkin Uyum İndeksleri Index ^{Mükemmel Uyum} Ölçütü

Kabul Edilebilir Uyum Ölç ütü

Araştırma Bulgusu Sonuç χ2 0-3 3-5 3,284 ^{Kabul Edilebilir} Uyum /sd

RMSEA .00 ≤ RMSEA ≤ .05 .05 ≤ RMSEA ≤ .10 0,065 ^{Kabul Edilebilir} _Uyum CFI .95 ≤ CFI ≤ 1.00 .90 ≤ CFI ≤ .95 0.898 ^{Kabul Edilebilir} _Uyum

NNFI .95 ≤ NNFI (TLI) ≤ 1.00 .90 ≤ NNFI (TLI) ≤ .95 0.908 ^{Kabul Edilebilir} _Uyum NFI .95 ≤ NFI ≤ 1.00 .90 ≤ NFI ≤ .95 0.916 ^{Kabul Edilebilir} _Uyum

RMR .00 ≤ RMR ≤ .05 .05 ≤ RMR ≤ .08 0.08 ^{Kabul Edilebilir}

Uyum

GFI .95 ≤ GFI ≤ 1.00 .90 ≤ GFI ≤ .95 0,857 ^{Kabul Edilebilir}

Uyum

AGFI .90 ≤ AGFI ≤ 1.00 .85 ≤ AGFI ≤ .90 0.897 ^{Kabul Edilebilir} Uyum

Analiz sonuçları değerlendirildiğinde ortaya çıkan değerlerin uyum kriterlerine uygunluğunu ortaya koymaktadır. Uyum indekslerinden AGFI, GFI ve CFI belirtilen kriter aralıklarından daha düşük olduğu görülmektedir. Hair ve arkadaşlarının (2010) örneklem sayısının yüksek (>400) ve model yapısının karmaşıklığının bu farklılığa neden olduğu düşünülmektedir. Ayrıca GFI değerinin uyum indeksleri ile uyumlu olmamasına rağmen .085 üstü değerlerin kabul edilebilir değerler arasında sayılmaktadır. (Anderson ve Gerbing,1984).

Modele ilişkin uyum indeksleri değerlendirildiğinde kuramsal modelin elde edilen veriler ile uyumlu olduğunu ortaya koymaktadır. Modele ilişkin uyum tespit edildikten sonra değişkenler ve aralarındaki ilişkilerin anlamlılığı kontrol edilmiştir. Tüm değişkenler ve aralarındaki ilişkilere ait değerler Tablo 22’de sunulmuştur. Egzojen değişken olan İşlem Adaletsizliği, aracı değişken olan Duyuşsal Sinizmi pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,216). Buna göre işlem adaletsizliğinde meydana gelecek olan bir birimlik değişme duyuşsal sinizmi .216 bir artışa neden olmaktadır denilebilir. Egzojen değişken olan İşlem Adaletsizliği, endojen değişken olan Savunmacı Sessizliği pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,156). Aracı değişken olan Duyuşsal Sinizm de endojen değişken olan Savunmacı Sessizliği pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,156).

Tablo 23

Değişkenler Arası İlişkilerin Regresyon Katsayıları

Etkilenen Etkileyen ^Tahmin

(B) ^{Sh t p}

Duyuşsal Sinizm <--- Dağıtım

Adaletsizliği ^{,075 ,051 1,470 ,141}

Bilişsel Sinizm <--- Dağıtım

Adaletsizliği ^{,057 ,038 1,503 ,133}

Davranışsal

Sinizm ^<---

Dağıtım

Adaletsizliği ^{,029 ,033 ,892 ,373}

Duyuşsal Sinizm <--- İşlem Adaletsizliği ,216 ,065 3,325 *** Bilişsel Sinizm <--- İşlem Adaletsizliği ,162 ,048 3,346 *** Davranışsal

Duyuşsal Sinizm <--- Kişilerarası

Adaletsizlik ^{-,060 ,083 -,724 ,469}

Bilişsel Sinizm <--- Kişilerarası

Adaletsizlik ^{-,080 ,062 -1,299 ,194} Davranışsal

Sinizm ^<---

Kişilerarası

Adaletsizlik ^{-,111 ,056 -1,993 ,046} Duyuşsal Sinizm <--- Bilgisel Adaletsizlik ,465 ,096 4,845 *** Bilişsel Sinizm <--- Bilgisel Adaletsizlik ,498 ,075 6,652 *** Davranışsal

Sinizm ^{<--- Bilgisel Adaletsizlik ,285 ,071 4,003 ***} Kabullenici Sessizlik ^<--- Dağıtım Adaletsizliği ^{-,013 ,041 -,307 ,759} Savunmacı Sessizlik ^<--- Dağıtım Adaletsizliği ^{-,042 ,047 -,889 ,374} Koruma Amaçlı Sessizlik ^<--- Dağıtım Adaletsizliği ^{-,037 ,049 -,755 ,450} Kabullenici

Sessizlik ^<--- İşlem Adaletsizliği ,144 ,055 2,626 ,009 Savunmacı

Sessizlik ^<--- İşlem Adaletsizliği ,156 ,063 2,483 ,013 Koruma Amaçlı

Sessizlik ^<--- İşlem Adaletsizliği ,081 ,065 1,249 ,212 Kabullenici Sessizlik ^<--- Kişilerarası Adaletsizlik ^{-,153 ,069 -2,213 ,027} Savunmacı Sessizlik ^<--- Kişilerarası Adaletsizlik ^{-,109 ,079 -1,383 ,167} Koruma Amaçlı Sessizlik ^<--- Kişilerarası Adaletsizlik ^{-,143 ,081 -1,762 ,078} Kabullenici

Sessizlik ^{<--- Bilgisel Adaletsizlik ,539 ,093 5,769 ***} Savunmacı

Sessizlik ^{<--- Bilgisel Adaletsizlik ,512 ,104 4,916 ***} Koruma Amaçlı

Sessizlik ^{<--- Bilgisel Adaletsizlik ,126 ,104 1,202 ,229} Koruma Amaçlı

Sessizlik ^<--- Duyuşsal Sinizm -,109 ,045 -2,399 ,016 Savunmacı

Kabullenici

Sessizlik ^<--- Duyuşsal Sinizm ,109 ,038 2,835 ,005 Koruma Amaçlı

Sessizlik ^<--- Bilişsel Sinizm ,292 ,073 4,001 *** Savunmacı

Sessizlik ^<--- Bilişsel Sinizm -,069 ,068 -1,007 ,314 Kabullenici

Sessizlik ^<--- Bilişsel Sinizm -,097 ,060 -1,627 ,104 Koruma Amaçlı

Sessizlik ^<--- Davranışsal Sinizm ,078 ,063 1,244 ,214 Savunmacı

Sessizlik ^<--- Davranışsal Sinizm ,155 ,061 2,521 ,012 Kabullenici

Sessizlik ^<--- Davranışsal Sinizm -,027 ,052 -,508 ,611

Egzojen değişken olan İşlem Adaletsizliği, aracı değişken olan Duyuşsal Sinizmi pozitif yönde etkilemektedir (p<0,05 B=,216). Egzojen değişken olan İşlem Adaletsizliği, endojen değişken olan Kabullenici Sessizliği pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,144). Aracı değişken olan Duyuşsal Sinizm de bağımlı değişken olan Kabullenici Sessizliği pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,109).

Egzojen değişken olan İşlem Adaletsizliği, aracı değişken olan Davranışsal Sinizmi pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,123). Endojen değişken olan İşlem Adaletsizliği, bağımlı değişken olan Savunmacı Sessizliği pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,156). Aracı değişken olan Davranışsal Sinizm de bağımlı değişken olan Savunmacı Sessizliği pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,155). Egzojen değişken olan Bilgisel Adaletsizlik, aracı değişken olan Davranışsal Sinizmi pozitif yönde etkilemektedir (p<0,05 B=,285). Bu sonuç James’in (2005) yılında örgütsel sinizmin öncüllerini değerlendirdiği çalışmasında, çalışanların adalet algılarının sinizm tutumlarını negatif bir etkilediği sonucu ile örtüşmektedir.

Yapılan analiz sonucunda egzojen değişken olan Bilgisel Adaletsizliği, endojen değişken olan Savunmacı Sessizliği pozitif etkilediği görülmektedir (p<0,05 B=,512). Örgütsel adaletsizlik çalışan ile yönetici arasındaki iletişimde bozulmaya neden olmaktadır. Adaletsizlik, çalışanların örgüte yönelik beklentilerinde azalma, girdi miktarını arttırsa dahi elde edeceği kazanımlarda bir değişiklik olmayacağı algısını

yaratmaktadır. Bu durumda çalışan örgüte katkı sumak, görüş ve fikirlerini dile getirmek yerine sessiz kalmayı tercih etmesine neden olacaktır (Bowen ve Blackman, 2003:1394).

Dağıtım adaletsizliğinin kabullenici sessizlik dışında sessizliğin diğer boyutları üzerinde (p>0.05) istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi tespit edilmemiştir. Örgütsel adaletsizliğin işlem adaletsizliği ve kişilerarası adaletsizlik boyutları örgütsel sessizliğin tüm boyutları ile (p>0.05) istatistiksel olarak anlamlı etkisi bulunmamıştır. Güvenli (2014) yılında yaptığı çalışmada örgütsel adaletin dağıtım adaleti boyutu ile örgütsel sessizlik arasında anlamlı bir ilişki kaydederken, etkileşimsel adalet, işlem adaleti, ve bilgi adaleti boyutları arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir.

Aracı değişken olan Davranışsal Sinizm de bağımlı değişken olan Savunmacı Sessizliği pozitif etkilemektedir (p<0,05 B=,155).

Bu kapsamda

H2: Örgütsel adaletsizliğin örgütsel sinizm üzerine bir etkisi vardır.

H2a: Örgütsel adaletsizliğin örgütsel sinizmin alt boyutları üzerine etkisi vardır hipotezi duyuşsal sinizm ve davranışsal sinizm alt boyutlarında doğrulanırken, bilişsel sinizm boyutunda doğrulanmamıştır.